Αυξήσεις που έφθασαν ακόμη και στο 39% σε σχέση με ένα χρόνο πριν καταγράφηκαν στα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία για τον πληθωρισμό, εξέλιξη που τους αμέσως επόμενους μήνες είναι πολύ πιθανό να προκαλέσει περαιτέρω μείωση της καταναλωτικής ζήτησης. Κι αυτό διότι οι αυξήσεις που καταγράφηκαν τον Φεβρουάριο δεν αφορούν κάποια επουσιώδη προϊόντα ή υπηρεσίες, αλλά είδη πρώτης ανάγκης, όπως τρόφιμα και καύσιμα.
Η αύξηση σειράς υφιστάμενων έμμεσων φόρων ή ακόμη και η επιβολή νέων, όπως στην περίπτωση του καφέ, και έως ένα βαθμό η παρατεταμένη κακοκαιρία το διάστημα Δεκεμβρίου 2016 – Ιανουαρίου 2017 βρίσκονται πίσω από αυτή την εκτόξευση των τιμών. Για τον λόγο αυτόν, άλλωστε, ο δεύτερος διαδοχικός μήνας με πληθωρισμό ύστερα από 45 μήνες αντιπληθωρισμού δεν προκαλεί αισιοδοξία, ότι δηλαδή είναι σημάδι ανάκαμψης της οικονομίας.
Αιτίες
Στις αιτίες των υπέρογκων ανατιμήσεων σε μια χώρα όπου η κατανάλωση φθίνει διαρκώς την τελευταία επταετία θα πρέπει να προσμετρηθούν και τα εξής: πρώτον, ακριβώς λόγω της μείωσης της κατανάλωσης, οι επιχειρήσεις δεν απορροφούν πλέον τις αυξήσεις στους έμμεσους φόρους (ΦΠΑ και ειδικό φόρο κατανάλωσης), όπως έπρατταν παλαιότερα και τις μετακυλίουν στην τιμή λιανικής. Δεύτερον, αρκετές αγορές, παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει, παραμένουν «κλειστές» με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την είσοδο νέων επιχειρήσεων και την ενίσχυση του ανταγωνισμού και κατ’ επέκταση την τσέπη του καταναλωτή. Στην πρόσφατη, άλλωστε, έκθεσή του με τίτλο «Με στόχο την ανάπτυξη» ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) επισημαίνει ότι στην Ελλάδα «μεγάλο μέρος της προσαρμογής το σήκωσαν οι εργαζόμενοι, την ώρα που τα μονοπώλια και τα εμπόδια στην είσοδο σε ορισμένες αγορές παραμένουν».
Πετρέλαιο θέρμανσης, φρέσκα φρούτα και λαχανικά, καφές, μαργαρίνες, βούτυρα και δημητριακά και βεβαίως αλκοολούχα ποτά και προϊόντα καπνού είναι οι «πρωταθλητές των ανατιμήσεων», καθώς σε αυτά τα είδη καταγράφηκαν αυξήσεις τιμών που υπερβαίνουν κατά πολύ το 10%. Στο πετρέλαιο θέρμανσης, λοιπόν, καταγράφηκε σε σύγκριση με τον Φεβρουάριο του 2016 αύξηση της τιμής κατά 39%, στο φυσικό αέριο αύξηση κατά 17%, στα νωπά λαχανικά κατά 21%, στα νωπά φρούτα αύξηση 13%, στον καφέ 13,6%, στα δημητριακά 9,25%, στις μπίρες 11,35%, στις μαργαρίνες 4,07%, ενώ πλέον και στο κρασί καταγράφηκε αύξηση της τιμής κατά 2,5% σε σύγκριση με ένα χρόνο πριν.
Το πετρέλαιο θέρμανσης, ο καφές, οι μπίρες, τα κρασιά, αλλά και τα προϊόντα καπνού είναι «θύματα» των έμμεσων φόρων. Στο πετρέλαιο θέρμανσης αυξήθηκε τον Οκτώβριο του 2016 ο ειδικός φόρος κατανάλωσης, ενώ στην εκτόξευση των τιμών συνέβαλε και η αύξηση των διεθνών τιμών πετρελαίου. Ο καφές αποτελεί ακόμη πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πώς οι έμμεσοι φόροι επιδρούν καταλυτικά στις τιμές. Από την 1η Ιανουαρίου 2017 έχει επιβληθεί στο προϊόν ειδικός φόρος κατανάλωσης από 2 έως 4 ευρώ ανά κιλό. Τον Φεβρουάριο του 2017 η τιμή του καταγράφει αύξηση 13,6% σε σύγκριση με ένα χρόνο πριν. Αξίζει, ωστόσο, να επισημανθεί και η μηνιαία μεταβολή της τιμής του καφέ, κατά κατά 7,4% τον Φεβρουάριο του 2017 σε σύγκριση με τον Ιανουάριο του 2017. Είχε προηγηθεί, βάσει των στοιχείων της ΕΛΣΤΑΤ, αύξηση της τιμής του καφέ κατά 5,4% τον Ιανουάριο του 2017 σε σύγκριση με τον Δεκέμβριο του 2016. Υπενθυμίζεται ότι στα τέλη της περασμένης χρονιάς, λίγο πριν επιβληθεί ο ειδικός αυτός φόρος, μεγάλες εταιρείες του κλάδου είχαν επισημάνει ότι το ύψος της επιβάρυνσης είναι τόσο μεγάλο που οι ίδιες δεν μπορούν να το απορροφήσουν, όπως άλλωστε και συνέβη.
Επηρεασμένη από την αύξηση του ειδικού φόρου κατανάλωσης, η οποία εφαρμόσθηκε τον Ιούνιο του 2016, είναι και η τιμή της μπίρας, ενώ πλέον αύξηση παρατηρείται και στην τιμή του κρασιού, στο οποίο επίσης εφαρμόστηκε για πρώτη φορά ειδικός φόρος κατανάλωσης.
Φυσικό αέριο
Ακόμη χειρότερα για την τσέπη του Ελληνα καταναλωτή έκανε τα πράγματα η παρατεταμένη κακοκαιρία. Η τιμή του φυσικού αερίου αυξήθηκε τον Φεβρουάριο σε ετήσια βάση κατά 17%, ενώ σε σύγκριση με τον Ιανουάριο του 2017 η αύξηση ήταν 13,1%, η μεγαλύτερη σε μηνιαία βάση. Η ανατίμηση αυτή αποδίδεται στο αυξημένο ενεργειακό κόστος που πλήρωσε η Δημόσια Επιχείρηση Αερίου (ΔΕΠΑ) για την εισαγωγή στην Ελλάδα πρόσθετων φορτίων υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), προκειμένου να διασφαλισθεί η ομαλή τροφοδοσία της χώρας με ηλεκτρική ενέργειας. Το κόστος αυτό πέρασε στις Εταιρείες Παροχής Αερίου (ΕΠΑ), οι οποίες με τη σειρά τους αυτές το μετακύλισαν στους καταναλωτές.
Στην κακοκαιρία και τις ελλείψεις που αυτή προκάλεσε, αλλά και τη δυσκολία στις μεταφορές των προϊόντων αποδίδεται τέλος η πολύ μεγάλη αύξηση στις τιμές των νωπών φρούτων και λαχανικών.