Εναν κανονικό χειμώνα αφήνουμε πίσω μας, αν και ο Μάρτιος –παρότι τυπικά πρώτος μήνας της άνοιξης– έχει πάντα τις κρύες μέρες του, τις οποίες άλλωστε τις νιώσαμε αυτή την εβδομάδα. «Χειμώνας από τα παλιά» χαρακτηρίζεται το τρίμηνο Δεκέμβριος 2021 – Φεβρουάριος 2022, με την έννοια πως «η θερμοκρασία κινήθηκε κοντά στα φυσιολογικά για την εποχή επίπεδα, χωρίς τις ανεβασμένες τιμές που μας είχε συνηθίσει τα προηγούμενα χρόνια. Τα κύματα κακοκαιρίας που εκδηλώθηκαν έπληξαν περισσότερο τη νότια χώρα, σε σχέση με τις πιο συνηθισμένες στο κρύο περιοχές της Μακεδονίας και της Ηπείρου», λέει στην «Κ» ο Κώστας Λαγουβάρδος, διευθυντής ερευνών στο Αστεροσκοπείο και επιστημονικά υπεύθυνος για την ιστοσελίδα meteo.gr. Οι περισσότερες κρύες μέρες όμως στη νότια πιο πυκνοκατοικημένη χώρα, έφεραν και αυξημένες ανάγκες για θέρμανση, πιέζοντας τα νοικοκυριά σε συνθήκες πολύ αυξημένων τιμολογίων σε ηλεκτρικό ρεύμα, φυσικό αέριο και πετρέλαιο.
«Είχαμε έναν φυσιολογικό χειμώνα, χωρίς μεγάλες αποκλίσεις από τις μέσες τιμές θερμοκρασίας», είπε στην «Κ» ο μετεωρολόγος Δημήτρης Ζιακόπουλος, συμπληρώνοντας πως φαίνεται πως ήταν «ένας σχετικά βροχερός χειμώνας, με τον υετό αυξημένο σε αρκετές περιοχές της χώρας και με χιονοπτώσεις κοντά στους μέσους όρους, αν και σχετικά μειωμένες στα χαμηλότερα υψόμετρα. Παραπονεμένες από τον υετό μπορεί να αισθάνονται οι περιφέρειες της Κεντρικής Μακεδονίας και της Θεσσαλίας». Οσον αφορά τους αέρηδες, ο κ. Ζιακόπουλος μιλάει για «ανεμώδη χειμώνα, καθώς η αυξημένη συχνότητα χαμηλών βαρομετρικών στην περιοχή έδωσαν πολλούς ανέμους, με εναλλαγές από νότιους σε βόρειους».
Ο Δεκέμβριος του 2021 ξεκίνησε με πολύ μεγάλα ύψη βροχής στις δυτικές περιοχές της χώρας, κυρίως το πρώτο δεκαήμερο του μήνα. Αρκετοί σταθμοί του δικτύου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών κατέγραψαν μηνιαίο ρεκόρ βροχής (ανεξαρτήτως μήνα) από την αρχή λειτουργίας τους (περίπου 10-14 έτη). Συγκεκριμένα, στα Θεοδώριανα Αρτας έπεσαν 1.070 χιλιοστά βροχής, στην Παραμυθιά Θεσπρωτίας 868 χιλ., στα Λεπιανά Αρτας 813 χιλ., στην Ορεινή Ναυπακτία 549 χιλ. και στην Κόνιτσα 465 χιλιοστά. «Τα 1.070 χιλιοστά βροχής στα Θεοδώριανα αντιστοιχεί σε 2,5 φορές στη βροχόπτωση ενός έτους στην Αθήνα. Δεν έφτασε όμως το ρεκόρ βροχόπτωσης που έχει καταγραφεί στο δίκτυό μας, που είναι τα 1.250 χιλιοστά τον Φεβρουάριο του 2019 στο οροπέδιο Ασκύφου στην Κρήτη», λέει στην «Κ» ο κ. Λαγουβάρδος.
Το 2022 ξεκίνησε μάλλον «ζεστό», με αρκετά υψηλές για την εποχή θερμοκρασίες να σημειώνονται ιδιαίτερα στη βόρεια και δυτική Ελλάδα. «Τοπικά οι μέγιστες τιμές της θερμοκρασίας την πρώτη εβδομάδα του Ιανουαρίου ξεπέρασαν τις φυσιολογικές για την εποχή τιμές κατά 10° C – 12° C», σημειώνει ο κ. Λαγουβάρδος. Η εικόνα άλλαξε στο δεύτερο δεκαήμερο του μήνα, όταν σημειώθηκε εισβολή ψυχρού κύματος με την κακοκαιρία «Διομήδης», με τη θερμοκρασία να πέφτει περίπου στις μέσες κλιματικές τιμές.
