Αποτελεί βασική παραδοχή ότι η εύρυθμη λειτουργία του τραπεζικού τομέα, βασικού πυλώνα της οικονομίας, στηρίζεται στην αποτελεσματική εταιρική διακυβέρνηση των τραπεζών, η οποία συμβάλλει στη δημιουργία προστιθέμενης αξίας για τους μετόχους, ενισχύει τη δεοντολογία και ισχυροποιεί την εικόνα των τραπεζών προς τους πελάτες, τους εργαζομένους και τα υπόλοιπα ενδιαφερόμενα μέρη.
Τα τελευταία χρόνια, τα ζητήματα εταιρικής διακυβέρνησης έχουν συγκεντρώσει την αυξημένη προσοχή διαφόρων διεθνών θεσμών. Βασική επιδίωξη αποτελεί η διόρθωση των αστοχιών και αδυναμιών στις πρακτικές διακυβέρνησης των τραπεζών διεθνώς, που διαμορφώθηκαν κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης.
Σύμφωνα με τον καταστατικό του ρόλο, σκοπός του ΤΧΣ είναι να συμβάλλει στη διατήρηση της σταθερότητας του ελληνικού τραπεζικού συστήματος προς όφελος του δημοσίου συμφέροντος. Επιδιώκοντας τον σκοπό αυτό το ΤΧΣ, μεταξύ άλλων, σύναψε το 2013 συμφωνίες πλαισίου συνεργασίας με τις τράπεζες που έχουν λάβει κεφαλαιακή ενίσχυση.
Οι εν λόγω συμφωνίες, που έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Ταμείου, προβλέπουν, μεταξύ άλλων, τον διορισμό, από το ΤΧΣ, ενός μέλους στο διοικητικό συμβούλιο (Δ.Σ.) κάθε συστημικής τράπεζας. Το μέλος αυτό υποστηρίζεται από υψηλής εξειδίκευσης στελέχη του ΤΧΣ και συμβάλλει σημαντικά στη βελτίωση της εποπτικής λειτουργίας των τραπεζών, συμπεριλαμβανομένης της εποικοδομητικής κριτικής των αποφάσεων των ανώτατων διοικητικών οργάνων. Επιπροσθέτως, το ΤΧΣ παρείχε στις συστημικές τράπεζες κατευθυντήριες γραμμές εταιρικής διακυβέρνησης αναφορικά με τη σύνθεση, τις πολιτικές, τις πρακτικές και τις βασικές αρμοδιότητες των Δ.Σ. και των επιτροπών τους. Οι αρχές διακυβέρνησης που παρουσιάστηκαν στις κατευθυντήριες γραμμές, βασίστηκαν σε διεθνείς βέλτιστες πρακτικές και λειτουργούν συμπληρωματικά με τις κανονιστικές απαιτήσεις.
Στα τέλη του 2015, το Ταμείο παρείχε αναθεωρημένες κατευθυντήριες γραμμές εταιρικής διακυβέρνησης, ενώ οι αρμοδιότητες των Δ.Σ. εμπλουτίστηκαν περαιτέρω, κυρίως όσον αφορά στα θέματα εγκρίσεων προϋπολογισμού και επιχειρησιακών σχεδίων, στρατηγικής και πολιτικών των μη εξυπηρετούμενων δανείων καθώς και συναλλαγών συνδεδεμένων μερών.
Το 2016, οι τράπεζες ανταποκρινόμενες στην αξιολόγηση του ΤΧΣ και στις απαιτήσεις του πλαισίου διακυβέρνησής τους, διόρισαν νέα μέλη Δ.Σ. Είναι προφανές ότι μία δομημένη και διαφανής διαδικασία επιλογής και διορισμού μελών Δ.Σ. είναι απαραίτητη προϋπόθεση προκειμένου οι συστημικές τράπεζες να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη όλων των ενδιαφερόμενων μερών και των μετόχων. Σε αυτό το πλαίσιο, το ΤΧΣ κοινοποίησε στις συστημικές τράπεζες, τον Φεβρουάριο του 2016, σχετικές κατευθυντήριες γραμμές που απεικόνιζαν τα βασικά στάδια που μια τέτοια διαδικασία πρέπει να περιλαμβάνει. Οι εν λόγω κατευθυντήριες γραμμές εμπλουτίστηκαν σημαντικά και δημοσιεύθηκαν στην ιστοσελίδα του ΤΧΣ τον Μάρτιο του 2018.
