Οι τριήρεις εμβόλιζαν κάτω από την ήρεμη επιφάνεια της θάλασσας τα εχθρικά πλοία. Και σήμερα το προσφυγικό εμβολίζει την Ελλάδα, με τα νερά να μπαίνουν από πολλές πλευρές. H Τουρκία με οργανωμένη αστυνομία και στρατό δεν εμποδίζει τους ασυνείδητους διακινητές της δυστυχίας και προσπαθεί, επωφελούμενη και της κρίσης στην Ελλάδα, να προωθήσει τα πιόνια της στη διεθνή σκακιέρα ζητώντας ανταλλάγματα βλαπτικά για όλη την Ε.Ε. Αλλά και η Ευρωπαϊκή Ενωση (Ε.Ε.) έπρεπε να διαβλέψει τι ερχόταν και να συμπαρασταθεί οικονομικά στην Τουρκία να κρατήσει μετανάστες που πολιτισμικά έχουν πολλά κοινά με τους Τούρκους.
Το προσφυγικό έχει πολλές πλευρές και σήμερα βλέπουμε την πιο οφθαλμοφανή: το ανθρωπιστικό πρόβλημα, που οι κοινοί πολίτες με τη βοήθεια που παρέχουν προσπαθούν να αναπληρώσουν την κρατική ανεπάρκεια και με τα ΜΜΕ να αναπαράγουν σκηνές που ευαισθητοποιούν πολλούς, αλλά δεν θίγουν την καρδιά του προβλήματος. Η έλλειψη συμπαράστασης προς την Ελλάδα από την Ε.Ε. έδειξε την απουσία της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης – κύριoς στόχος από την ίδρυση της Ε.Ε. Λίγα κράτη άνοιξαν την πόρτα τους, αλλά γρήγορα συνειδητοποίησαν ότι έδωσαν το λάθος μήνυμα γιατί μαζί με τους πρόσφυγες πολέμου εισέρρευσαν οικονομικοί μετανάστες, με εκατομμύρια στην ουρά που θέλουν μια καλύτερη ζωή στην Ε.Ε., η οποία έχει όμως περιορισμένη απορροφητικότητα.
Η επόμενη πρόκληση είναι η οικονομική, γιατί μια Ελλάδα σε βαθιά οικονομική κρίση με 1 εκατομμύριο άνεργους δεν θα μπορέσει να καλύψει τα επιπλέον έξοδα για να τους παρέχει αξιοπρεπή σκέπη, διατροφή, υγεία, παιδεία, όταν τις υπηρεσίες που παρέχει στους ίδιους τους Ελληνες είναι ανεπαρκής. Οταν μας δώσει η Ε.Ε. οικονομική βοήθεια, το οικονομικό βάρος της Ελλάδος θα μειωθεί και θα βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης, αλλά θα εγκλωβισθούν στην Ελλάδα εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες (όπως διαμορφώνονται οι αριθμοί με την καθημερινή εισροή χιλιάδων). Κράτη με πολλούς μετανάστες γνωρίζουν ότι το άμεσο οικονομικό κόστος είναι το ελαφρύτερο μπροστά στα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα που δημιουργούνται με συνέπεια το συνολικό κόστος από μη ελεγχόμενη μετανάστευση να είναι πολλαπλό του αρχικού οικονομικού κόστους περίθαλψης των πρώτων ετών.
Οι μετανάστες από χώρες της Μέσης Ανατολής, Κεντρικής Ασίας και Αφρικής με διαφορετική κουλτούρα, πολιτειακές, κοινωνικές παραδόσεις και αξίες για την ανθρώπινη ζωή κ.λπ. δεν θέλουν και δεν μπορούν εύκολα να υιοθετήσουν τις ηθικές αξίες, τον τρόπο ζωής, την ισότητα των φύλων, τη δημοκρατία των ευρωπαϊκών λαών. Το πολύ μικρό ποσοστό αυτών των μεταναστών που είναι πρόθυμοι να παντρευτούν με Ευρωπαίους/ες (1/4, με τους Τούρκους να κρατάνε τα σκήπτρα με 10%, σε σύγκριση με τα 2/3 των Ελλήνων, Πορτογάλων, Ισπανών μεταναστών), το μεγάλο ποσοστό των ανέργων μεταναστών (ελλιπής παιδεία και έλλειψη δεξιοτήτων αλλά και ο υποβόσκων ρατσισμός πολλών Ευρωπαίων) έχουν δημιουργήσει γκέτο σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις με κατοίκους κάτω από τα όρια της φτώχειας, σχετικά μεγάλη εγκληματικότητα κ.λπ. Οι κυβερνήσεις πολλών κρατών της Ε.Ε. έχουν αποτύχει στις προσπάθειές τους να τους ενσωματώσουν κυρίως κοινωνικά (σχετικά λίγοι έχουν ενσωματωθεί και λίγοι διακρίνονται στο επάγγελμά τους). Η ενσωμάτωση είναι δύσκολη, ακόμη και η δεύτερη γενιά που δεν διανοείται να γυρίσει στη χώρα των προγόνων της, οι περισσότεροι δεν θεωρούν τον εαυτό τους Γάλλο, Γερμανό, Σουηδό κ.λπ. – αιωρούνται μεταξύ των δύο με όλα τα ψυχολογικά προβλήματα που συνεπάγεται η έλλειψη εθνικής ταυτότητας. Για την τρίτη γενιά θα είναι ευκολότερο και στην Ελλάδα ίσως γρηγορότερο. Αν και ελάχιστοι παρασύρονται από ακραία θρησκευτικά κηρύγματα μίσους, ο κίνδυνος από αποπροσανατολισμένα, περιθωριακά άτομα υπάρχει σε όλα τα κράτη της Ε.Ε.
