Η έλευση του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στην Αθήνα, στα τέλη Μαΐου, θα πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο του αφιερωματικού έτους Ελλάδας- Ρωσίας και θα συμπέσει χρονικά με τα εγκαίνια του αγωγού ΤΑΡ, που έχουν οριστεί για τις 17 Μαΐου στη Θεσσαλονίκη. Η ολοκλήρωση του αγωγού θα επιτρέψει την τροφοδοσία της Ευρώπης σε αέριο από το Αζερμπαϊτζάν και άλλες πηγές της Κασπίας, συμβάλλοντας στον στόχο για περιορισμό της εξάρτησης από το ρώσικο αέριο, που σήμερα καλύπτει το 31% των αναγκών της.
Για τη Ρωσία και την Gazprom ο αγωγός TΑΡ απειλεί την οικονομική και γεωπολιτική ισχύ της σε μία από τις μεγαλύτερες και ιστορικότερες αγορές της, όπως είναι η Ευρώπη, κάτι που επιχειρεί με πολλούς τρόπους να αποτρέψει. Στο πλαίσιο αυτό αναζητά συμμάχους στην περιοχή των Βαλκανίων και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης για την υλοποίηση ενός στρατηγικού σχεδιασμού που θα βοηθήσει στο να εδραιωθεί η θέση της ως βασικού προμηθευτή αερίου της ευρωπαϊκής αγοράς, καλύπτοντας και τις αυξημένες ανάγκες σε αέριο τα επόμενα χρόνια.
Διαφοροποίηση
Την ίδια στιγμή η Ε.Ε. αναπτύσσει τη δική της στρατηγική ασφάλειας εφοδιασμού, βασικός πυλώνας της οποίας είναι η διαφοροποίηση πηγών και οδεύσεων και η απεξάρτησή της από τη Ρωσία. Επιπροσθέτως, η Ε.Ε. κατευθύνει τα κράτη-μέλη στην κατασκευή υποδομών για την ενίσχυση της χρήσης LNG και τη διασύνδεση των κρατών-μελών, ιδιαίτερα στην περιοχή της Κεντρικής και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, ώστε να διευκολυνθούν οι εσωτερικές ροές αερίου.
Συνολικά, 195 σχέδια-κλειδιά, όπως χαρακτηρίζονται, προωθούνται σε αυτό το πλαίσιο από την Ε.Ε., μεταξύ αυτών και ο ελληνοβουλγαρικός αγωγός IGB, που θα αποτελέσει προέκταση του TΑΡ για την τροφοδοσία με αζέρικο αέριο και των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων. Η στρατηγική αυτή της Ευρώπης έχει σύμμαχο τις ΗΠΑ, που επιδιώκουν την αποδυνάμωση της Ρωσίας στη διεθνή γεωπολιτική σκηνή.
Το κόστος, ωστόσο, των νέων υποδομών που απαιτούνται για τη στήριξη της πολιτικής διαφοροποίησης πηγών, σε συνδυασμό και με την πτώση των διεθνών τιμών πετρελαίου και φυσικού αερίου, δυσχεραίνουν την υλοποίησή της, με αποτέλεσμα, παρά τα περί αντιθέτου ζητούμενα, ο ρόλος της Gazprom στην Ευρώπη να ενισχύεται. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2014 εξήγαγε στην Ευρώπη 150 δισ. κ.μ. αερίου, ποσότητα 8% υψηλότερη από το 2014 και πάνω από τον μέσο όρο των πέντε τελευταίων ετών. Οι αυξημένες εξαγωγές προς την Ευρώπη οφείλονται στη διαρκώς μειούμενη εγχώρια ευρωπαϊκή παραγωγή φυσικού αερίου και στις σχεδόν στάσιμες εισαγωγές από LNG.
