Σε μια περίοδο που η υψηλή ανεργία αποτελεί το βασικότερο πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας, η αύξηση του αριθμού των εργαζομένων που καλύπτονται από ομαδικό ασφαλιστήριο πρόγραμμα, αποτελεί εκ πρώτης ένα παράδοξο φαινόμενο. Πρόκειται ωστόσο για μια σαφή ένδειξη της μεταστροφής που συντελείται στο ασφαλιστικό περιβάλλον, αλλά και στο εργασιακό περιβάλλον, με πολλαπλασιαστικά οφέλη όχι μόνο στις σχέσεις εργοδοτών και εργαζομένων, αλλά και στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων.
Σύμφωνα με στοιχεία της αγοράς, ο αριθμός των εργαζομένων που ασφαλίζονται με ομαδικό πρόγραμμα υγείας αυξάνεται με ρυθμό 10% τα τελευταία χρόνια. Η ερμηνεία είναι προφανής και δεν είναι άλλη από την κατάρρευση του κοινωνικού κράτους τόσο στο επίπεδο των παροχών υγείας όσο και στο επίπεδο των συντάξεων, που ωθεί όχι μόνον όλο και περισσότερους εργαζομένους στην ασφάλιση μέσω ομαδικών προγραμμάτων, αλλά και στην ένταξη σε αυτά τα προγράμματα και των μελών της οικογένειας του εργαζομένου. Στοιχεία της Ενωσης Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος (ΕΑΕΕ) δείχνουν ότι ο αριθμός των ασφαλισμένων σε ομαδικά προγράμματα υγείας προσεγγίζει πλέον τις 800.000 από 720.000 το 2012, παρά το γεγονός ότι την ίδια περίοδο η ανεργία αυξάνεται και ο αριθμός των επιχειρήσεων που βάζουν «λουκέτο» πληθαίνει.
Κόντρα στην κρίση
Η στροφή στα ομαδικά προγράμματα ασφάλισης με την ένταξη από τους εργαζομένους μιας επιχείρησης και των εξαρτώμενων μελών της οικογένειας συντελείται την ίδια στιγμή που ο αριθμός των ασφαλισμένων μέσω ατομικών προγραμμάτων υγείας μειώνεται σταθερά τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με έρευνα της ΕΑΕΕ, οι ασφαλισμένοι με προγράμματα υγείας μειώθηκαν από 926.000 το 2012 σε 835.000 το 2016, καθώς ένας σημαντικός αριθμός νοικοκυριών αδυνατεί πλέον να ανταποκριθεί στο κόστος ενός ατομικού ασφαλιστικού προγράμματος, παρά τη μείωση των τιμών που έχει υπάρξει τα τελευταία χρόνια στους συγκεκριμένους τύπους συμβολαίων.
Εκτιμήσεις της αγοράς ανεβάζουν τον αριθμό των επιχειρήσεων που προσφέρουν ομαδικά προγράμματα στους υπαλλήλους τους στις 3.000, περίπου, και παρά το γεγονός ότι αρκετές ήταν εκείνες που υποχρεώθηκαν εν μέσω κρίσης να διακόψουν αυτή την παροχή, ενδιαφέρον παρουσιάζει η τάση της αγοράς για διεύρυνση του είδους των εταιρειών που επιλέγουν αυτή τη δυνατότητα ως ένα είδος πρόσθετης αμοιβής. Ετσι η ανάγκη που υπάρχει για καλύτερη πρόσβαση των εργαζομένων σε παροχές υγείας και σύνταξης μέσα από παρόμοια προγράμματα, αποτυπώνεται και στο γεγονός ότι σε ομαδικά προγράμματα καταφεύγουν πλέον όχι μόνον οι μεγάλες ή οι πολυεθνικές εταιρείες, αλλά και μεσαίου ή μικρού μεγέθους επιχειρήσεις, που αναγνωρίζουν τα οφέλη αυτής της παροχής. Τα προγράμματα άλλωστε που προωθούνται στην αγορά θέτουν ως κατώφλι τα δέκα άτομα προσωπικό, με αποτέλεσμα οι δυνατότητες ακόμη και της χειμαζόμενης ελληνικής επιχειρηματικής κοινότητας να είναι σημαντικές για την ανάπτυξη της αγοράς των ομαδικών συμβολαίων.
Το σημαντικότερο όφελος για τους εργοδότες είναι, φυσικά, η παροχή κινήτρων στους εργαζομένους τους σε μια περίοδο που οι δυνατότητες αυξήσεων στους μισθούς είναι περιορισμένες. Το πολλαπλασιαστικό όφελος άλλωστε που έχει μια τέτοια παροχή στους υπαλλήλους μιας επιχείρησης είναι στις περισσότερες περιπτώσεις κατά πολύ μεγαλύτερο από το αποτέλεσμα που θα είχε η αύξηση στον ονομαστικό μισθό. Με τον τρόπο αυτό, η επιχείρηση μεγιστοποιεί την αποτελεσματικότητα του κινήτρου που δίνει στο προσωπικό της, ενισχύοντας τους δεσμούς αφοσίωσης που αναπτύσσονται στο εσωτερικό της.