Σε μία μικρή χώρα σαν την Ελλάδα, που έχει ήδη μεγάλο αριθμό αδήλωτων μεταναστών, ο εγκλωβισμός πολύ μεγάλου αριθμού πρόσθετων μεταναστών με τελείως διαφορετική κουλτούρα, παραδόσεις, ηθικές αξίες, πιθανόν να δημιουργήσει κοινωνικές τριβές όχι μόνο μεταξύ αυτών και Ελλήνων, αλλά και μεταξύ των Ελλήνων, καθώς ακραία ξενοφοβικά πολιτικά κόμματα επενδύουν στις φοβίες των κατοίκων (σε πολλά κράτη της Ε.Ε. τα κόμματα αυτά απειλούν την εύρυθμη λειτουργία της δημοκρατίας). Τα κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα θα οξυνθούν εάν το κράτος δεν τοποθετήσει τα κατάλληλα στελέχη προκειμένου να διαμορφώσουν ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα για ανθρώπινη μεταχείριση των προσφύγων (οι Ελληνες γνώρισαν την προσφυγιά και τον πόνο της) και δεν συντονίσει άμεσα τη δυσκίνητη γραφειοκρατία να το εφαρμόσει. Παράλληλα, με τη συνδρομή Ε.Ε. και ΝΑΤΟ και εξαντλώντας όλα τα μέσα πίεσης, να σταματήσει η Τουρκία στην πηγή τον χείμαρρο και να δεχθεί πίσω αρχίζοντας από τους οικονομικούς μετανάστες. Για τους πρόσφυγες πολέμου, η Ε.Ε. να προσδιορίσει την ετήσια απορροφητικότητα και τη διανομή αυτών ανά κράτος και με κανόνες και έλεγχο για να σταματήσει η ανομία και η αναρχία. Το εγχείρημα δεν είναι εύκολο και γι’ αυτό πρέπει να επικεντρωθεί η εξωτερική μας πολιτική και να κινητοποιηθούν οι διπλωματικές υπηρεσίες, οι Ελληνες του εξωτερικού και οι φυσικοί μας σύμμαχοι (διεθνείς οργανισμοί, ΗΠΑ, Καναδάς, τα μεγάλα κράτη της Ε.Ε. και οι επικεφαλής των οργάνων της) που έχουν επίγνωση των γεωπολιτικών κινδύνων. Το όνειρο των μεταναστών είναι τα ανεπτυγμένα κράτη της Ε.Ε. και όχι η Ελλάδα, και αργά ή γρήγορα θα βρεθούν διακινητές να μεταφέρουν πολλούς προς αυτά.
Ανεξέλεγκτο προσφυγικό/μεταναστευτικό δεν θα αποσταθεροποιήσει μόνο την Ελλάδα αλλά και την Ε.Ε., που ήδη αντιμετωπίζει προβλήματα συνοχής (κίνδυνος Brexit και Grexit, το οποίο φαίνεται να υποχωρεί κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης, και επανεμφάνιση εθνικιστικών και αυταρχικών τάσεων σε κράτη-μέλη) και μια οικονομία ακόμη σε ανάρρωση είναι γενεσιουργός κοινωνικής δυσφορίας που τρέφει τον ευρωσκεπτικισμό.
* Ο κ. Παναγιώτης (Τάκης) Θωμόπουλος είναι πρώην: Senior Economist του ΟΟΣΑ, υποδιοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος, εκτελεστικός πρόεδρος του ΤΧΣ και πρόεδρος του Δ.Σ. της Eurobank.