Νέα στρατηγική
Προσβλέποντας στην κάλυψη των αυξημένων αναγκών σε αέριο της ευρωπαϊκής αγοράς, η Gazprom, μετά και την εγκατάλειψη του South Stream και το πάγωμα του Τurkish Stream, καθώς και την απόφαση για εγκατάλειψη της προβληματικής οδού της Ουκρανίας, το 2019, επαναχαράσσει τη στρατηγική της. Πυλώνες είναι η ενίσχυση του συστήματος αγωγών του Βορρά, Nord Stream 1, με έναν ακόμη αγωγό που θα ακολουθεί την ίδια διαδρομή, υποθαλάσσια της Βαλτικής, το Nord Stream 2, και με έναν νέο νότιο άξονα, που θα διέρχεται από τη Βουλγαρία και, μέσω της Ελλάδος, ακολουθώντας τη χερσαία και υποθαλάσσια διαδρομή του ελληνοϊταλικού αγωγού ITGI, θα καταλήγει στην Ιταλία.
Παράλληλα, η Ρωσία σχεδιάζει και μια νέα χάραξη που θα αξιοποιεί τις δυνατότητες που προσφέρει η προσάρτηση της Κριμαίας και η εκ νέου οριοθέτηση της ΑΟΖ στη θαλάσσια περιοχή νότια της Ουκρανίας. Ο New Stream, όπως Ρώσος αξιωματούχος τον αποκάλεσε σε ενεργειακό συνέδριο στη Βιέννη, προσφάτως, θα δώσει τη δυνατότητα μεταφοράς ρωσικού αερίου από τα Βορειοανατολικά προς τα Νοτιοδυτικά Βαλκάνια.
Η Ελλάδα αποτελεί για τη Ρωσία βασικό στρατηγικό εταίρο και για τα δύο αυτά σχέδια, όπως και στα σχέδια South Stream και Τurkish Stream, που δεν προχώρησαν. Η κυβέρνηση, στο πλαίσιο της «πολυδιάστατης ενεργειακής πολιτικής» που έχει διακηρύξει, και παρά το γεγονός ότι τα σχέδια αυτά αντιστρατεύονται την ενεργειακή πολιτική της Ε.Ε., έχει ανοίξει και τώρα και στο παρελθόν γέφυρες ενεργειακής συνεργασίας με τη Ρωσία.
Η πρώτη εκφράστηκε με τις πρωτοβουλίες του πρώην υπουργού Ενέργειας Παναγιώτη Λαφαζάνη για την προέκταση του αγωγού Τurkish Stream στην Ελλάδα, και προκάλεσε, όπως ήταν αναμενόμενο, τις έντονες αντιδράσεις των Βρυξελλών και των ΗΠΑ. Στις 24 Φεβρουαρίου έγινε γνωστό από τη Ρώμη, όπου και υπογράφηκε σχετικό μνημόνιο μεταξύ ΔΕΠΑ, Ediso και Gazprom, ότι η Ελλάδα συμμετέχει στη διερεύνηση των δυνατοτήτων αναβίωσης του ελληνοϊταλικού αγωγού ΙΤGI για τη μεταφορά ρωσικού αερίου στην Ευρώπη.
Η διασύνδεση
Η Ρωσία βλέπει την αξιοποίηση αυτού του αγωγού ως μέρος ενός περιφερειακού συστήματος αγωγών, που περιλαμβάνει και την κατασκευή μίας ακόμη διασύνδεσης μεταξύ Σκοπίων- Θεσσαλονίκης. Γι’ αυτό το θέμα, χωρίς να δώσει περισσότερες λεπτομέρειες, έκανε λόγο για πρώτη φορά ο υπουργός Ενέργειας Πάνος Σκουρλέτης σε ομιλία του από το βήμα του Athens Energy Forum.
H διασύνδεση αυτή φαίνεται ότι εξυπηρετεί τα ρωσικά σχέδια για μεταφορά αερίου προς τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων (μετά την κατάργηση της ουκρανικής οδού) και την Ιταλία, μέσω τoυ ITGI. Η Αθήνα, παρά τις αντιδράσεις της Ουάσιγκτον και των Βρυξελλών, που έχουν εκφραστεί και δημοσίως για την αναβίωση του σχεδίου ITGI, δείχνει να εξακολουθεί να το στηρίζει.
