Μπροστά στο ισχυρό ενδεχόμενο περαιτέρω περικοπών στις ήδη μειωμένες συντάξεις που θα εκδοθούν σύμφωνα με τον νέο τρόπο υπολογισμού, όπως προβλέπεται στον πρόσφατο ασφαλιστικό νόμο Κατρούγκαλου, βρίσκονται εκατοντάδες χιλιάδες ασφαλισμένοι, καθώς δεν έχει διευκρινιστεί εάν θα εφαρμοστούν σε αυτές οι περικοπές των προηγούμενων μνημονίων, που δεν έχουν κριθεί αντισυνταγματικές από το Συμβούλιο της Επικρατείας.
Από την εισηγητική έκθεση του νόμου 4387 του 2016 διαφαίνεται ότι θα γίνουν σεβαστές οι επιταγές της δικαιοσύνης, όμως σε ολόκληρο το κείμενο του νόμου δεν γίνεται ρητή αναφορά για το εάν θα εξακολουθήσουν να ισχύουν οι ειδικές εισφορές – μειώσεις που επιβλήθηκαν με τους μνημονιακούς νόμους του 2010 και του 2011 (οι περικοπές του 2012 κρίθηκαν αντισυνταγματικές από το ΣτΕ). Ούτε βέβαια τα σχετικά άρθρα των νόμων βρίσκονται στη λίστα με τις «υπό κατάργηση διατάξεις», καθώς όπως εξηγούν στην «Κ» στελέχη του υπουργείου Εργασίας, οι μειώσεις ισχύουν για τις ήδη καταβαλλόμενες συντάξεις και δεν θα μπορούσαν να καταργηθούν.
Μάλιστα, μια εγκύκλιος του υπουργείου Εργασίας ήρθε να επιτείνει την αγωνία των ασφαλισμένων και να προκαλέσει σύγχυση στα γραφεία των νομικών, καθώς προβλέπει ότι η εισφορά υπέρ ΕΟΠΥΥ της τάξης του 6%, στις νέες συντάξεις, που θα υπολογιστούν με βάση τον νέο τρόπο υπολογισμού (Ν. 4387/2016), δηλαδή θα αποτελούν άθροισμα εθνικής και ανταποδοτικής σύνταξης, θα υπολογίζεται επί του ακαθάριστου ποσού, εφόσον αφαιρεθούν «τα ποσά της εισφοράς αλληλεγγύης συνταξιούχων του άρθρου 38 του νόμου 3863/2010, όπως ισχύει και του άρθρου 44 του νόμου 3986 του 2011, όπως ισχύει, καθώς και τα ποσά που αντιστοιχούν στις κρατήσεις των νόμων 3865/2010 και 4002/2011 και πριν από τον φόρο μισθωτών υπηρεσιών»… Πρόκειται για όλες αυτές τις ειδικές εισφορές αλληλεγγύης που επιβλήθηκαν με τα μνημόνια 1 και 2 και δεν κρίθηκαν από τη δικαιοσύνη αντισυνταγματικές, γιατί έγιναν κάτω από την πίεση «όλως εξαιρετικών περιστάσεων» και ήταν επιβαλλόμενες κατά την εκτίμηση της τότε κυβέρνησης για την «άμεση αντιμετώπιση της κρίσεως». Στην πράξη, πρόκειται για τις κλιμακωτές μειώσεις που επιβλήθηκαν ανάλογα με το μεικτό ποσό της σύνταξης για ποσά άνω των 1.400 ευρώ. Ξεκινούσε από 3% και έφτασε 14%, για ποσά συντάξεων από 3.500 ευρώ και άνω.
Αλλά και για τις επιπλέον κρατήσεις – μειώσεις που επιβλήθηκαν στις κύριες συντάξεις, εισάγοντας αυτή τη φορά ηλικιακά κριτήρια. Ετσι, όσοι συνταξιούχοι ήταν μικρότεροι των 60 ετών και λάμβαναν συντάξεις άνω των 1.700 ευρώ υπέστησαν μειώσεις από 6% έως και 10% για συντάξεις μεγαλύτερες των 3.000 ευρώ.
Το ενδεχόμενο οι μνημονιακές περικοπές να εφαρμοστούν και επί των νέων, μειωμένων μεσοσταθμικά κατά 15%-20%, συντάξεων, καθώς θα υπολογιστούν με χαμηλότερους συντελεστές αναπλήρωσης, με βάση τις αποδοχές του ασφαλισμένου κατά το σύνολο του εργάσιμου βίου του, ισχυροποιείται και εξαιτίας της πρόβλεψης του ιδρυτικού νόμου για την ύπαρξη ενός «μεταβατικού» σταδίου για όσους συνταξιοδοτηθούν από τις 13 Μαΐου 2016 έως και το τέλος του 2018. Για όσους αποχωρήσουν εντός του 2017 η προσωπική διαφορά θα ανέρχεται στο 1/3 της διαφοράς και το 2018 στο 1/4 αυτής, αντίστοιχα. Στην πράξη, ο νόμος ορίζει ότι όσοι καταθέσουν αίτηση συνταξιοδότησης έως το τέλος του 2018 θα δουν τις συντάξεις τους υπολογισμένες τόσο με τον νέο τρόπο (εθνική συν ανταποδοτική) όσο και με τον παλαιό, επί του οποίου θα επιβληθούν και όλες οι μνημονιακές μειώσεις. Εάν τα δύο αυτά ποσά έχουν διαφορά άνω του 20%, οι συνταξιούχοι θα λάβουν το 1/2 αυτής, ως προσωπική διαφορά. Συνεπώς, εξηγούν στην «Κ» έγκυροι νομικοί, έως το τέλος του 2018 οι μνημονιακές περικοπές δεν καταργούνται και θα επηρεάζουν το ύψος της σύνταξης όχι μόνο των παλαιών αλλά και των νέων συνταξιούχων.
