Με 781 έργα που έχουν ενταχθεί ήδη στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, συνολικού προϋπολογισμού 630 δισ. δρχ. περίπου, ξεκινά η υλοποίηση του Γ’ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης για τις δεκατρείς περιφέρειες της χώρας. Στα έργα αυτά θα πρέπει να προστεθούν επιπλέον 100 έργα προυπλογισμού 17 δισ. δρχ. που έχουν ολοκληρωθεί ή αναμένεται να ολοκληρωθούν μέχρι το τέλος του 2001 και τα οποία σηματοδότησαν την έναρξη υλοποίησης του τρίτου χρηματοδοτικού πακέτου για την προγραμματική περίοδο 2000-2006.
Η πλειονότητα των έργων που έχουν εγκριθεί αφορά σε πρώτη φάση έργα υποδομής, που στοχεύουν στην αναβάθμιση της ελληνικής περιφέρειας και αποτελούν στην ουσία συνέχεια εκείνων που έχουν υλοποιηθεί στο πλαίσιο του Β’ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης. Η έγκαιρη ένταξη των έργων, σύμφωνα με τους υπευθύνους του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας, επιτρέπει την άμεση ενεργοποίηση των περιφερειακών προγραμμάτων του Γ’ ΚΠΣ, διασφαλίζοντας την ομαλή συνέχεια στην αναπτυξιακή διαδικασία. Παράλληλα όμως προυποθέτει την ταχεία ενεργοποίηση των φορέων της περιφέρειας, προκειμένου να αποφευχθούν οι αστοχίες του παρελθόντος τόσο στο χρονοδιάγραμμα αποπεράτωσης των έργων όσο και στην ποιότητα υλοποίησής τους. Μέσα από τις νέες δομές διοίκησης που δημιουργήθηκαν με τη σύσταση των δεκατριών διαχειριστικών αρχών, μία για κάθε περιφέρεια, οι αποκεντρωμένοι φορείς της χώρας βρίσκονται ενώπιον των ευθυνών τους για την αποτελεσματική διαχείριση των πόρων που θα διατεθούν στην περιφέρεια, το συνολικό ύψος των οποίων -μόνο από το σκέλος των Περιφερειακών Προγραμμάτων- φθάνει τα 3,7 τρισ. δρχ. στο σύνολο των 17,5 τρισ. δρχ., που είναι το Γ’ ΚΠΣ. Οι αυξημένες ευθύνες των φορέων υλοποίησης της περιφέρειας επικεντρώνονται στους εκπροσώπους των τοπικών κοινωνιών της χώρας και στους μηχανισμούς υποστήριξης που η κεντρική διοίκηση θα διαθέσει, καθώς στην περίπτωση των Περιφερειακών Προγραμμάτων, η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα είναι περιορισμένη και δεν ξεπερνά στο σύνολο των 3,7 τρισ. δρχ. τα 500 δισ. δρχ. Μέσα στην προσεχή εξαετία οι δήμοι και οι περιφέρειες της χώρας θα πρέπει να υλοποιήσουν έργα και δράσεις, η επιτυχία των οποίων θα πρέπει να ανταποκρίνεται σε συγκεκριμένα κριτήρια, αλλά και σε μετρήσιμους ποιοτικούς και ποσοτικούς στόχους, όπως αυτοί οριοθετούνται μέσα από τα Συμπληρώματα Προγραμματισμού που καταρτίστηκαν πρόσφατα. Η έγκαιρη άλλωστε ένταξη έργων δεν είναι παρά ένα πρώτο βήμα στην επίπονη -ως προς την αυστηρότητα των διαδικασιών- πορεία υλοποίησης του Γ’ ΚΠΣ, στόχος της οποίας δεν είναι άλλος από την πραγματική σύγκλιση.
