Τα εγκαίνια της κατασκευής του αγωγού φυσικού αερίου TAP αποτελούν ασφαλώς θετική είδηση. Η σημασία της επένδυσης αυτής είχε επί μακρόν υποτιμηθεί, κυρίως λόγω της μικροψυχίας και του λαϊκισμού του ΣΥΡΙΖΑ, που βρισκόταν στην αντιπολίτευση, όταν δόθηκε και κερδήθηκε η μεγάλη αυτή διπλωματική μάχη, την περίοδο 2012-2014.
Είχα την τύχη, ως υφυπουργός Εξωτερικών αρμόδιος για τις οικονομικές σχέσεις, να συμμετέχω στην πρώτη γραμμή της προσπάθειας να επιλεγεί η οδός της Ελλάδας – Αλβανίας αντί της Βουλγαρίας – Ρουμανίας για τη μεταφορά φυσικού αερίου από την Κασπία Θάλασσα στην Ευρώπη. Χάρις στους επιτυχείς χειρισμούς της τότε κυβέρνησης, υπό τον συντονισμό του υπουργείου Εξωτερικών σε συνεργασία με το υπουργείο Ενέργειας, το Γραφείο Πρωθυπουργού και άλλα συναρμόδια υπουργεία, η χώρα μας επέτυχε να ληφθεί μια ευνοϊκή για την Ελλάδα επενδυτική απόφαση, που θα έχει μακροπρόθεσμες ευεργετικές επιπτώσεις σε οικονομικό και γεωπολιτικό επίπεδο.
Θα μπορούσα να γράψω πολλά από τις πλούσιες εμπειρίες μου της περιόδου εκείνης. Θα περιορισθώ σε ορισμένα σημεία που θεωρώ σημαντικά.
Πρώτη μου έκπληξη, όταν εισηγήθηκα –μαζί με άλλους συναδέλφους– την ανάληψη πρωτοβουλιών υπέρ του TAP, ήταν η εμμονή ορισμένων πολιτικών και υπηρεσιακών παραγόντων στην προώθηση άλλων αγωγών, οι οποίοι όμως είχαν ήδη απορριφθεί από τους επενδυτές και κατά συνέπεια δεν είχαν καμιά πιθανότητα υλοποίησης. Πρόκειται για την κλασική εθνική ασθένεια της «άρνησης της πραγματικότητας».
Επειδή δηλαδή κάποιος άλλος αγωγός θα ήταν ίσως ακόμα πιο συμφέρων για τη χώρα μας, συνεχίζουμε να τον υποστηρίζουμε παρότι δεν πρόκειται ποτέ να κατασκευασθεί.
Οταν ξεκινήσαμε την προσπάθεια, ουδείς μας έδινε πιθανότητες επιτυχίας. Το ανταγωνιστικό επενδυτικό σχέδιο που προέβλεπε τη δίοδο μέσω Βουλγαρίας, Ρουμανίας και Ουγγαρίας είχε ήδη προετοιμασθεί επί αρκετά χρόνια και είχαν υπογραφεί όλες οι διακρατικές συμφωνίες μεταξύ των εμπλεκομένων χωρών, που αποτελούν προϋπόθεση για την επιλογή. Η ελληνική διπλωματία και γραφειοκρατία κατόρθωσε να διεκπεραιώσει αυτό το δύσκολο έργο σε χρόνο-ρεκόρ. Οι υπαρκτές, συνεπώς, αδυναμίες της δημόσιας διοίκησης δεν πρέπει να αποτελούν άλλοθι για έλλειψη πολιτικού οράματος και δράσης.
Ο ανταγωνιστικός σχεδιασμός διόδου του αγωγού από Βουλγαρία – Ρουμανία, γνωστός ως Nabucco, είχε ήδη εξασφαλίσει την πλήρη υποστήριξη της Ουάσιγκτον και των Βρυξελλών όταν εμείς αποφασίζαμε να ξεκινήσουμε την εκστρατεία υπέρ του TAP. Αρκεί να ανατρέξει κανείς στα άρθρα της εποχής εκείνης για να αντιληφθεί ότι η επιλογή του Nabucco εθεωρείτο δεδομένη. Η προτίμηση των Βρυξελλών στο Nabucco ήταν τόσο ένθερμη ώστε ανώτατοι παράγοντες της Επιτροπής το διαλαλούσαν δημοσίως. Εγιναν μάλιστα και προσπάθειες υπονόμευσης του TAP με την επίκληση από ορισμένους Ευρωπαίους αξιωματούχους ανύπαρκτων νομικών παραβάσεων. Η δική μας αντίδραση υπήρξε άμεση, αλλά διακριτική. Χωρίς δημόσιες δηλώσεις και καταγγελίες, κατορθώσαμε να εξουδετερώσουμε το αρνητικό κλίμα στις Βρυξέλλες. Δεν επιτρέψαμε σε όλη τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης να παρασυρθούμε από επικοινωνιακές σειρήνες για να φανούμε αρεστοί στην εγχώρια αγορά. Ξέραμε ότι η δικαίωση των προσπαθειών μας θα μετρηθεί όχι με τις ώρες διαπραγμάτευσης, αλλά από το αποτέλεσμα που θα πετύχουμε. Και είμαστε υπερήφανοι γιατί κατορθώσαμε σε μια περίοδο δύσκολη για τη χώρα μας να αποσπάσουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Το ίδιο συνέβη και στην Ουάσιγκτον, με διακριτικές διπλωματικές παραστάσεις σε αυτούς που καθόριζαν την αμερικανική στάση και με επιχειρήματα που ηχούσαν πειστικά στους υπερατλαντικούς συμμάχους μας.
