Αναχρονιστικές προκαταλήψεις μας κάνουν να φανταζόμαστε το Δημόσιο ως απέραντο κυκεώνα απροσπέλαστων στοιχείων. Αυτή την εικόνα προβάλλουν και όσοι ωφελούνται από την περιπλοκή και τη θολούρα.
Στην πραγματικότητα όμως το Δημόσιο περιλαμβάνει ένα διαχειρίσιμο πλήθος δεδομένων. Δεδομένων που, στο μεγαλύτερο μέρος τους, ο νόμος προβλέπει και η τεχνολογία επιτρέπει να είναι ανοιχτά και προσβάσιμα σε όλους. Από το 2010 η «Διαύγεια» άνοιξε δρόμο προς αυτή την κατεύθυνση: οι πράξεις της Δημόσιας Διοίκησης (Δ.Δ.) πρέπει, για να ισχύουν, να αναρτώνται στη Διαύγεια και να αποκτούν έναν «Αριθμό Διαδικτυακής Ανάρτησης» (ΑΔΑ), που τις προσδιορίζει μοναδικά.
Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση είναι ο βασικός μοχλός του νοικοκυρέματος, της αποτελεσματικότητας, της διαφάνειας και της αξιολόγησης της Δ.Δ., όπως και αν η εκάστοτε «υπεύθυνη ηγεσία» τα ευαγγελίζεται, αρκεί να θέλει να τα εφαρμόσει.
Σε όλο και περισσότερους τομείς χρησιμοποιούμε λεπτομερή δεδομένα, που είναι στη διάθεσή μας από τη στιγμή που παράγονται. Τα θεωρούμε τμήμα της καθημερινότητας, που μας επιτρέπει να ελέγχουμε χρεώσεις, να αξιολογούμε καταστάσεις και να αποφασίζουμε. Θεωρούμε αυτονόητο οι λογαριασμοί τηλεφωνίας να περιλαμβάνουν αναλυτικά στοιχεία για κάθε τηλεφώνημα. Η απόδειξη του σούπερ μάρκετ αναγράφει για κάθε είδος την ποσότητα, τη μοναδιαία και τη συνολική τιμή του. Στο e-banking εξετάζουμε το ιστορικό πολλών μηνών, με κάθε συναλλαγή για κάθε τραπεζικό λογαριασμό και για κάθε πιστωτική μας κάρτα. Στα διαδικτυακά καταστήματα βλέπουμε περιγραφές και φωτογραφίες για όλα τα προϊόντα τους, τις κριτικές των πελατών για το καθένα και αξιολογήσεις για επιμέρους χαρακτηριστικά τους. Το ίδιο και σε ιστοτόπους με πληροφορίες και κριτικές για εστιατόρια, ξενοδοχεία, κινηματογραφικές ταινίες, θεατρικές παραστάσεις, ακόμα και για οδηγούς ταξί, ατομικά για τον καθένα.
Μόνον το κράτος ανεχόμαστε, ασύδοτο και ανεξέλεγκτο, να μας εξοντώνει οικονομικά και ψυχολογικά. Πώς επιτρέπουμε να παραμένει η Δ.Δ. «επτασφράγιστο κουτί», παρά τις υπάρχουσες νομοθετικές προβλέψεις διαφάνειας και ανοικτότητας των δεδομένων της; Πώς ανεχόμαστε να μένουν αποκλεισμένοι και αόρατοι πολλοί φιλότιμοι και αποδοτικοί δημόσιοι υπάλληλοι, ώστε το Δημόσιο να διαβάλλεται και να διασύρεται συνολικά, με επιλεκτική προβολή των αρνητικών και μόνον περιπτώσεων; Ποιοι και γιατί αισθάνονται δέος, σαν να αντιμετωπίζουν ανίατη ασθένεια ή φυσική καταστροφή, ενώ πρόκειται για χρόνια ανθρωπογενή αλλά επιλύσιμα προβλήματα;
Αυτές τις μέρες θα ψηφιστεί στη Βουλή ο νόμος για την κινητικότητα στο Δημόσιο. Αναγκαστικά, έχει συμπεριλάβει και τη δημιουργία ψηφιακού οργανογράμματος της Δ.Δ. Πώς αλλιώς να πληροφορηθούν οι δημόσιοι υπάλληλοι τις κενές θέσεις, ώστε να ζητήσουν να μετακινηθούν;
Το ενιαίο ψηφιακό οργανόγραμμα της Δ.Δ., πέρα από τη χρήση του στην κινητικότητα, θα μπορούσε να γίνει ο συνδετικός ιστός που λείπει, ώστε να οργανώνονται, να εξετάζονται και να συνδυάζονται σωστά, αποτελεσματικά και εν πολλοίς αυτοματοποιημένα, όλες οι πληροφορίες που αφορούν το Δημόσιο.
Ομως, οι ουσιώδεις προβλέψεις, που θα εξασφάλιζαν ότι το ψηφιακό οργανόγραμμα θα ήταν διαρκής, ενιαία και πλήρης χαρτογραφική υποδομή για τη Δ.Δ., δηλαδή ισχυρό θεμέλιο και πολύτιμο εργαλείο οποιουδήποτε σχεδιασμού και μεταρρύθμισης, δεν περιλαμβάνονται στο άρθρο του νομοσχεδίου.
Χρειάζεται να εξασφαλιστεί ακόμη, για το οργανόγραμμα, ότι: (α) θα είναι πλήρες, χωρίς να αφήνει εκτός ούτε μια μονάδα, θέση ή άτομο, (β) όλα τα δεδομένα του θα είναι ελεύθερα αναγνώσιμα στο Διαδίκτυο (υπαγόμενα στις προδιαγραφές των ανοικτών δεδομένων και στους περιορισμούς από λόγους εθνικής ασφάλειας), (γ) θα διατηρεί εσαεί, ως ιστορικό, την πλήρη κατάσταση κάθε ημέρας, (δ) θα απαγορεύεται οποιαδήποτε μεταβολή δομής ή στελέχωσης, αν δεν έχει προηγουμένως καταχωριστεί στο οργανόγραμμα και δεν έχει λάβει κωδικό ανάλογα με τον ΑΔΑ της Διαύγειας, με κυρώσεις για τους παραβάτες, (ε) θα αποτελεί το κεντρικό αποθετήριο, από το οποίο θα αντλείται (ως παράγωγο) οποιοδήποτε οργανόγραμμα φορέα ή μονάδας της Δ.Δ.
Προφανώς, η κυβερνητική πλειοψηφία θα καθορίσει πώς θα δημιουργηθεί τώρα το ψηφιακό οργανόγραμμα, καθώς και την επακόλουθη χρήση και πορεία του. Ομως, οι τροπολογίες που θα κατατεθούν στο κρίσιμο αυτό νομοσχέδιο και η ένταση με την οποία θα τις υποστηρίξουν οι βουλευτές, είναι λυδία λίθος. Θα φανεί ποιος πασχίζει για ουσιαστική μεταρρύθμιση και επιχειρεί να βάλει τάξη, με αδιάβλητες θεμελιώδεις διαδικασίες, ώστε να αναζωογονηθεί τελικά ο «μεγάλος ασθενής» τον οποίο, ως πολιτικός, καλείται να «θεραπεύσει».
* Ο κ. Διονύσης Ρ. Ρηγόπουλος είναι μηχανικός, Ph.D. Carnegie Mellon University, δημόσιος υπάλληλος.