Ο κόσμος αλλάζει θεαματικά, αλλά αυτό γίνεται αντιληπτό με καθυστέρηση. Η δύναμη της συνήθειας φαίνεται να είναι πιο ισχυρή και από το ένστικτο επιβίωσης.
Το Fotografiska, στη Στοκχόλμη, μπορεί να θεωρηθεί μουσείο φωτογραφιών, παρότι η περιγραφή που προτιμά η διοίκησή του είναι «κέντρο σύγχρονης φωτογραφίας», και στεγάζεται σε παλιό, παραθαλάσσιο κτίριο τελωνείου της σουηδικής πρωτεύουσας. Το ενδιαφέρον της στήλης εστιάζεται στο καλό εστιατόριο του ιδρύματος και συγκεκριμένα στις στολές των σερβιτόρων.
Τα μπλουζάκια (φαίνονται απλά T-shirt) που φορούν είναι από εξελιγμένο βαμβακερό ύφασμα που απορροφά διοξείδιο του άνθρακα, περίπου το ένα τρίτο της ποσότητας που απορροφά ένα δένδρο, δηλαδή τρεις σερβιτόροι «αποδίδουν» όσο ένα δένδρο. Στο τέλος της ημέρας τα μπλουζάκια μεταφέρονται στο ισόγειο του κτιρίου, όπου υπάρχει θερμοκήπιο που παράγει σαλάτες και άλλα λαχανικά τα οποία σερβίρονται στο εστιατόριο. Τα μπλουζάκια που την ημέρα είναι στολές, τη νύχτα βρίσκονται στο θερμοκήπιο που θερμαίνεται και εκλύουν διοξείδιο άνθρακα που αναπτύσσει τα φυτά. Είναι ρούχα που προστατεύουν το περιβάλλον.
Είναι ένα επιπλέον παράδειγμα για εξελίξεις που προκύπτουν από τη σύγχρονη έρευνα, η οποία δημιουργεί προϊόντα που καλύπτουν καινούργιες ανάγκες και προτεραιότητες. Η αλήθεια είναι ότι τα (κανονικά) μπλουζάκια παράγονται με την ίδια περίπου διαδικασία πολλές δεκαετίες. Ξεκινούν από την καλλιέργεια βαμβακιού που απαιτεί εντατική άρδευση το καλοκαίρι και καταλήγουν στα καταστήματα λιανικής, αφού το ύφασμα μεταποιηθεί σε εργοστάσια με φθηνό εργατικό δυναμικό. Ακόμα και στη μόδα αλλάζουν οι προτεραιότητες. Το ίδρυμα Ellen MacArthur υποστηρίζει ότι η βιομηχανία μόδας χρησιμοποιηθεί κάθε χρόνο ποσότητες νερού που αντιστοιχούν στην κατανάλωση πέντε εκατομμυρίων ατόμων και είναι υπεύθυνη για το 10% της παγκόσμιας εκπομπής αερίων άνθρακα. «Παράγει» περισσότερο απ’ όσο οι διεθνείς πτήσεις και η ναυτιλία.
Αφού άλλαξαν αντιλήψεις οι καταναλωτές, προσαρμόζονται και οι παραγωγοί. Σε λίγα χρόνια όταν οι βιομηχανίες θα αγοράζουν βαμβάκι χωρίς άρδευση και οι καταναλωτές ρούχα που απορροφούν διοξείδιο, κάποιοι θα βρεθούν σε κρίση. Οπως οι παραγωγοί γάλακτος σήμερα. Η κατανάλωση έχει μειωθεί στο πρώτο εξάμηνο του 2022 κατά 6,2% έναντι του αντίστοιχου διαστήματος του 2021, με τη μεγαλύτερη μείωση να παρουσιάζει το παστεριωμένο γάλα, που ανέρχεται στο 7,8%, και τη μικρότερη στο υψηλής παστερίωσης με 5% επειδή είναι πιο «βολικό», δεν απαιτεί συχνή επίσκεψη στο κατάστημα. Πολλοί καταναλωτές, κυρίως οι νεότεροι, προτιμούν «φυτικό γάλα» που παράγεται από αμύγδαλα και άλλους καρπούς.
Κάτι παρόμοιο συμβαίνει και όσον αφορά την κατανάλωση ψωμιού. Πριν από λίγες δεκαετίες το ψωμί ήταν στην καθημερινότητα της οικογένειας. Αγόραζαν και κατανάλωναν σχεδόν κάθε μέρα ψωμί. Σήμερα οι συνήθειες είναι διαφορετικές, όπως και η διατροφή. Η κατανάλωση ψωμιού από τους φούρνους έχει μειωθεί περίπου 10% σε σχέση με πέρυσι, αλλά και οι πωλήσεις γλυκών από φούρνους σημειώνουν μείωση. Αντίθετα, οι ηλεκτρικοί φούρνοι των σούπερ μάρκετ, τα λεγόμενα bake off στα καταστήματα των αλυσίδων, εμφανίζουν μεγάλη ανάπτυξη. Φαίνεται ότι οι καταναλωτές αγοράζουν και ψωμί από το σούπερ μάρκετ μαζί με άλλα ψώνια, αποφεύγοντας την καθημερινή επίσκεψη στον φούρνο της γειτονιάς. Βέβαια, γλυκά αγοράζουν κυρίως από τις πολλές αλυσίδες ζαχαροπλαστικής, όχι από τον φούρναρη.
Αλλαγή της καταναλωτικής συμπεριφοράς δεν σημαίνει ότι δεν είναι πλέον ευαίσθητοι για την τιμή ενός προϊόντος. Σημαίνει όμως ότι έχουν πλέον άλλες προτεραιότητες, όπως η υγιεινή διατροφή, η προστασία του περιβάλλοντος, η αξία που (νομίζουν ότι) προσφέρουν στην κοινωνία.