Ο προϋπολογισμός που κατατίθεται την Τετάρτη στη Βουλή, μετά τη γνωστοποίηση της θετικής γνώμης της Κομισιόν, θα είναι ο πρώτος, ύστερα από τρία χρόνια, που δεν θα έχει υπερπλεόνασμα, καθώς αυτό «εξαργυρώθηκε» ήδη, κυρίως για τη διατήρηση των παλαιών συντάξεων στα σημερινά επίπεδα.
Επιπλέον, χρηματοδοτείται ένα πακέτο μέτρων (επίδομα ενοικίου, μείωση ΦΠΑ, μείωση ασφαλιστικών εισφορών εργαζομένων κ.ά.) περίπου 900 εκατ. ευρώ, σημαντικά μικρότερο όμως από το αρχικό πακέτο των «αντιμέτρων» (1,730 δισ. ευρώ) που θα εφαρμοζόταν αν ίσχυε η περικοπή των συντάξεων.
Το πρωτογενές πλεόνασμα του 2019 θα προσγειώνεται, κατόπιν αυτών, ακριβώς στον στόχο του 3,5% του ΑΕΠ, με κάποια περιθώρια ασφαλείας. Η εξασφάλιση της μη περικοπής των συντάξεων είναι μια εξέλιξη την οποία επεδίωξε και πέτυχε η κυβέρνηση, με όπλο τα υπερπλεονάσματα, ενώ την ενστερνίσθηκαν και τα κόμματα της αντιπολίτευσης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσχώρησε κι αυτή –δημοσίως, τουλάχιστον– στο επιχείρημα ότι το μέτρο της περικοπής των συντάξεων δεν είναι διαρθρωτικό, ούτε και δημοσιονομικό, αφού ο στόχος για το πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ επιτυγχάνεται και χωρίς αυτό.
Από την άλλη, το ΔΝΤ, που εισηγήθηκε την περικοπή ως διαρθρωτικό μέτρο, εμμένει στις απόψεις του και απλώς νίπτει τα χείρας του, δεδομένου ότι δεν εμπλέκεται πλέον ενεργά στο ελληνικό πρόγραμμα.
Αντίστοιχα, κάποιοι οικονομικοί αναλυτές στην Ελλάδα εκφράζουν επιφυλάξεις κυρίως ως προς το αναπτυξιακό αποτέλεσμα της συγκεκριμένης επιλογής. Τονίζουν ότι ο «δημοσιονομικός χώρος» των περίπου 2 δισ. ευρώ που θα δοθεί για τις συντάξεις θα είχε μεγαλύτερο και πιο μακροπρόθεσμο αναπτυξιακό αποτέλεσμα αν δινόταν για άμεσα αναπτυξιακούς σκοπούς. «Η αύξηση των συντάξεων ενισχύει τη ζήτηση, αλλά το ζητούμενο στην ελληνική οικονομία είναι η ενίσχυση της προσφοράς», σημειώνει οικονομολόγος. Ο ίδιος επισημαίνει ότι μια επιβράδυνση της ανάπτυξης κατά έστω 0,5 ποσοστιαίες μονάδες επί 15 χρόνια, λόγω διατήρησης των υψηλών συντάξεων, δεν είναι αμελητέα ποσότητα.
Το φαινόμενο της υπέρβασης των στόχων για πρωτογενή πλεονάσματα ξεκίνησε το 2016 με αποτέλεσμα 3,9% του ΑΕΠ, έναντι στόχου για 0,5% του ΑΕΠ. Το 2017, το πρωτογενές πλεόνασμα έφτασε το 4,2% του ΑΕΠ έναντι στόχου 1,75% του ΑΕΠ. Η Εθνική Τράπεζα είχε υπολογίσει σε μελέτη της ότι το υπερπλεόνασμα του 2017 είχε ως αποτέλεσμα να μειωθεί η ανάπτυξη κατά 1,2 ποσοστιαίες μονάδες. Φέτος, με βάση τα μέχρι στιγμής δεδομένα, εκτιμάται ότι ίσως φτάσει το 4,5% του ΑΕΠ έναντι στόχου για 3,5% του ΑΕΠ, σύμφωνα με τα στοιχεία του Γραφείο
Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή.
Η αρχική πίεση των θεσμών για την εξασφάλιση των δημοσιονομικών στόχων και τη δημιουργία της μαγιάς του «μαξιλαριού ρευστότητας», σε συνδυασμό με κακές εκτιμήσεις ιδίως των αποτελεσμάτων των φορέων κοινωνικής ασφάλισης, οδήγησε σε επιλογές υπερφορολόγησης της μεσαίας τάξης και υποεκτέλεσης του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων, προσφέροντας τελικά ένα ευπρόσδεκτο δώρο στην κυβέρνηση. Τα υπερπλεονάσματα μπορεί να έπληξαν την ανάπτυξη, αλλά εξασφάλισαν πρόσκαιρες παροχές γι’ αυτήν που η κυβέρνηση θεωρεί εκλογική της πελατεία. Από τις υπερβάσεις του 2016 και του 2017 μοιράστηκε ένα «κοινωνικό μέρισμα» με εισοδηματικά κριτήρια, εν είδει 13ης σύνταξης, και κάτι ανάλογο αναμένεται να γίνει και το 2018. Το υπερπλεόνασμα του 2019 θα δοθεί αντίστοιχα, εκ των προτέρων, σε κάτι με ισχυρότερη συμβολική αξία, τις συντάξεις.
Συνολικά, το μέγεθος των υπερπλεονασμάτων από το 2016 έως και το 2019 (αν κόβονταν οι συντάξεις) αγγίζει τα 15 δισ. ευρώ. Οι ρυθμοί ανάπτυξης, όμως, στο διάστημα αυτό αναθεωρήθηκαν προς τα κάτω. Το 2017 διαμορφώθηκε στο 1,4% έναντι στόχου για 2,7%. Το ΠΔΕ υποεκτελέστηκε κατά σχεδόν 1 δισ. ευρώ το 2017 και φέτος έως το τέλος Σεπτεμβρίου κατά 1,3 δισ. ευρώ. Στον προϋπολογισμό του 2019 αναμένεται περικοπή της τάξης των 350 εκατ. ευρώ σε σχέση με τον στόχο του Μεσοπρόθεσμου.
Ο αντίλογος είναι, βεβαίως, ότι δεν θα ήταν δίκαιο να υποστούν άλλη μία μείωση οι συνταξιούχοι που έχουν σηκώσει μεγάλο βάρος της προσαρμογής των μνημονίων. Η λογική αυτή επικράτησε, αν και παραγνωρίζει τους νέους συνταξιούχους, από τους οποίους ενδέχεται να προκύψει τώρα νέο πρόβλημα, εφόσον διεκδικήσουν στα δικαστήρια αντίστοιχη αντιμετώπιση.
Ο προϋπολογισμός του 2019 αναμένεται να έχει κι άλλα «τρικ» για να εξασφαλισθεί το επιθυμητό 3,5%. Πηγές μιλούσαν τις προηγούμενες ημέρες για μεταφορά δαπανών από τον τακτικό προϋπολογισμό στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, περιορίζοντας ακόμη περισσότερο το αναπτυξιακό αποτέλεσμα του τελευταίου.