Στόχος, η άμβλυνση των περιφερειακών ανισοτήτων
Η άμβλυνση των περιφερειακών ανισοτήτων αποτελεί τον βασικό στόχο των Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων (ΠΕΠ) που εκπονήθηκαν στο πλαίσιο του Γ’ ΚΠΣ και περιλαμβάνουν μια σειρά συμπληρωματικές δράσεις και έργα που θα εκπονηθούν παράλληλα με τα μεγάλα έργα που έχουν εθνική απήχηση στη χώρα. Οδικοί άξονες μικρότερης εμβέλειας, που θα συνδέουν τα αστικά κέντρα της υπόλοιπης χώρας με τις βασικές υποδομές, έργα προστασίας και ανάδειξης του περιβάλλοντος (ΧΥΤΑ, βιολογικοί καθαρισμοί), έργα αποχέτευσης – ύδρευσης και λιμενικές εγκαταστάσεις, αποτελούν ορισμένες από τις παρεμβάσεις που περιλαμβάνονται στα ΠΕΠ, που έχουν ήδη ενεργοποιηθεί.
Βασικοί στόχοι της περιφερειακής πολιτικής αποτελούν η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και η αύξηση της απασχόλησης, μέσα από παρεμβάσεις που προάγουν την εξωστρέφεια των περιφερειών και συμβάλλουν στη δημιουργία των αναγκαίων υποδομών τους. Η τόνωση της δημογραφικής ανάπτυξης και της παραγωγικής ανάπτυξης των ορεινών όγκων, των παραμεθόριων και των νησιωτικών περιοχών, αλλά και η δυνατότητα πρόσβασης του πληθυσμού τους στην αγορά εργασίας θα συμβάλλει, ώστε η ελληνική περιφέρεια να ξεφύγει από την απομόνωση και από τον στενό εναγκαλισμό της κεντρικής διοίκησης. Πίσω από τις φράσεις αυτές που περιγράφονται στην απόφαση της Επιτροπής για την έγκριση του Γ’ ΚΠΣ για τις κοινοτικές διαρθρωτικές παρεμβάσεις στις περιφέρειες, κρύβεται η ανάγκη της πραγματικής σύγκλισης της ελληνικής υπαίθρου, που κατατάσσεται μεταξύ των φτωχότερων περιοχών στην Ευρωπαική Ενωση.
Η επίτευξη ωστόσο αυτών των στόχων αποτελεί ένα μεγάλο εγχείρημα για την ελληνική περιφέρεια, καθώς για πρώτη φορά θα κληθεί να αποποιηθεί τον μανδύα του «φτωχού συγγενή» και να λειτουργήσει ως σύγχρονος επαγγελματίας κατά τη διάρκεια της υλοποίησης των προγραμμάτων που θα εκπονήσει. Οπως επανειλλημένως έχει επισημανθεί από τον αρμόδιο υφυπουργό Εθνικής Οικονομίας, το Γ’ ΚΠΣ σε τίποτε δεν θυμίζει το Β’ Πακέτο. Οι νέες αυστηρές διαδιακασίες ελέγχου και οι νέοι όροι χρηματοδότησης, που προβλέπουν οι κανονισμοί για τα διαρθρωτικά ταμεία, προϋποθέτουν από τις τοπικές κοινωνίες και τους εκπροσώπους τους, απόλυτο επαγγελματισμό κατά την επιλογή και την υλοποίηση των έργων. Αυτό σημαίνει ότι το κάθε έργο θα πρέπει όχι μόνο να ολοκληρώνεται στον προβλεπόμενο χρόνο, αλλά να δικαιολογείται ως αναγκαία αναπτυξιακή επιλογή, με βάση συγκεκριμένα κριτήρια που θα μετρούν τη συμβολή του στην ανάπτυξη της οικονομίας, στην καταπολέμηση της ανεργίας και τη συνέργειά του με τα υπόλοιπα έργα. Επιπλέον, η ίδια η κεντρική εξουσία θα πρέπει να άρει τις αγκυλώσεις στους μηχανισμούς και να τροφοδοτήσει τους τοπικούς φορείς με ανθρώπινο δυναμικό, που θα μπορεί να φέρει εις πέρας το δύσκολο έργο της υλοποίησης. Η αντιμετώπιση των προβλήματων επάρκειας των φορέων, η ενίσχυση των διαχειριστικών Αρχών, η πρόσληψη συμβούλων σε περιφερειακό επίπεδο και κυρίως ο αποτελεσματικός συντονισμός αποτελούν τα κυρίαρχα θέματα που θα κρίνουν τον βαθμό ετοιμότητας της περιφέρειας. Σε διαφορετική περίπτωση οι επιπτώσεις για την ελληνική περιφέρεια θα είναι ολέθριες, αφού δεν θα χάσει μόνο τους κοινοτικούς πόρους, αλλά ίσως μια από τις τελευταίες ευκαιρίες της να ξεφύγει από την απομόνωση και την κηδεμονία της μητρόπολης.
