Η χώρα μας ξέφυγε από το φάσμα της φτώχειας και της περιθωριοποίησης της μεταπολεμικής περιόδου μέσα από μια εκρηκτική (για τα τότε δεδομένα) ανάπτυξη, με την υλοποίηση μιας σειράς εμβληματικών επενδύσεων: ναυπηγεία, διυλιστήρια, υφαντουργίες, χαλυβουργεία κ.λπ., η οποία όμως εν πολλοίς ήταν άναρχη. Αυτό το πρόβλημα της αναρχίας, που επεκτάθηκε και στην οικιστική ανάπτυξη κύριας και παραθεριστικής κατοικίας αλλά και στον τουρισμό, προσπάθησε (και πολύ καλά έκανε) να θεραπεύσει το κράτος, αλλά όχι με σωστό τρόπο. Ετσι, δημιουργήθηκε πλήθος νομικών εμποδίων, που συσσώρευσαν οι ασαφείς και αλληλοσυγκρουόμενοι σχετικοί νόμοι τα τελευταία 40 χρόνια.
Και τώρα, τι μέλλει γενέσθαι;
Ενώ η προσέλκυση επενδύσεων και η στήριξη της επιχειρηματικότητας διακηρύσσεται ως υψηλής προτεραιότητας στόχος, διαπιστώνουμε ότι εξακολουθούμε να αναζητούμε μια χωροταξική πολιτική, να αμφισβητούμε την πρόσφατη μεταρρύθμιση των εργαλείων σχεδιασμού και, κυρίως, συνεχίζουμε να μην παρέχουμε την αναγκαία ασφάλεια δικαίου στους ξένους και εγχώριους επενδυτές για να εγκατασταθούν στο ελληνικό έδαφος. Μετά τις προσπάθειες εκσυγχρονισμού της χωροταξικής και πολεοδομικής πολιτικής προς τα τέλη της δεκαετίας του 1990, ο ν. 4269/2014 περί χωροταξικής και πολεοδομικής μεταρρύθμισης επιχείρησε να εισαγάγει σημαντικές αλλαγές στο σύστημα χωροταξικού σχεδιασμού, προκειμένου να άρει τα εμπόδια στην πραγματοποίηση επενδύσεων που απορρέουν από το αναποτελεσματικό και αντιαναπτυξιακό σύστημα που ίσχυε και εξακολουθεί να ισχύει μέχρι σήμερα. Ολοι γνωρίζουμε επενδύσεις που ακυρώθηκαν ή ματαιώθηκαν έπειτα από πολυετείς δικαστικές διαμάχες λόγω του ελλειμματικού αλλά και προβληματικού χωρικού σχεδιασμού. Με τον ν. 4269/2014 θεωρήσαμε ότι ξεκινούν κάποια πρώτα βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση. Ο χωροταξικός σχεδιασμός συνδέθηκε με τον αναπτυξιακό, μειώθηκε ο αριθμός των επιπέδων σχεδιασμού, θεσμοθετήθηκαν τα Ειδικά Χωρικά Σχέδια (ΕΧΣ) και ορίστηκε το πλαίσιο για την αναγκαία συνεργασία μεταξύ των εμπλεκομένων στο σύστημα φορέων της δημόσιας διοίκησης.
Αναμέναμε, λοιπόν, την έκδοση όλων των αναγκαίων κανονιστικών νομοθετημάτων, ώστε αυτή η μεταρρύθμιση να αρχίσει να υλοποιείται. Πριν από λίγες ημέρες διαπιστώσαμε ότι το σχέδιο αυτό τροποποιείται και η δημόσια διαβούλευση έληξε ήδη προχθές. Για άλλη μια φορά κάνουμε την ίδια διαπίστωση: η χίμαιρα της υποκειμενικά καλύτερης νομοθέτησης οδηγεί στην απονεύρωση ενός εργαλείου με κίνδυνο να καταλήξει μη λειτουργικό. Για παράδειγμα, καταργούμε την αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου (υδρογονάνθρακες, μεταλλεία, λατομεία) αναφερόμενοι σε «αειφόρο χρήση των φυσικών πόρων».
Μα, τελικά, θέλουμε τις επενδύσεις και την ανάπτυξη ή όχι;
Φαίνεται ότι η καλή πρόθεση δεν άλλαξε. Είδαμε ότι παραμένει η ρητή διασύνδεση χωροταξικού και αναπτυξιακού σχεδιασμού και διατηρείται η σημαντική καινοτομία των ΕΧΣ, εντούτοις εισάγονται περιττές διαδικασίες που θα δημιουργήσουν νέα προβλήματα. Και για να γίνω πιο συγκεκριμένος, αναφέρομαι στον τρόπο με τον οποίο θα εγκρίνονται τα ΕΧΣ, τα οποία αποτελούν το σημαντικότερο εργαλείο για την ανάπτυξη μεγάλων ιδιωτικών αλλά και δημόσιων επενδύσεων. Το σχέδιο νόμου εισάγει μία διαδικασία προέγκρισης από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας στις περιπτώσεις που ένα ΕΧΣ θα πρέπει να τροποποιήσει προϋφιστάμενες πολεοδομικές ρυθμίσεις. Δηλαδή, αφού έχουν εκπονηθεί όλες οι απαραίτητες μελέτες για τη σύνταξη ενός ΕΧΣ και άρα έχουν γίνει πολύ σημαντικές δαπάνες, θα απαιτείται η εν λόγω προέγκριση ώστε να προχωρήσει η τελική έγκριση του ΕΧΣ με προεδρικό διάταγμα. Λαμβάνοντας υπόψη τους ρυθμούς με τους οποίους κινούνται αυτές οι διαδικασίες, κανένα ΕΧΣ, που τόσο έχει ανάγκη η ελληνική οικονομία, δεν πρόκειται να υλοποιηθεί στο ορατό μέλλον! Αντίθετα, αυτό που θα ήταν πολύ σημαντικό για τους πιθανούς επενδυτές είναι μία διαδικασία προελέγχου της δυνατότητας υλοποίησης ενός ΕΧΣ σε πρώιμα στάδια της κατάρτισής του που να δεσμεύει τη δημόσια διοίκηση, ώστε να υπάρχει ασφάλεια δικαίου. Με λίγα λόγια, η «δικλίδα ασφαλείας» πρέπει να τοποθετηθεί σε άλλο σημείο…
Η ανάπτυξη δεν έρχεται με λόγια. Ερχεται με πράξεις και με σωστό και λειτουργικό ρυθμιστικό περιβάλλον.
Ο ΣΕΒ, ανάγοντας τα παραπάνω σε βασική και άμεση προτεραιότητα, έχει συστήσει την Επιτροπή Χωροταξίας και Δικτύων. Στόχος της είναι να συμβάλλει στη θέσπιση ρυθμίσεων του χώρου που δημιουργούν συνθήκες για ανάπτυξη εδώ και τώρα!
* Ο κ. Αν. Καλλιτσάντσης είναι αντιπρόεδρος ΣΕΒ, πρόεδρος Επιτροπής Χωροταξίας & Δικτύων του ΣΕΒ.