Το σχέδιο αυτό θεωρείται βέβαιον ότι θα βρίσκεται ψηλά στην ατζέντα του προέδρου Πούτιν, κατά τη συνάντηση που θα έχει με τον κ. Τσίπρα στην Αθήνα. Η ρωσική πλευρά φέρεται, μάλιστα, έτοιμη σε αντάλλαγμα να στηρίξει την ελληνική κυβέρνηση στο θέμα των αποκρατικοποιήσεων.
Εντονες πιέσεις από την τρόικα για ΑΔΜΗΕ
Αποφασισμένοι να κλείσουν οριστικά το θέμα του ΑΔΜΗΕ εντός του 2016 εμφανίζονται οι πιστωτές, υποχρεώνοντας την κυβέρνηση είτε να υλοποιήσει με διαδικασίες εξπρές το πολύπλοκο σχέδιο της απόσχισης από τη ΔΕΗ και της πώλησης του 20% σε στρατηγικό επενδυτή, είτε να προχωρήσει στην πλήρη ιδιωτικοποίηση της εταιρείας. Σε ό,τι αφορά τη ΔΕΗ, το κατά πόσον θα επανέλθουν ή όχι τα σχέδια για ιδιωτικοποίηση θα εξαρτηθεί από το εάν θα υπάρξει συμφωνία για το σύστημα δημοπρασιών ΝΟΜΕ, με στόχο τη μείωση του μεριδίου της επιχείρησης κατά 25% έως το 2018 και κατά 50% έως το 2020 στη λιανική και χονδρική αγορά. Ειδικότερα για τον ΑΔΜΗΕ, το προσχέδιο του μνημονίου θέτει ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα, η καταστρατήγηση των οποίων μπορεί να οδηγήσει στην πλήρη ιδιωτικοποίηση της εταιρείας. Η εφαρμογή του σχεδίου απόσχισής του από τη ΔΕΗ, που θα παρουσιάσουν οι σύμβουλοι, θα πρέπει να ολοκληρωθεί έως το τέλος του 2016. Τον Ιούνιο του 2016 θα πρέπει να ανακοινωθεί η πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για το 20% σε στρατηγικό επενδυτή. Εάν οι θεσμοί διαπιστώσουν ότι δεν έχει επιτευχθεί επαρκής πρόοδος για την ολοκλήρωση της διαδικασίας εντός του 2016, ιδιαιτέρως σε ό,τι αφορά την πώληση σε στρατηγικό επενδυτή, η κυβέρνηση θα ανακοινώσει τον Οκτώβριο του 2016 ημερομηνία υποβολής δεσμευτικών προσφορών για την πώληση όλων των μετοχών της ΔΕΗ στον ΑΔΜΗΕ και θα ιδιωτικοποιήσει πλήρως τον ΑΔΜΗΕ το 2017. Σε ό,τι αφορά τη ΔΕΗ, το προσχέδιο του μνημονίου προβλέπει ότι σε περίπτωση που δεν υπάρξει συμφωνία για το σύστημα δημοπρασιών ΝΟΜΕ, μέσω του οποίου θα πρέπει να μειωθεί το ποσοστό της ΔΕΗ στη λιανική και χονδρική αγορά, είναι απαραίτητο να μεταβιβαστεί στο ΤΑΙΠΕΔ το υπόλοιπο 34% της ΔΕΗ που κατέχει το Δημόσιο (το 17% βρίσκεται ήδη στο ΤΑΙΠΕΔ).
Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση θα πρέπει να ξεκινήσει τις διαδικασίες πώλησης σε έναν ή περισσότερους επενδυτές τουλάχιστον του 40% των ενεργών μονάδων της ΔΕΗ, συμπεριλαμβανομένων αυτών που ταυτοποιούνται στον υφιστάμενο νόμο, και να ανακοινώσει ότι η διαδικασία θα ολοκληρωθεί το 2017. Η αναφορά σε μονάδες που ταυτοποιούνται στον υφιστάμενο νόμο συνδέεται με αυτές που προέβλεπε το σχέδιο της Μικρής ΔΕΗ, που έχει εγκριθεί με νόμο ο οποίος δεν έχει καταργηθεί, αλλά απλώς έχει παγώσει.