Με ψυχιατρικούς όρους, ως φαντασίωση ορίζεται μία κατάσταση κατά την οποία το άτομο πλάθει στο μυαλό του μία επιθυμητή πραγματικότητα, που όμως συγκρούεται και συγχέεται με τον κόσμο που το περιβάλλει.
Σταδιακά, οι επιθυμίες εκτοπίζουν την πραγματικότητα με τελικό αποτέλεσμα την πλήρη υποκατάστασή της από έναν κόσμο εικονικό.
Η Αριστερά πάντα λειτουργούσε σε ένα τέτοιο περιβάλλον. Οι οικονομικές φαντασιώσεις που δημιούργησε ανάγονται ιστορικά στη δημιουργία του συστήματος του υπαρκτού σοσιαλισμού και της κεντρικής οικονομικής διαχείρισης, που ακόμα και σήμερα διατρέχουν την αριστερή οικονομική διανόηση, αποφεύγοντας επιδεικτικά την αντιπαράθεση με την πραγματικότητα.
Στο σύντομο αυτό άρθρο θα επιχειρήσουμε να αναλύσουμε συνοπτικά τα αίτια των οικονομικών φαντασιώσεων της Αριστεράς, η εφαρμογή των οποίων στη διαμόρφωση οικονομικής πολιτικής οδήγησε σε γενικευμένη εξαθλίωση και σε διάχυτες ελλείψεις, παρά τον απώτερο τελικό στόχο που ήταν η δημιουργία μιας κοινωνίας της αφθονίας και της χωρίς προβλήματα ικανοποίησης των αναγκών του πληθυσμού.
Η αλλαγή, λοιπόν, του συστήματος θα οδηγούσε στην πλήρη απελευθέρωση των παραγωγικών δυνάμεων. Οι πόροι θα έπαυαν πλέον να είναι σπάνιοι και έτσι δεν θα είχε πλέον λόγο ύπαρξης το βασικό οικονομικό πρόβλημα, συνδεδεμένο με το παλαιό οικονομικό σύστημα που αφορούσε τη βέλτιστη κατανομή τους σε εναλλακτικές χρήσεις.
Οι παραγωγικοί πόροι θα γίνονταν πλέον «ελεύθερα αγαθά».
Υπ’ αυτές τις ιδανικές συνθήκες, κάθε μορφή σπατάλης θα είχε εξαφανιστεί και η διαδικασία αριστοποίησης της αντικειμενικής συνάρτησης της οικονομίας θα επιτυγχάνετο χωρίς περιορισμούς. Συγκρούσεις και ανταγωνισμοί δεν θα είχαν πλέον νόημα σε ένα τέτοιο τέλειο οικονομικό περιβάλλον, όπου η σχετική σπανιότης θα είχε εξαφανιστεί και οι παραγωγικές δυνάμεις απελευθερωθεί. Το σύστημα των τιμών θα έπαυε πλέον να λειτουργεί ως δείκτης κατανομής των πόρων. Προσφορά και ζήτηση θα ευρίσκοντο πάντα σε πλήρη αντιστοίχιση και θα ισορροπούσαν κατ’ άριστο τρόπο.
Εχοντας έτσι υποκαταστήσει το «αόρατο χέρι της αγοράς» από τον παντογνώστη οικονομικό σχεδιαστή, κάτοχο της τέλειας πληροφόρησης τόσο σε μικροοικονομικό όσο και σε μακροοικονομικό επίπεδο, κρίσεις, δυσλειτουργίες και ανισορροπίες θα ήταν προβλέψιμες και θα σταματούσαν εν τη γενέσει τους.
Ατομικά και ευρύτερα συμφέροντα σε πλήρη αρμονία. Ολα θα λειτουργούσαν σαν καλοκουρδισμένη μηχανή χωρίς τριβές, προσδίδοντας έτσι στο σύστημα τη μέγιστη δυνατή αποτελεσματικότητα.
Η βούληση και ο βολονταρισμός του οικονομικού σχεδιαστή υπερισχύουν κάθε αντικειμενικού περιορισμού.
Μέσα σε ένα τέτοιο σύμπαν οικονομικών φαντασιώσεων λειτούργησαν οι χώρες του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού.
Ορισμένες από αυτές αναζήτησαν ήδη από τη δεκαετία του ’60 και του ’70, έναν «Τρίτο δρόμο» ως απάντηση στα αδιέξοδα που οι ίδιες είχαν δημιουργήσει. Εις μάτην, όμως, οικονομικοί μεταρρυθμιστές προσπάθησαν να εφαρμόσουν εναλλακτικά μοντέλα, εισάγοντας στοιχεία αγοράς, επιχειρώντας να προσδώσουν στο σύστημα νέα δυναμική, χωρίς φυσικά επιτυχία.
Ο προς αναζήτηση «Τρίτος δρόμος» ήταν απλώς ανέφικτος. Υπήρξε και αυτός μία αριστερή φαντασίωση σε μια διαδρομή που νομοτελειακά οδηγούσε στην εκ των ένδον κατάρρευση του συστήματος, όπως και αυτό συνέβη αργότερα.
Αντί για την υποσχόμενη για ιδεολογικούς λόγους αφθονία, ελλείψεις παντού: ουρές για την απόκτηση ευτελούς ποιότητας καταναλωτικών αγαθών, όποτε αυτά ήταν διαθέσιμα, αναγκαστική αποταμίευση λόγω της μη ικανοποίησης της ζήτησης, ημιτελή εργοτάξια, διασπορά των επενδύσεων και επιμήκυνση του χρόνου κατασκευής νέων βιομηχανικών μονάδων.
Ολα αυτά αποτελούν τις άμεσες συνέπειες ενός οικονομικού συστήματος που αντί να παράγει πλούτο, και διένειμε τις ελλείψεις που το ίδιο δημιουργούσε.
Η φαντασίωση της υπεροχής ενός τέτοιου συστήματος βρήκε εύφορο έδαφος στη χώρα μας, όπου η αριστερή οικονομική διανόηση ουδέποτε αναζήτησε τα πραγματικά αίτια της κατάρρευσής του, αμφισβητώντας να διερευνήσει συστηματικά τον παρά φύσιν τρόπο λειτουργίας του.
Μία αριστερή οικονομική διανόηση που έπλασε τη δική της αυτιστική πραγματικότητα, αρνούμενη με τρόπο αντιεπιστημονικό και δογματικό ακόμα και σήμερα, να παρατηρήσει και να εξηγήσει τη ζοφερή κατάσταση, που ο υπαρκτός σοσιαλισμός είχε δημιουργήσει για ολόκληρους λαούς.
Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο κινήθηκε η οικονομική πολιτική το τελευταίο χρονικό διάστημα, με τα γνωστά τραγικά για τη χώρα μας αποτελέσματα. Μια παρανοϊκή οικονομική πολιτική γεμάτη φαντασιώσεις και αυταπάτες και σε πλήρη αναντιστοιχία με την κοινή λογική.
Κάποτε όμως όλα αυτά σταματούν και η αμείλικτη πραγματικότητα μας εγκαλεί. Μήπως, όμως, τότε είναι πολύ αργά για να συνειδητοποιήσουμε τα σφάλματά μας και να επανορθώσουμε;
* Ο κ. Μηνάς Αναλυτής είναι οικονομολόγος PhD Πανεπιστημίου Poitiers Γαλλίας.