Η πρώτη αξιολόγηση (2016) του πλαισίου εταιρικής διακυβέρνησης των τραπεζών, που διεξήγαγε το ΤΧΣ, επικεντρωνόταν στην αξιολόγηση των μελών Δ.Σ. σύμφωνα με τις απαιτήσεις του νόμου του Ταμείου. Ως αποτέλεσμα αυτής της αξιολόγησης, επήλθε μία ριζική αλλαγή στα Δ.Σ. των τραπεζών που οδήγησε στη σταδιακή αντικατάσταση του 52% (εντός του 2016) και συνολικά του 76% (στη διετία 2016-2017) των μη εκτελεστικών μελών τους. Επιπλέον, οι τράπεζες κατόρθωσαν να προσελκύσουν στελέχη με σημαντική διεθνή εμπειρία στα Δ.Σ. με το 70% των μη εκτελεστικών μελών να προέρχεται από τη διεθνή αγορά.
Η αξιολόγηση που πραγματοποίησε το ΤΧΣ το 2016 περιελάμβανε συστάσεις με σκοπό τη βελτίωση της εταιρικής διακυβέρνησης των τραπεζών τονίζοντας, μεταξύ άλλων, την ανάγκη ανάπτυξης πολιτικών αναφορικά με την επιλογή και τον διορισμό των μελών Δ.Σ., τον σχεδιασμό διαδοχής των μελών Δ.Σ. και των υψηλόβαθμων στελεχών, καθώς και την αξιολόγηση της επίδοσης του διευθύνοντος συμβούλου και των μελών της Εκτελεστικής Επιτροπής.
Τον Μάιο του 2017, το Ταμείο ξεκίνησε τη δεύτερη αξιολόγηση της εταιρικής διακυβέρνησης και της επίδοσης των Δ.Σ., με επίκεντρο το Δ.Σ. και τις επιτροπές ελέγχου και διαχείρισης κινδύνων. Η αξιολόγηση του 2017 επιβεβαίωσε την επίτευξη σημαντικής βελτίωσης, σε σχέση με την προηγούμενη αξιολόγηση, στη σύνθεση, τα προσόντα και την εστίαση των Δ.Σ. Ωστόσο, επιπρόσθετες συστάσεις κοινοποιήθηκαν στις τράπεζες σχετικά με την κουλτούρα διαχείρισης κινδύνων, την κανονιστική συμμόρφωση και το σύστημα εσωτερικού ελέγχου. Σε αυτό το πλαίσιο, το Ταμείο σχεδιάζει να προτείνει τη δημιουργία Επιτροπής Δεοντολογίας (Ethics Committee) του Δ.Σ. στις συστημικές τράπεζες, ενώ έχει ήδη ξεκινήσει την παρακολούθηση της υλοποίησης των συστάσεών του εντός συγκεκριμένου χρονοδιαγράμματος.
Το Ταμείο σκοπεύει να συνεχίσει τις αξιολογήσεις της επίδοσης των Δ.Σ. και του πλαισίου διακυβέρνησης των συστημικών τραπεζών, στοχεύοντας πρωτίστως στην εδραίωση μιας κουλτούρας αξιολόγησης και πειθαρχίας σε μόνιμη βάση. Επιπροσθέτως, το Ταμείο έχει σκοπό να λειτουργήσει ως κέντρο αριστείας (center of excellence) αναπτύσσοντας πρότυπα βάσει διεθνών βέλτιστων πρακτικών, προκειμένου να βελτιωθεί η εταιρική διακυβέρνηση πέραν των ελάχιστων νομικών και κανονιστικών απαιτήσεων.
Συμπερασματικά, το Ταμείο ως βασικός μέτοχος στις ελληνικές συστημικές τράπεζες συνέβαλε ήδη σημαντικά στη βελτίωση της εταιρικής τους διακυβέρνησης. Το ΤΧΣ, στο πλαίσιο της επιδίωξης των στρατηγικών του στόχων, θα συνεχίσει να παρέχει και να προωθεί βέλτιστες πρακτικές και πρότυπα με βασικό σκοπό τη βελτίωση της διακυβέρνησης και της επίδοσης των Δ.Σ., προκειμένου να καταστήσει τις ελληνικές τράπεζες ικανές για την επάνοδό τους στις διεθνείς αγορές.
* Ο δρ Martin Czurda είναι διευθύνων σύμβουλος (CEO) του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.