Φορολογικά κίνητρα
Η φορολογική απαλλαγή αποτελεί ένα επιπλέον κίνητρο τόσο για την επιχείρηση όσο και τον εργαζόμενο, που αποκτά ιδιαίτερη σημασία σε μια περίοδο που η επιβάρυνση από τους φόρους κατατρώγει το εισόδημα από την εργασία. Το κόστος που καταβάλλει η εταιρεία για την κάλυψη ενός νοσοκομειακού προγράμματος ανέρχεται στα 500 ευρώ περίπου τον χρόνο ανά εργαζόμενο και θεωρείται εξ ολοκλήρου έξοδο για την επιχείρηση, η οποία δεν φορολογείται γι’ αυτή την παροχή. Αντίστοιχα μηδενική είναι η επιβάρυνση για τον εργαζόμενο, καθώς το τεκμαρτό εισόδημα αυτής της παροχής είναι αφορολόγητο και αποτελεί ουσιαστικά από τις ελάχιστες παροχές που η σημερινή νομοθεσία αποδέχεται ως ουσιαστικό μέτρο προστασίας της εργασίας, εξαιρώντας την από τη φορολογία.
Στην περίπτωση των ομαδικών συνταξιοδοτικών προγραμμάτων, που υπολογίζεται ότι διαθέτουν περίπου περίπου 600 μεγάλες κυρίως επιχειρήσεις της χώρας, το κόστος για τον εργαζόμενο διαμορφώνεται μεταξύ 3% – 6% επί της μεικτής αμοιβής του, ενώ ισόποση είναι συνήθως η εισφορά της εργοδοσίας, ανάλογα πάντα με το είδος του προγράμματος και των παροχών στη λήξη.
Αυξάνεται η παραγωγικότητα του προσωπικού των επιχειρήσεων
Η έρευνα EBTS (Employee Benefits Trends Study) της MetLife για τις τάσεις στον τομέα των ομαδικών ασφαλίσεων, που διεξάγεται σε δώδεκα χώρες παγκοσμίως και το 2016 συμπεριέλαβε πρώτη φορά και την Ελλάδα, αποκαλύπτει ότι μόνο το 36% των Ελλήνων εργοδοτών, μεταξύ αυτών που διαθέτουν στο προσωπικό τους ένα ομαδικό ασφαλιστικό συμβόλαιο, δηλώνει ότι παρέχει συνταξιοδοτικό πρόγραμμα.
Πρόκειται για ένα από τα πιο χαμηλά ποσοστά παγκοσμίως και εξηγείται από τη γενικότερη τάση που επικρατεί και ρίχνει το βάρος στις καλύψεις ζωής και υγείας, που αποτελούν άλλωστε και άμεση προτεραιότητα για τους εργαζομένους. Οι εργαζόμενοι που συμμετέχουν στην έρευνα απαντούν σε ποσοστό 40% ότι δεν ξέρουν πώς να σχεδιάσουν τη συνταξιοδότησή τους, ενώ το 29% δεν έχει κάνει κάποια κίνηση για να αποταμιεύσει χρήματα. Υπεύθυνοι δεν είναι μόνον οι ίδιοι, όπως διαπιστώνει η έρευνα, αλλά και οι εργοδότες τους, οι οποίοι καλούνται από την πλευρά τους να αξιοποιήσουν το εργαλείο της ομαδικής ασφάλισης τόσο για καλύψεις υγείας όσο και για την παροχή σύνταξης, όχι μόνο για να ικανοποιήσουν μια πραγματική ανάγκη των εργαζομένων τους, αλλά και για να αυξήσουν την παραγωγικότητα του προσωπικού τους.
Ικανοποίηση
Σε ποσοστό 97%, άλλωστε, οι συμμετέχοντες εργοδότες στην έρευνα αναγνωρίζουν ότι τα προνόμια που προσφέρουν αυτά τα προγράμματα βοηθούν να αυξηθεί η ικανοποίηση του προσωπικού, ενώ ποσοστό 88% δηλώνει ότι βοηθούν στην αύξηση της παραγωγικότητας των εργαζομένων. Η έρευνα επιβεβαιώνει ότι οι εργοδότες συμφωνούν ότι η ενίσχυση των σχέσεων εμπιστοσύνης στο εσωτερικό της επιχείρησης σε μια δύσκολη αγορά εργασίας και με δεδομένα τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας είναι ένας τομέας στον οποίο αξίζει να επενδύσουν, καθώς συμβάλλει στην αύξηση της παραγωγικότητας. Σύμφωνα με τις απαντήσεις που καταγράφηκαν, όσο περισσότερο εκτιμούν οι εργαζόμενοι το ενδιαφέρον και την υποστήριξη από τον προϊστάμενό τους, τόσο μεγαλύτερες είναι η αφοσίωση και η δέσμευσή τους προς τον εργοδότη.
