Διατηρήθηκαν οι δυσχερείς συνθήκες στην αγορά των εμπορικών καταστημάτων κατά τη διάρκεια του 2013, παρά το γεγονός ότι το ύψος των ενοικίων έχει υποχωρήσει ακόμα και κατά 65%, καθώς η εν λόγω κατηγορία ακινήτων επηρεάζεται άμεσα από την πορεία της ιδιωτικής κατανάλωσης. Δεδομένου λοιπόν ότι η συνολική πτώση των λιανικών πωλήσεων υπολογίζεται ότι διαμορφώνεται σε περίπου 33% κατά την τετραετία 2010-2013, ο αριθμός των κενών καταστημάτων έχει αυξηθεί, με το κέντρο της Αθήνας να αποτελεί την περιοχή που έχει δεχθεί το μεγαλύτερο πλήγμα λόγω και των απεργιακών κινητοποιήσεων αλλά και των επεισοδίων.
Σύμφωνα με σχετική παρουσίαση της Savills Hellas, στο πλαίσιο σχετικού συνεδρίου για την αγορά ακινήτων που πραγματοποίησε το Ελληνικό Ινστιτούτο Εκτιμητικής, το γεγονός ότι σημαντικός αριθμός μικρών λιανεμπόρων έχει οδηγηθεί σε έξοδο από την αγορά και ταυτόχρονα πολλές μεγάλες αλυσίδες αντιμετωπίζουν προβλήματα ρευστότητας, επηρεάζει δυσμενώς τη ζήτηση για ενοικίαση καταστημάτων. Ως εκ τούτου, όπως ανέφερε ο κ. Δημήτρης Μανουσάκης, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, το ποσοστό των κενών καταστημάτων στους λιγότερο εμπορικούς δρόμους του κέντρου αγγίζει το 30%, ενώ στους πιο εμπορικούς, το σχετικό ποσοστό περιορίζεται σε 10%. Ωστόσο αξίζει να σημειωθεί ότι στο πρόσφατο παρελθόν, τα κενά καταστήματα ήταν ελάχιστα, με αποτέλεσμα να διογκώνεται αντίστοιχα ο περίφημος «αέρας» (άυλη εμπορική αξία), δηλαδή το ποσό που κατέβαλλε ο ενδιαφερόμενος έμπορος, προκειμένου να μισθώσει ένα κατάστημα.
Τα παραπάνω έχουν οδηγήσει σε σημαντική μείωση των ενοικίων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η οδός Ερμού, όπου το μέσο ενοίκιο κατά το 2008, όταν η αγορά είχε βρεθεί στο απόγειό της άγγιζε τα 270 ευρώ/τ.μ. μηνιαίως, για να βρεθεί το 2013 στο ύψος των μόλις 115 ευρώ/τ.μ., υποχωρώντας κατά 57%. Ακόμα μεγαλύτερη είναι η πτώση των ενοικίων στην περιοχή του Κολωνακίου, όπου από τα 270 ευρώ/τ.μ. το 2008, το μέσο ενοίκιο του 2013 περιορίστηκε σε μόλις 95 ευρώ/τ.μ. μηνιαίως, υποχωρώντας κατά σχεδόν 65%.
Τα εμπορικά κέντρα
Στον αντίποδα, τα εμπορικά κέντρα έχουν απορροφήσει καλύτερα τους «κραδασμούς» της οικονομικής κρίσης και της πτώσης της κατανάλωσης. Σύμφωνα με τη Savills, η πτώση το 2013 περιορίστηκε σε περίπου 7%-10% του τζίρου τους. Οσον αφορά την προσφορά, παρότι δεν υπήρξαν νέες προσθήκες κατά την τελευταία διετία, το συνολικό απόθεμα των μεγάλων εμπορικών κέντρων έχει σταθεροποιηθεί σε περίπου 1,1 εκατ. τ.μ., με το 90% να εντοπίζεται πέριξ της Αθήνας. Οπως αναφέρει πάντως ο κ. Μανουσάκης, συνολικά η αγορά των εμπορικών καταστημάτων αναμένεται να ευνοηθεί, όσον αφορά την τόνωση του τζίρου, από το άνοιγμα των καταστημάτων συγκεκριμένες Κυριακές του χρόνου.