Μεγάλο μέρος των προσπαθειών μας είχε στόχο, όπως ήταν φυσικό, την κυβέρνηση και τις εμπλεκόμενες εταιρείες του Αζερμπαϊτζάν, αλλά και τις πολυεθνικές εταιρείες που συμμετείχαν στην κοινοπραξία. Κατορθώσαμε σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη του Μπακού. Απαιτήθηκαν επανειλημμένες επισκέψεις και συναντήσεις του τότε πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά, των υπουργών Εξωτερικών Δημήτρη Αβραμόπουλου και Ευάγγελου Βενιζέλου και εμού του ιδίου με την πολιτική ηγεσία της χώρας-κλειδιού. Σημαντική ήταν και η συμβολή του υπουργείου Ενέργειας. Αξιοποιήσαμε στο έπακρον την επερχόμενη προεδρία της Ε.Ε. το α΄ εξάμηνο του 2014 και γενικότερα τη συμμετοχή μας στην Ε.Ε. για να επιτύχουμε την επιλογή που μας συνέφερε. Οι προσωπικές επαφές και σχέσεις, η αναβάθμιση της συνεργασίας Αθηνών – Μπακού σε διμερές επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο Ε.Ε. και διεθνών οργανισμών, στα οποία η ηγεσία του Μπακού απέδιδε ιδιαίτερη σημασία, έγειραν τελικά την πλάστιγγα προς το μέρος μας.
Ιδιαίτερα λεπτοί πολιτικοί και διπλωματικοί χειρισμοί απαιτήθηκαν και στη συνεννόησή μας με τα Τίρανα και τη Ρώμη ώστε οι αναγκαίες συμφωνίες να συναφθούν ταχύτατα και απρόσκοπτα.
Δεν θα ξεχάσω ποτέ την έκπληξη και την οργή των χωρών που υποστήριζαν το Nabucco όταν εν μέσω συνεδρίασης του Συμβουλίου Υπουργών Εξωτερικών στις Βρυξέλλες, τον Νοέμβριο του 2013, στο οποίο συμμετείχα με τον Ευάγγελο Βενιζέλο, έσκασε η είδηση για την επιλογή του TAP. Κάποιος μάλιστα από τους συμμετέχοντες υπουργούς έχασε τόσο πολύ την ψυχραιμία του, ώστε πρότεινε την έκδοση δήλωσης του Συμβουλίου Υπουργών που να εκφράζει την απαρέσκεια της Ε.Ε. για την απόφαση αυτή της κοινοπραξίας! Η δήλωση του υπουργού προκάλεσε, βεβαίως, τον γενικό χλευασμό. Κάποιοι όμως προφανώς πιο ψύχραιμοι και έξυπνοι συνάδελφοί του έσπευσαν στον Ελληνα υπουργό για να ζητήσουν συνεργασία για τον εφοδιασμό και της δικής τους χώρας με φυσικό αέριο του αγωγού TAP.
Το γεγονός ότι ουδείς από τους προαναφερθέντες πρωταγωνιστές εκλήθη στα εγκαίνια κατασκευής του TAP ουδόλως, βεβαίως, με εκπλήσσει. Η «Πρώτη φορά Αριστερά», αφού δεν μπορεί να σκίσει τα μνημόνια, συνεχίζει να διαφοροποιείται από τα «μνημονιακά» κόμματα σκίζοντας τα πρωτόκολλα. Είναι μια διαφοροποίηση που σίγουρα θα μας κοστίσει λιγότερο.
* Ο κ. Δημήτρης Κούρκουλας είναι πρώην υφυπουργός Εξωτερικών.