Οι Ελληνες εργαζόμενοι σε ποσοστό 60% απαντούν ότι είναι ευχαριστημένοι από τη δουλειά τους, αλλά μόνο το 45% δηλώνει ικανοποιημένο από τον μισθό του. Με δεδομένες τις οικονομικές δυσκολίες στη χώρα, η απάντηση σε αυτή την πρόκληση είναι η παροχή προνομίων υψηλής αξίας για τους εργαζομένους. Ετσι, το 63% των εργαζομένων που δηλώνουν ευχαριστημένοι από την ιατρική κάλυψη που έχουν μέσω των ομαδικών προγραμμάτων θεωρείται χαμηλό ποσοστό με βάση τη σύγκριση με τις άλλες χώρες, γεγονός που σημαίνει ότι ακόμη και οι επιχειρήσεις που προσφέρουν τέτοιες καλύψεις πρέπει να τις εμπλουτίσουν με πρόσθετες παροχές και προνόμια. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 57% των εργοδοτών στη χώρα μας δεν παρέχουν ευέλικτα πακέτα ομαδικών προγραμμάτων, με αποτέλεσμα να βασίζονται κυρίως στους υψηλούς μισθούς, προκειμένου να προσελκύσουν και να κρατήσουν τους εργαζομένους που είναι ταλαντούχοι.
Τα ευρήματα από την πλευρά των εργοδοτών ευθυγραμμίζονται με τις απαντήσεις των εργαζομένων, που δηλώνουν ότι θα επιθυμούσαν να αλλάξουν εργασία και οι οποίοι σε ποσοστό 57% εμφανίζονται διατεθειμένοι να εγκαταλείψουν τα σχέδια αναζήτησης άλλης εργασίας, εάν τους προσφέρονταν καλύτερα πακέτα παροχών. Οι υψηλότερα αμειβόμενοι μάλιστα δείχνουν πρόθυμοι να πληρώσουν για τις παροχές που επιθυμούν, ενώ το 55% των εργαζομένων δήλωσε ότι θα τους ενδιέφερε η προσφορά εκ μέρους του εργοδότη ενός ευρύτερου φάσματος εθελοντικών παροχών, από το οποίο να μπορούν να επιλέγουν.
Να σημειωθεί ότι η έρευνα διεξήχθη το τρίτο τρίμηνο του 2016 σε τέσσερις πόλεις (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Βόλο και Ηράκλειο), μέσω προσωπικών συνεντεύξεων και σκοπός της ήταν να αποτυπώσει τις τρέχουσες πρακτικές και τάσεις στις παροχές ομαδικής ασφάλισης. Συμμετείχαν 151 εταιρείες του ιδιωτικού τομέα, ελληνικές και πολυεθνικές, που είχαν ενεργό πρόγραμμα ομαδικής ασφάλισης. Οι συνεντεύξεις πραγματοποιήθηκαν τόσο με τους επικεφαλής των εταιρειών αυτών όσο και με 302 εργαζομένους τους.
Συνταξιοδότηση
Οι εργαζόμενοι στην Ελλάδα είναι πολύ λιγότερο προετοιμασμένοι για την περίοδο συνταξιοδότησης σε σχέση με τους εργαζομένους σε άλλες αγορές. Με βάση τις απαντήσεις στην έρευνα της MetLife, το 29% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι δεν έχει καν ξεκινήσει ένα πρόγραμμα αποταμίευσης, το 40% των εργαζομένων δήλωσε ότι δεν γνωρίζει πώς να σχεδιάσει τη συνταξιοδότησή του και μόλις ένα 24% δήλωσε ότι είναι στον σωστό δρόμο για να επιτύχει τον στόχο που έχει θέσει.
Καταλύτης η κρίση
Η αγωνία για το μέλλον των συντάξεων στην Ελλάδα είναι κυρίαρχη από την έναρξη της κρίσης και κορυφώθηκε μετά και την τελευταία ασφαλιστική μεταρρύθμιση. Το ποσοστό του πληθυσμού που διαθέτει ένα ιδιωτικό ασφαλιστικό πρόγραμμα έχει αυξηθεί από 10% το 2005 σε 12,5% το 2015. Μεταξύ των επιχειρήσεων που διαθέτουν ένα ομαδικό ασφαλιστικό πρόγραμμα στους υπαλλήλους του, μόνο 36% διαθέτει πρόγραμμα για σύνταξη, ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά παγκοσμίως.
Αφοσίωση
Οσο περισσότερο εκτιμούν οι εργαζόμενοι το ενδιαφέρον και την υποστήριξη από τον προϊστάμενό τους, τόσο μεγαλύτερη είναι η αφοσίωση και η δέσμευσή τους προς την επιχείρηση. Σύμφωνα με την έρευνα της MetLife, όταν ένας εργοδότης αυξάνει την υποστήριξή του προς τον εργαζόμενο κατά μία βαθμίδα σε μια κλίμακα από το ένα έως το επτά, η αίσθηση της αφοσίωσης του εργαζομένου προς τον εργοδότη αυξάνεται κάθε φορά κατά 8%.