Σε ανάλογη κατάσταση βρίσκεται και η αγορά γραφείων, με τη διαφορά ότι εκεί η πτώση των ενοικίων κατά τη διάρκεια της τελευταίας τριετίας είναι μικρότερη και υπολογίζεται σε περίπου 40% κατά μέσο όρο. Παρ’ όλα αυτά, σύμφωνα με τον κ. Μανουσάκη, οι εταιρείες που αναζητούν σήμερα γραφειακούς χώρους εξακολουθούν να επιδιώκουν συμβόλαια με τιμές χαμηλότερες κατά 25%-30% σε σχέση με τα ήδη χαμηλά σημερινά επίπεδα.
Η αγορά γραφείων
Συνολικά, στην αγορά γραφείων της πρωτεύουσας, η ζήτηση παραμένει χαμηλή, την ίδια στιγμή που η προσφορά συνεχώς αυξάνεται, όχι λόγω της ανάπτυξης νέων γραφείων, αλλά λόγω της συρρίκνωσης της επιχειρηματικής δραστηριότητας, που έχει ως αποτέλεσμα την εκκένωση σημαντικών επιφανειών γραφείων. Επιπλέον, μεγάλο μέρος της προσφοράς αυτής αφορά διαμερίσματα που έχουν μετατραπεί σε γραφεία και επομένως δεν μπορούν να φιλοξενήσουν εταιρείες, παρά μόνο ελεύθερους επαγγελματίες (π.χ. γιατρούς, δικηγόρους κ.ο.κ.).
Ειδικότερα, στον άξονα της Λ. Κηφισίας, η ζήτηση προέρχεται πλέον από εταιρείες μεγάλου μεγέθους που επιθυμούν να επανατοποθετηθούν σε νέα κτίρια, αλλά με τιμές ενοικίασης αισθητά χαμηλότερες από τα σημερινά επίπεδα. «Η τάση είναι να γίνονται συμφωνίες σε τιμές των 10 – 12 ευρώ/τ.μ. μηνιαίως, για χώρους της τάξεως των 2.000 – 3.000 τ.μ., ανάλογα με το μέγεθος της εκάστοτε εταιρείας» τονίζει ο κ. Μανουσάκης σε σχετική παρουσίασή του, στο πλαίσιο του πρόσφατου συνεδρίου του Ελληνικού Ινστιτούτου Εκτιμητικής (ΕΛΙΕ). Σε γενικές γραμμές, παρά το γεγονός ότι η Λ. Κηφισίας παραμένει ο δημοφιλέστερες προορισμός για ενοικίαση γραφείων, η πλειονότητα των ζητούμενων τιμών κυμαίνεται μεταξύ 9 και 12 ευρώ/τ.μ., ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις παλαιότερων γραφειακών χώρων που μισθώνονται κάτω από 9 ευρώ/τ.μ. σε μηνιαία βάση. Στον αντίποδα, στα ελάχιστα γραφεία υψηλής ποιότητας, δύσκολα καταγράφονται μισθώσεις σε επίπεδο άνω των 15 ευρώ/τ.μ.
Οσον αφορά την αγορά γραφείων της Νότιας Αθήνας (άξονες Συγγρού, Ποσειδώνος και Βουλιαγμένης), ο κ. Μανουσάκης τονίζει ότι πλέον παρουσιάζει σταθερή εικόνα. Κατά τον ίδιο, το ποσοστό κενών γραφείων υψηλής ποιότητας στη Λ. Συγγρού διαμορφώνεται σε 12%-15% του συνολικού αποθέματος. Οσον αφορά το ύψος των ενοικίων, κινείται μεταξύ 11-13 ευρώ/τ.μ. μηνιαίως. Αντίστοιχα, στη Λ. Βουλιαγμένης, τα κενά γραφεία αγγίζουν το 18%-20% του συνόλου, ενώ, στα δευτερεύουσας ποιότητας γραφεία της ευρύτερης περιοχής των νοτίων προαστίων, το ποσοστό των κενών επιφανειών ξεπερνά το 20%.