Αλλάζει η διαδικασία για τη διάθεση και κατανομή της τεχνικής βοήθειας
Ενιαίους κανόνες στον τρόπο διάθεσης και κατανομής της τεχνικής βοήθειας του Γ’ ΚΠΣ, επιδιώκει να θέσει το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας μέσα από το προεδρικό διάταγμα που βρίσκεται στο στάδιο της επεξεργασίας. Το σχετικό π.δ. στοχεύει στην ομογενοποίηση όλων των διαδικασιών στο σύστημα ανάθεσης της τεχνικής βοήθειας, εισάγοντας διαγωνιστικές διαδικασίες ακόμα και για τις αναθέσεις που αφορούν σε προμήθειες, παροχή υπηρεσιών και εκπόνηση μελετών, το ύψος των οποίων είναι κάτω από τα όρια που ίσχυαν μέχρι σήμερα, δηλαδή τα 41 ή τα 61 εκατ. δρχ. αντίστοιχα.
Οπως σημειώνεται από το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, αν και παρόμοιες διαδικασίες προβλέπονταν και σήμερα, δεν υπήρχε ενιαίος τρόπος για την πιστή τήρησή τους από όλους τους φορείς. Παράλληλα, το νέο προεδρικό διάταγμα εισάγει ασφαλιστικές δικλείδες για την αντιμετώπιση φαινομένων κατάτμησης του πλαφόν που προβλέπεται, οι οποίες παρατηρήθηκαν κατά τη διάρκεια υλοποίησης του Β’ ΚΠΣ, προκειμένου να παρακαμφθούν οι σχετικές διαδικασίες. Σημειώνεται ότι στο πλαίσιο του Γ’ ΚΠΣ προβλέπονται ειδικά κονδύλια για κάθε επιχειρησιακό και περιφερειακό πρόγραμμα που προορίζονται για την τεχνική βοήθεια, η οποία αφορά δαπάνες:
– για συμβάσεις προμηθειών (εξοπλισμός γραφείων και εργαστηριακός εξοπλισμός),
– για συμβάσεις παροχής υπηρεσιών (εγκατάσταση εξοπλισμού, εκπόνηση μελετών, υπηρεσίες συμβούλων, δημοσιότητας και προβολής, αξιολόγησης και ελέγχου, διενέργεια ερευνών, οργάνωση εκδηλώσεων κ.λπ.),
– λειτουργικές δαπάνες (μίσθωση χώρων, προμήθειες αναλώσιμων υλικών, υποστηρικτικές υπηρεσίες για συνεδριάσεις και συσκέψεις, έξοδα μετακίνησης, δημοσιεύσεων, εκπαίδευση προσωπικού κ.λπ.).
Οι νέες διαδιασίες δεν αποσκοπούν μόνο στην αποφυγή προβλημάτων που σημειώθηκαν μέχρι σήμερα, αλλά αναμένεται ότι θα βοηθήσουν στην προσαρμογή των μηχανισμών υλοποίησης στους νέους αυστηρούς κανόνες που έχουν τεθεί από την Ευρωπαϊκή Ενωση για τη διαχείριση των κονδυλίων του τρίτου χρηματοδοτικού πακέτου.