Οκτώ χρόνια μετά το ξέσπασμα της κρίσης και επτά μετά από την εφαρμογή των προγραμμάτων εξυγίανσης που επέβαλαν οι εταίροι, εξαιτίας της χρεοκοπίας του Δημοσίου, αναρωτιέται κανείς εάν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα που ήταν η αναδιάρθρωση της ελληνικής οικονομίας έχει επιτευχθεί. Ή τουλάχιστον, εάν η προσπάθεια βρίσκεται στη σωστή κατεύθυνση και αποδίδει, έστω, τους πρώτους καρπούς. Ερωτήματα κρίσιμα για την προοπτική της χώρας, με δεδομένο πως όλες οι κοινωνικές ομάδες και το πολιτικό σύστημα υποστηρίζουμε ότι οι θυσίες του ελληνικού λαού υπήρξαν πράγματι μεγάλες…
Σε πρώτη ανάγνωση η ελληνική οικονομία φαίνεται πως όντως διέρχεται, υπό την πίεση του «προγράμματος», μία φάση αναδιάρθρωσης. Αλλά αυτό, σε μία ουσιαστικότερη προσέγγιση, καταλαβαίνει κανείς ότι είναι η μισή αλήθεια και δεν αντικατοπτρίζει μία βαθύτερη αλλαγή. Η οικονομία δεν αναβαθμίζεται παραγωγικά και δεν εκσυγχρονίζεται ανταποκρινόμενη στις τάσεις της διεθνούς ζήτησης. Συνεπώς, δεν φαίνεται να γίνεται προοδευτικά ανταγωνιστικότερη και να κερδίζει πόντους σε αυτό που θα λέγαμε διεθνή καταμερισμό εργασίας. Οι κινήσεις όλες αποτελούν ένα είδος «οικονομικού τακτικισμού», χωρίς ωστόσο τη στρατηγική και το όραμα της οικοδόμησης ενός νέου μοντέλου, πιο παραγωγικού και στέρεου για την ανάπτυξη στο μέλλον.
Μπορεί, για να αναφέρουμε ένα παράδειγμα, να μειώνονται τα κόστη εργασίας, αλλά, από την άλλη, αυξάνονται υπέρμετρα τα κόστη φορολογίας και ασφάλισης. Μπορεί ο τουρισμός τα τελευταία χρόνια να διπλασιάστηκε, πλησιάζοντας τα τριάντα εκατομμύρια επισκέψεις, αλλά ούτε τα φορολογικά έσοδα από τον τουρισμό διευρύνθηκαν αντίστοιχα, ούτε τα ξενοδοχειακά συγκροτήματα μείωσαν τα «κόκκινα» δάνεια στις ελληνικές τράπεζες, πράγμα που θα ήταν λογικό κατά τη γραμμική ανάγνωση. Προφανώς, κάτι δεν γίνεται καλά. Οι αντιφάσεις του συστήματος ανακυκλώνονται, παρατηρούνται μεν αλλαγές, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η οικονομία αναδομείται και εκσυγχρονίζεται, διορθώνοντας τις πληγές του παρελθόντος.
Το μοντέλο του υπερκαταναλωτισμού άλλαξε, σημαντικά, αλλά αυτό έγινε λόγω της δραματικής μείωσης των εισοδημάτων, δεν σημαίνει προς θεού ότι αυξήθηκε η αποταμίευση ούτε ότι γίνονται επενδύσεις.
Η αγορά εργασίας μπορεί να έγινε πιο ευέλικτη, εντούτοις η επιχειρηματικότητα ακόμη δεν θεωρείται από το πολιτικό περιβάλλον φιλική, αναγκαία και γόνιμη για την ανάπτυξη. Χωρίς όμως την επιχειρηματική και παραγωγική ανασυγκρότηση, τι είδους ανάπτυξη πάλι θα έχουμε; Πόσο ανταγωνιστική και βιώσιμη; Πώς θα προσελκύσει ο τόπος κεφάλαια για νέες άμεσες επενδύσεις, για να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και κυρίως σε τομείς του μέλλοντος;
Αυτό που λέμε αναδιάρθρωση γίνεται με ένα ημιτελή, σχεδόν ψευδή τρόπο. Και με τον τρόπο αυτό, δεν μπορεί να αλλάξει κλίμακα και χαρακτήρα η ελληνική οικονομία. Η μία πολιτική αναιρεί την άλλη και για αυτό η χώρα παραμένει ακόμη στα μνημόνια και άγνωστο πότε, επί της ουσίας, θα απεμπλακεί. Μπορεί να μειώθηκαν δραστικά, για παράδειγμα, οι μικρές επιχειρήσεις και ο υπερ-επαγγελματισμός που ήταν ένα πρόβλημα (κόστη, φοροδιαφυγή κλπ.), αλλά ο τεράστιος και απίστευτα βραδύς δημόσιος τομέας, που ήταν ένα άλλο καυτό πρόβλημα, παραμένει αμετάβλητος…