Το χρονικό των περικοπών από το 2010 έως σήμερα
Από 20% έως και άνω του 50% μειώθηκαν οι συντάξεις των ήδη συνταξιούχων μέσα από συνεχείς ειδικές ή άλλες πρόσθετες εισφορές – περικοπές που επιβλήθηκαν από τις προηγούμενες κυβερνήσεις. Με την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ να εφαρμόζει πλέον τις δικές της περικοπές, η τύχη των «παλαιών» μειώσεων δεν έχει ακόμη ξεκαθαριστεί. Οι μειώσεις των δύο πρώτων μνημονίων είναι οι εξής:
Τον Μάιο του 2010, πριν δηλαδή από την υπογραφή του πρώτου μνημονίου, ψηφίστηκε η περικοπή των δώρων, ήτοι της 13ης και της 14ης κύριας σύνταξης, καθώς και η υποκατάστασή τους με επιδόματα (800 ευρώ συνολικά, με εξαιρέσεις). Οι επικουρικές συντάξεις παρέμειναν 14.
Τον Ιούλιο του 2010, με εφαρμογή από τον Αύγουστο του 2010 επιβάλλεται ειδική εισφορά αλληλεγγύης συνταξιούχων, με κλιμακωτές μειώσεις 3% για ποσά άνω των 1.400 ευρώ έως 10% για συντάξεις άνω των 3.500 ευρώ. Ενα χρόνο μετά, με το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα, αυξήθηκαν τα ποσά της μείωσης στο 6% (από 4%) για ποσά από 1.700 έως 2.000 ευρώ, και κλιμακώθηκαν έως 14% για ποσά άνω των 3.500 ευρώ.
Τον Σεπτέμβριο του 2011 ψηφίστηκε ο νόμος 3869, που εφαρμόστηκε άμεσα και προέβλεπε μειώσεις στις επικουρικές συντάξεις, κλιμακωτά, από 3% για ποσά άνω των 300 ευρώ έως 10% για επικουρικές συντάξεις άνω των 650 ευρώ.
Περικοπές προβλέφθηκαν και για τους συνταξιούχους που δεν έχουν συμπληρώσει το 60ό έτος της ηλικίας τους, εισάγοντας για πρώτη φορά στους καιρούς των μνημονίων ηλικιακά κριτήρια στις περικοπές. Οσοι συνταξιούχοι ήταν μικρότεροι των 60 ετών και λάμβαναν συντάξεις άνω των 1.700 ευρώ υπέστησαν μειώσεις από 6% έως και 10% για συντάξεις άνω των 3.000 ευρώ.
Τον Οκτώβριο του 2011, με εφαρμογή από τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, θεσμοθετήθηκαν ακόμη μεγαλύτερες μειώσεις στις κύριες συντάξεις των «νεότερων» συνταξιούχων.
Ετσι, οι μικρότεροι των 55 ετών υπέστησαν 40% μείωση για ποσά άνω των 1.000 ευρώ. Οι μικρότεροι των 60 και μεγαλύτεροι των 54 υπέστησαν μείωση 20% για ποσά άνω των 1.200 ευρώ.
Παράλληλα, επέβαλε μειώσεις και στις επικουρικές συντάξεις. Συγκεκριμένα, για τους συνταξιούχους του ETEAM προέβλεπε μείωση 30% για ποσά άνω των 150 ευρώ. Για τα υπόλοιπα επικουρικά του ιδιωτικού τομέα, οι μειώσεις ήταν 15%, ενώ για τους δημοσίους υπαλλήλους προβλέφθηκε μείωση της δεύτερης επικουρικής κατά 20%.
Τον Μάρτιο του 2012, αναδρομικά από τον Ιανουάριο του 2012, επιβλήθηκαν νέες μειώσεις στις κύριες συντάξεις. Συγκεκριμένα, οι συντάξεις που είχαν απομείνει υψηλές, άνω των 1.300 ευρώ, υπέστησαν μειώσεις 12%. Μειώσεις προβλέφθηκαν το ίδιο διάστημα και για τις επικουρικές. Συγκεκριμένα, για ποσά άνω των 250 ευρώ, η μείωση ήταν 10%. Για ποσά από 251 έως 300 ευρώ, μείωση 15% και για άνω των 300 ευρώ, μείωση 20%.
Τον Νοέμβριο του 2012 προβλέφθηκαν νέες μειώσεις σε κύριες και επικουρικές συντάξεις. Αυτή τη φορά η μείωση έγινε στο σύνολο των εισοδημάτων από συντάξεις (κύρια + επικουρική). Συγκεκριμένα, ποσά από 1.000-1.500 ευρώ υπέστησαν μείωση 5%, 1.500-2.000 μείωση 10%, από 2.000-3.000 μείωση 15%, και ποσά από 3.000 ευρώ και άνω, μείωση 20%. Επίσης, καταργήθηκαν τα επιδόματα δώρων στις κύριες και τα δώρα στις επικουρικές. Τον Ιούλιο του 2014 εφαρμόζεται για πρώτη φορά ο νόμος 4254/12 για το ΕΤΕΑ, που προβλέπει τη ρήτρα μηδενικού ελλείμματος στις επικουρικές συντάξεις. Ετσι, όσοι είχαν ενταχθεί τότε στο υπερεπικουρικό ταμείο υπέστησαν οριζόντιες μειώσεις της τάξης του 5,2%.