Την αλλαγή του νόμου περί ομαδικών απολύσεων στην Ελλάδα «φωτογραφίζει» η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για την υπόθεση της τσιμεντοβιομηχανίας ΑΓΕΤ Ηρακλής. Η εταιρεία είχε προσφύγει στην ελληνική Δικαιοσύνη μετά την απαγόρευση του υπουργείου Εργασίας να προχωρήσει σε 236 απολύσεις από το εργοστάσιο της Χαλκίδας. Το Συμβούλιο της Επικρατείας απέστειλε προδικαστικό ερώτημα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, το οποίο με τη χθεσινή απόφασή του δέχεται ότι η ελληνική νομοθεσία μπορεί να θέτει περιορισμούς στις ομαδικές απολύσεις μεν, υπό πολύ αυστηρές προϋποθέσεις δε, οι οποίες δεν τηρούνται στη χώρα μας.
Η απόφαση χαρακτηρίζεται από έγκριτους νομικούς ως ισορροπημένη ή ακόμη και σιβυλλική, καθώς έρχεται σε μια κρίσιμη φάση των διαπραγματεύσεων μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και των δανειστών, με το θέμα των ομαδικών απολύσεων να βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας των συνομιλιών και το κουαρτέτο να πιέζει τόσο για την αύξηση του επιτρεπόμενου ορίου απολύσεων από 5% σε 10% όσο και για την κατάργηση της διαδικασίας προέγκρισης από τον εκάστοτε υπουργό Εργασίας.
Και ενώ για το θέμα του ορίου το Ευρωδικαστήριο δεν κάνει οποιαδήποτε αναφορά, για το θέμα της προέγκρισης δέχεται το δικαίωμα της ελληνικής κυβέρνησης να παρεμβαίνει, ακόμη και να απαγορεύει ομαδικές απολύσεις, θέτει όμως συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Και κρίνει πως οι προϋποθέσεις που υπάρχουν στο εθνικό δίκαιο είναι γενικόλογες και ασαφείς και κατά συνέπεια χρήζουν αλλαγής.
Αναλυτικά, το Ευρωδικαστήριο κλήθηκε να εξετάσει κατ’ αρχάς, εάν η ελληνική νομοθεσία είναι συμβατή με την κοινοτική οδηγία 98/59 και έκρινε ότι δεν υπάρχει αντίθεση του κοινοτικού δικαίου με την εξουσία που διατηρεί το ελληνικό υπουργείο Εργασίας ακόμη και να απαγορεύει τις ομαδικές απολύσεις έπειτα από αιτιολογημένη απόφαση. Υπό την προϋπόθεση ότι η εξουσία αυτή δεν αποκλείει κάθε δυνατότητα του εργοδότη να προβεί σε ομαδικές απολύσεις. Την υπόθεση της ΑΓΕΤ Ηρακλής που υποστηρίζει ότι οι ελληνικές αρχές εναντιώνονται συστηματικά στα κοινοποιούμενα σε αυτές σχέδια ομαδικών απολύσεων, το Ευρωδικαστήριο την παραπέμπει στην ελληνική Δικαιοσύνη, χωρίς να εξετάζει την ουσία της.
Αναφορικά με το εάν η ελληνική νομοθεσία είναι συμβατή με την αρχή της ελεύθερης εγκατάστασης των επιχειρήσεων και διακίνησης των κεφαλαίων, το Δικαστήριο διαπιστώνει περιορισμό των συγκεκριμένων ελευθεριών και σημειώνει ότι κάτι τέτοιο μπορεί να δικαιολογηθεί μόνον από επιτακτικούς λόγους γενικού συμφέροντος, όπως είναι η προστασία των εργαζομένων ή η αύξηση της απασχόλησης.
Εξετάζοντας μάλιστα τα τρία κριτήρια βάσει των οποίων οι ελληνικές αρχές οφείλουν να αξιολογούν τα σχέδια ομαδικών απολύσεων τα κρίνει ανεπαρκή. Συγκεκριμένα, αποφαίνεται ότι το πρώτο κριτήριο –το συμφέρον της εθνικής οικονομίας– δεν μπορεί καν να γίνει δεκτό, ενώ τα δύο άλλα κριτήρια –ήτοι η κατάσταση της επιχείρησης και οι συνθήκες της αγοράς εργασίας– έχουν διατυπωθεί κατά τρόπο υπέρμετρα γενικό και ασαφή. Οι ενδιαφερόμενοι εργοδότες δεν γνωρίζουν υπό ποιες συγκεκριμένες και αντικειμενικές περιστάσεις μπορούν οι ελληνικές αρχές να εναντιωθούν σε σχέδια ομαδικών απολύσεων: οι περιπτώσεις είναι πολυάριθμες και απροσδιόριστες, τα δε κριτήρια παρέχουν στις ελληνικές αρχές ευρύ περιθώριο εκτίμησης που δεν μπορεί ευχερώς να ελεγχθεί. Κατά συνέπεια, τέτοια κριτήρια, αναφέρει η απόφαση, δεν ικανοποιούν τις επιταγές της αρχής της αναλογικότητας.
Τέλος, απαντώντας στο δεύτερο ερώτημα του ΣτΕ, το Ευρωδικαστήριο αποφαίνεται ότι συνθήκες οξείας οικονομικής κρίσης και ιδιαίτερα υψηλής ανεργίας δεν δικαιολογούν διαφορετική απόφαση.
Το υπουργείο Εργασίας αποτίμησε θετικά την απόφαση, υποστηρίζοντας ότι δεν επιβεβαιώνει τις μέχρι σήμερα αρνητικές εκτιμήσεις για απελευθέρωση των ομαδικών απολύσεων. Αντίθετα, εκτιμά πως δικαιώνει τις θέσεις της ελληνικής κυβέρνησης, καθώς κρίνει ότι είναι συμβατή με το ενωσιακό δίκαιο η ρύθμιση που δίνει σε δημόσια αρχή την εξουσία να μην επιτρέπει ομαδικές απολύσεις με αιτιολογημένη απόφαση και έπειτα από ουσιαστικό έλεγχο. Παραδέχεται ότι το Δικαστήριο κρίνει τα κριτήρια βάσει των οποίων οι ελληνικές αρχές οφείλουν να εξετάζουν τα σχέδια των ομαδικών απολύσεων που πρέπει να είναι περισσότερο εξειδικευμένα και εκτιμά πως η Ελλάδα μπορεί να συμμορφωθεί με την απόφαση του Δικαστηρίου με τροποποιήσεις των ισχυουσών διατάξεων, διατηρώντας ένα σύστημα ουσιαστικής διοικητικής προέγκρισης των ομαδικών απολύσεων.
Στον αντίποδα, η ΓΣΕΕ εκτιμά πως η συγκεκριμένη απόφαση αναμένεται να εντείνει τις παράλογες απαιτήσεις των θεσμών που εκπροσωπούν τους δανειστές της χώρας, υπογραμμίζοντας βέβαια ότι την ευθύνη για τον τρόπο ενσωμάτωσης της απόφασης στην ελληνική νομοθεσία φέρει αποκλειστικά η ελληνική κυβέρνηση.