H εισήγηση της Επιτροπής Ανταγωνισμού για τον κατασκευαστικό κλάδο αποτυπώνει, σύμφωνα με ένα στέλεχος εταιρείας του κλάδου, «τη μεταπολιτευτική ιστορία της Ελλάδας». Σχετικά με την ανάληψη έργων, η Επιτροπή καταλογίζει, σύμφωνα με πληροφορίες, σε μεγάλες αλλά και μικρότερες εταιρείες του κλάδου αλλά και ξένους οίκους:
α) τον προσδιορισμό, εκ των προτέρων, του αναδόχου ανά διαγωνισμό, β) τον καθορισμό του ύψους των προσφερόμενων εκπτώσεων, γ) τη μη υποβολή οικονομικών προσφορών σε διαγωνισμούς, έναντι οικονομικών ανταλλαγμάτων, δ) την από κοινού εκτέλεση των έργων, παρά τη συμμετοχή τους σε φαινομενικά ανταγωνιστικά σχήματα, μέσω επαφών σε χρόνο πριν από την υποβολή οικονομικών προσφορών, ή/και ε) την παραίτηση από τη διεκδίκηση διαγωνισμών, με αντάλλαγμα την από κοινού συμμετοχή στην εκτέλεση των έργων. Η εν λόγω καρτελική σύμπραξη φέρεται να υλοποιήθηκε κυρίως μέσω τακτικών συναντήσεων εκπροσώπων των εμπλεκόμενων εταιρειών ή και με τη σύναψη διασφαλιστικών/αποζημιωτικών συμφωνητικών. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ» από την Ε.Ε. η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης Απάτης (OLAF) προσπάθησε να παρέμβει ζητώντας στοιχεία από την ελληνική Επιτροπή Ανταγωνισμού, αλλά η τελευταία αρνήθηκε να της τα παράσχει.
Ιδιαίτερο πρόβλημα παρουσιάζεται για τα έργα παραχωρήσεων ή έργα που συνεχίζονται ακόμα, στα οποία η Ε.Ε. θα μπορούσε να ζητήσει από το ελληνικό Δημόσιο να επιστρέψει πόρους που έχει λάβει. Το επιχείρημα αυτό χρησιμοποίησαν τους προηγούμενους μήνες και οι εκπρόσωποι εργοληπτικών εταιρειών σε επαφές τους τόσο με την κυβέρνηση όσο και με την ηγεσία της Επιτροπής. «Το επιχείρημα είναι βάσιμο», είπε στην «Κ» νομικός από τις Βρυξέλλες, «αλλά δεν ισχύει για κάθε έργο και για κάθε χρηματοδότηση, παρά μόνο για εκείνα που συνεχίζονται και όπου μπορεί να αποδειχθεί ότι το κράτος γνώριζε και ανεχόταν ή ενθάρρυνε τις αντιανταγωνιστικές πρακτικές».
Τι απαντούν οι εταιρείες
Από την πλευρά τους οι εκπρόσωποι των εργοληπτικών εταιρειών «απαντούν» ότι το κράτος σε πολλές περιπτώσεις τούς ζητούσε, για να μη χαθούν πόροι, να μην υποβάλλουν προσφυγές, ενώ υπογραμμίζουν ότι το «δίκαιο παραγωγής των δημοσίων έργων έχει πάρα πολλά σημεία που ενθαρρύνουν τη συνεργασία και τη σύμπραξη, την ανταλλαγή πληροφοριών, ώστε να αποτραπεί ένας ανταγωνισμός προς τα κάτω και εκπτώσεις που δεν οδηγούν στο να μένουν τα έργα στη μέση».
Κρίσιμες περιπτώσεις στις οποίες αναφέρονται οι κατασκευαστές είναι δύο αντίστοιχες μεγάλες υποθέσεις καρτέλ στη Δανία και στην Ολλανδία. Σε αυτές τις χώρες ισχύει η διευθέτηση που εισήγαγε τώρα η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, με το άρθρο 106 του πολυνομοσχεδίου, η δυνατότητα δηλαδή με την καταβολή του προστίμου και την αναγνώριση της ενοχής να μην υπάρξουν ποινικές συνέπειες, αντιανταγωνιστικής συμπεριφοράς, αλλά και να καταβληθούν τα επιβαλλόμενα πρόστιμα με μία έκπτωση της τάξης του 15%. Μόνο 11 από τις 28 χώρες της Eνωσης έχουν αυτόν τον θεσμό, κυρίως εκείνες που διέπονται από το αγγλοσαξονικό plea bargain στον νομικό τους πολιτισμό, τη δυνατότητα δηλαδή των Αρχών να διαπραγματεύονται την ποινή με τους παραβάτες. Στην Ελλάδα ισχύει μόνο ο θεσμός της επιείκειας, όπου όποιος ουσιωδώς συμβάλλει στη διαλεύκανση ενός καρτέλ, απαλλάσσεται. Αξίζει να σημειωθεί ότι η επιτροπή είχε εφαρμόσει την «επιείκεια» πριν από 10 χρόνια στην υπόθεση του καρτέλ του γάλακτος με τα γνωστά «παρατράγουδα» των «κουμπάρων».
Η ολλανδική υπόθεση
Αυτή τη στιγμή όλες οι πλευρές χρησιμοποιούν ως παράδειγμα το ολλανδικό καρτέλ κατασκευαστών, το μεγαλύτερο ίσως της Ευρώπης. Τον Απρίλιο του 1999 ένας υπάλληλος μεγάλης κατασκευαστικής εταιρείας εμφανίσθηκε στο υπουργείο Δικαιοσύνης ζητώντας αμοιβή για πληροφορίες σχετικά με ένα παράνομο σύστημα κατανομής των έργων στην Ολλανδία, με βάση εναρμονισμένες πρακτικές.
Το υπουργείο διαπραγματεύεται με έναν πληροφοριοδότη, πολιτικό μηχανικό, σε μεγάλη εταιρεία –έναντι 20.000 ευρώ– αποδεικτικά στοιχεία για να αποκαλυφθούν οι φουσκωμένες τιμές που χρέωναν δύο από τις μεγαλύτερες κατασκευαστικές εταιρείες που ανέλαβαν το τούνελ του αεροδρομίου Σίπχολ. Το υπουργείο αναθέτει στην KPMG την έρευνα, που ανακαλύπτει χιλιάδες εικονικών τιμολογίων και ένα σύστημα παράλληλων λογαριασμών όπου ξεπλένονταν μαύρο χρήμα. (Δείτε εδώ την ιστορία του ολλανδικού καρτέλ στα αγγλικά http://zembla.vara.nl/seizoenen/2006/afleveringen/12-11-2006/extras/the-duch-construction-cartel/).