Οι οικονομικές επιλογές και κατά συνέπεια η οικονομική πολιτική μέχρι σήμερα στηρίζονταν σε δύο πολύ συγκεκριμένους άξονες. Στον κίνδυνο και στην απόδοση. Ετσι οι κοινωνικές και οι ατομικές επιλογές γίνονταν με στόχο τη μεγαλύτερη δυνατή απόδοση και τον μικρότερο κίνδυνο. Στο πλαίσιο αυτό, αναπτύχθηκαν τεχνικές μεγιστοποίησης της απόδοσης από επενδύσεις σε περιουσιακά στοιχεία αλλά και τεχνικές διαχείρισης του σχετικού κινδύνου. Στις μέρες μας όμως τα πράγματα έχουν αλλάξει. Η οικονομική πολιτική και η χρηματοοικονομική διαχείριση έχουν φύγει από αυτό το δισδιάστατο πλαίσιο και πλέον σημαντική μεταβλητή στις χρηματοοικονομικές αποφάσεις και στη σχετική οικονομική πολιτική είναι η βιωσιμότητα.
Η βιώσιμη χρηματοοικονομική διαχείριση αφορά κυρίως τη συνεισφορά της χρηματοοικονομικής διαχείρισης στη βιώσιμη ανάπτυξη και ιδιαίτερα τη χρηματοδότηση των κοινωνικών αναγκών για καινοτομία και υποδομές και την εξέλιξη της οικονομίας σε μια οικονομία φιλική προς το περιβάλλον με αποτελεσματική διαχείριση των φυσικών πόρων. Παράλληλα, η βιώσιμη χρηματοοικονομική διαχείριση αποσκοπεί στη δημιουργία αξίας και πλούτου για το σύνολο της κοινωνίας καθώς καλείται να αντιμετωπίσει τους κινδύνους που είναι αναπόσπαστοι από την οικονομική δραστηριότητα. Σε αυτήν την κατεύθυνση είναι δυνατόν να επιτευχθεί οικονομική ανάπτυξη με βιώσιμες οικονομικές κοινωνικές και περιβαλλοντικές διαστάσεις.
Στην Ευρωπαϊκή Ενωση το οικονομικό μοντέλο που θα χρηματοδοτηθεί από τη νέα αυτή χρηματοοικονομική προσέγγιση είναι αυτό που χαρακτηρίζεται από περιβαλλοντική συνείδηση, μεγάλη απασχόληση και τεχνολογική καινοτομία. Αναμένεται ότι για να επιτευχθεί ο πιο πάνω στόχος, θα γίνουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο οι αναγκαίες αλλαγές στο χρηματοοικονομικό κανονιστικό πλαίσιο, στις πρακτικές των αγορών και βέβαια στη χρηματοοικονομική συμπεριφορά επιχειρήσεων και ατόμων. Για την Ευρώπη η βιώσιμη χρηματοοικονομική διαχείριση είναι προτεραιότητα και έχουν δρομολογηθεί ενέργειες προς αυτή την κατεύθυνση. Αρχικά, με μια καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης και των σχετικών προτάσεων πολιτικής. Το επόμενο βήμα θα είναι η εφαρμογή μιας συγκεκριμένης πολιτικής που να στηρίζει τη βιώσιμη ανάπτυξη με τη χρήση κατάλληλων χρηματοοικονομικών εργαλείων. Σε μια τέτοια προσπάθεια τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και θεσμοί θα μπορέσουν να βρουν ένα θετικό κοινωνικό ρόλο ώστε να αλλάξουν την αρνητική εικόνα που δίνεται μερικές φορές ότι το μόνο που τα απασχολεί είναι το κέρδος για τους μετόχους και τα bonus των στελεχών. Οι εθνικές κυβερνήσεις θα πρέπει να κάνουν οικονομικό σχεδιασμό διευκολύνοντας νέα οικολογικά συστήματα χρηματοδότησης (green bonds) και χρηματοδοτικές πρακτικές που στηρίζονται στην τεχνολογία και στα κοινωνικά δίκτυα (peer to peer lending και crowd funding). Οι επιχειρήσεις θα πρέπει στον επενδυτικό σχεδιασμό τους να λαμβάνουν υπόψη κοινωνικές παραμέτρους και να επενδύουν παράλληλα σε μέτρα εταιρικής διακυβέρνησης και κοινωνικής εταιρικής ευθύνης.
Τέλος, οι πολίτες θα πρέπει να μειώσουν το επίπεδο χρηματοοικονομικού αναλφαβητισμού συμμετέχοντας σε σχετικά ενημερωτικά προγράμματα. Στο πολύ σημαντικό θέμα αυτό, του χρηματοοικονομικού αναλφαβητισμού, θα μπορούσαν να συνεισφέρουν και οι αρμόδιοι εθνικοί και ευρωπαϊκοί φορείς. Στη χώρα μας, για παράδειγμα, θα μπορούσε στο δημοτικό, στο γυμνάσιο αλλά και στο λύκειο να γίνει εισαγωγή του μαθήματος Οικονομικής και Χρηματοοικονομικής Παιδείας σε διαφορετικά επίπεδα (μια σύγχρονη παραλλαγή του παλιού μαθήματος των Οικοκυρικών ίσως) ώστε οι πολίτες της χώρας μας να αποκτήσουν οικειότητα με βασικές οικονομικές έννοιες και πρακτικές που όμως είναι απαραίτητες για να ζήσουν σε ένα σύγχρονο οικονομικό περιβάλλον.
Οι συμμετέχοντες στις αγορές χρήματος και κεφαλαίου, ιδιώτες αλλά και επιχειρήσεις, οδηγούν τα κεφάλαια στις πιο αποδοτικές επενδυτικές επιλογές. Αυτό περιγράφει αναλυτικά η οικονομική θεωρία και αυτό γινόταν μέχρι σήμερα σε ένα βαθμό. Η κοινωνική παιδεία όμως, όπως και η ορθή αντίληψη του κόσμου που ζούμε και των φυσικών πόρων που διαθέτουμε, είμαι σίγουρος ότι θα στρέψει τα κεφάλαια σε πιο προσοδοφόρες σε κοινωνικό επίπεδο, φιλικές προς το περιβάλλον μακροπρόθεσμες επενδύσεις. Στο σημείο αυτό η γενιά μας θα σταματήσει την αλόγιστη προεξόφληση αγαθών και πόρων που γίνεται μέχρι τώρα εις βάρος των επόμενων γενεών.
* Ο κ. Χρήστος Αλεξάκης είναι μέλος του Stakeholders Group του European Securities and Markets Authority (ESMA).