Η υπογραφή της πρόσφατης συμφωνίας με την ΠΓΔΜ σχεδόν μονοπωλεί –και όχι αδίκως– το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης. Η κυβέρνηση προβάλλει ως κεντρικό επιχείρημα υπέρ της συμφωνίας ότι αυτή θα προστατεύσει και θα ενισχύσει την ελληνική οικονομική παρουσία στη γείτονα χώρα, ενώ η Ελλάδα είναι ήδη, παραδοσιακά, χώρα προέλευσης σημαντικών ξένων επενδύσεων για την ΠΓΔΜ.
Σε αυτό το πλαίσιο δεν θα πρέπει να διαλανθάνει την προσοχή της κυβέρνησης, του πολιτικού κόσμου και της επιχειρηματικής κοινότητας, η απουσία διμερούς συνθήκης προώθησης και προστασίας των επενδύσεων με την ΠΓΔΜ. Ταυτόχρονα, απουσιάζει –ενώ θα μπορούσε και θα έπρεπε να υπάρχει– μνεία για τη σύναψη τέτοιας συνθήκης στη συμφωνία που υπεγράφη με την ΠΓΔΜ, και συγκεκριμένα στα άρθρα 14 και 18 (4).
Η Ελλάδα έχει συνάψει πληθώρα (άνω των 40) τέτοιων συνθηκών, ειδικά με χώρες στις οποίες δραστηριοποιούνται Ελληνες επιχειρηματίες (Αλβανία, Λίβανος κ.ά.). Αυτές οι συμφωνίες παρέχουν στους επενδυτές του άλλου συμβαλλόμενου μέρους, εκτός από ουσιαστική προστασία (υποχρέωση δίκαιης μεταχείρισης, απαγόρευση διάκρισης, απαγόρευση απαλλοτρίωσης χωρίς αποζημίωση κ.λπ.), και δικαίωμα προσφυγής σε διεθνές διαιτητικό δικαστήριο, ένα ουδέτερο forum, αντί των δικαστηρίων του κράτους όπου δραστηριοποιούνται. H δε διαιτητική απόφαση μπορεί να αναγνωριστεί και να εκτελεστεί στην πλειονότητα των χωρών του πλανήτη. H πρόσφατη επιδίκαση αποζημίωσης ύψους 40 εκατομμυρίων δολαρίων στην εταιρεία Μυτιληναίος, στο πλαίσιο διεθνούς διαιτησίας κατά της Σερβίας, καταδεικνύει την τεράστια πρακτική σημασία που έχουν αυτές οι συνθήκες για τους Ελληνες επενδυτές («Καθημερινή», 29 Αυγούστου 2017).
Αντίστοιχα, η ΠΓΔΜ έχει υπογράψει και κυρώσει δεκάδες επενδυτικές συμφωνίες με χώρες όπως η Ιταλία, η Δανία, η Αλβανία, η Ρουμανία, η Σερβία, η Τουρκία, το Μαυροβούνιο, αλλά και η Ινδία, το Ιράν και η Βόρειος Κορέα. Συνεπώς, οι επενδυτές αυτών των κρατών στην ΠΓΔΜ τυγχάνουν προστασίας, σε αντίθεση με τους Ελληνες επενδυτές, οι οποίοι βρίσκονται σε μειονεκτική θέση. Αλλωστε, και η Συμφωνία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης μεταξύ των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και των κρατών-μελών τους αφενός και της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας αφετέρου προβλέπει στο άρθρο 84, με παράτιτλο «προώθηση και προστασία των επενδύσεων», ότι ένας από τους «ιδιαίτερους στόχους της συνεργασίας αυτής» είναι και «η σύναψη, όπου κρίνεται σκόπιμο, διμερών συμφωνιών με τα κράτη-μέλη για την προώθηση και την προστασία των επενδύσεων». Και μπορεί μεν το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο να έκρινε πρόσφατα ότι τέτοιες διμερείς επενδυτικές συνθήκες μεταξύ δύο κρατών-μελών της Ε.Ε. είναι αντίθετες στο ευρωπαϊκό δίκαιο, η προσχώρηση, όμως, της ΠΓΔΜ στην Ε.Ε. θα απαιτήσει πολλά χρόνια. Εν τω μεταξύ, είναι επιτακτική ανάγκη η κυβέρνηση να σπεύσει να συνάψει (κατόπιν έγκρισης της Ε.Ε.) διμερή επενδυτική συμφωνία με την ΠΓΔΜ, προστατεύοντας έτσι τους Ελληνες επενδυτές στη γείτονα χώρα.
* Ο κ. Μιχάλης Ρίσβας είναι επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο ΙΕ στη Μαδρίτη και διδάκτωρ διεθνούς οικονομικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.