Τα θερμόμετρα πάγωσαν με τον ερχομό της κακοκαιρίας «Ελπίς», που επέδρασε κυρίως στη νότια και ανατολική Ελλάδα σε δύο κύματα, το πρώτο από τις 22 Ιανουαρίου και το δεύτερο και πιο ισχυρό από τις 24.1. «Στην Αττική σημειώθηκε ισχυρή χιονόπτωση. Η “Ελπίς” είναι ένας “ιστορικός χιονιάς”, μαζί με τις μεγάλες χιονοπτώσεις του 2004, του 2008 και της “Μήδειας” το 2021. Πέρα από τα μεγάλα ύψη χιονιού, ειδικά στο κέντρο της Αθήνας, το πιο εντυπωσιακό στοιχείο ήταν η χιονοκαταιγίδα, που έδωσε υψηλό ρυθμό στη χιονόπτωση», λέει ο κ. Ζιακόπουλος. Στα εντυπωσιακά συμβάντα που προκάλεσε η «Ελπίς» ήταν, όπως σημειώνει ο πολύπειρος μετεωρολόγος, η χιονόπτωση στη Ρόδο, για πρώτη φορά μέσα στη δεκαετία.
«Η “Eλπίς” έφερε πολύ χιόνι ειδικά σε Εύβοια, Βοιωτία, Αττική, Κορινθία», σημειώνει ο κ. Λαγουβάρδος. Οπως εξηγεί, «η εκτεταμένη χιονοκάλυψη του εδάφους συνετέλεσε στο να διαμορφωθούν πολύ χαμηλές θερμοκρασίες και μετά τη λήξη των φαινομένων». Ετσι, το τρίτο δεκαήμερο του Ιανουαρίου στην ανατολική ηπειρωτική χώρα οι μέγιστες θερμοκρασίες βρέθηκαν έως και -11° C από τον μέσο όρο της δεκαετίας 2010-2019.
Το τρίτο δεκαήμερο του Ιανουαρίου στην ανατολική ηπειρωτική χώρα οι μέγιστες θερμοκρασίες βρέθηκαν έως και -11°C από τον μέσο όρο της δεκαετίας 2010-2019.
Οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες την περίοδο αυτή οδήγησαν σε σημαντικές αποκλίσεις προς τα κάτω σε επίπεδο μήνα. «Στην Κρήτη, οι μέσες μέγιστες τιμές για τον Ιανουάριο του 2022 ήταν κατά 1,2° C χαμηλότερες από τον μέσο όρο της δεκαετίας. Στα νησιά του Αιγαίου η απόκλιση ήταν -0,9° C, δίνοντας τον τρίτο πιο ψυχρό Ιανουάριο στα νησιά του Αιγαίου από το 2010, πίσω από εκείνους του 2017 (-1,8° C) και 2012 (-2,1° C)», σημειώνει ο διευθυντής ερευνών του Αστεροσκοπείου.
Στη Στερεά Ελλάδα
Σημαντικές αρνητικές αποκλίσεις θερμοκρασιών καταγράφηκαν και στη Στερεά Ελλάδα κατά την κακοκαιρία «Ελπίς». Ο μετεωρολογικός σταθμός του Αστεροσκοπείου στο κέντρο της Αθήνας κατέγραψε μέγιστη ημερήσια θερμοκρασία στις 24 Ιανουαρίου κατά 11,3° C χαμηλότερη από τη μέση τιμή της περιόδου 2010-2019! Σε αρκετούς σταθμούς του ΕΕΑ σημειώθηκαν οι χαμηλότερες θερμοκρασίες από την αρχή λειτουργίας τους, ανεξαρτήτως μήνα. Συγκεκριμένα, στο Λευκοχώρι Φθιώτιδας -18,1 βαθμοί Κελσίου στις 26.1, στη Λιβαδειά -12,8° C στις 27.1, στα Καλάβρυτα -13,6° C στις 26.1 και στη Νεμέα -14,8° C στις 26.1.
Στον αντίποδα, στη Βόρεια Ελλάδα αξίζει να σημειωθεί το πλήθος των ημερών με θετικές αποκλίσεις της μέγιστης θερμοκρασίας σε περιοχές όπως το Κάτω Νευροκόπι (22 ημέρες), ο Πολύγυρος και η Ξάνθη (από 18 ημέρες).
Ο Φεβρουάριος ξεκίνησε με σημαντικές χιονοπτώσεις στη Δυτική Μακεδονία τις πρώτες ημέρες του (1-2 Φεβρουαρίου), ενώ έκλεισε και με τον ίδιο τρόπο, με χιόνι στις 27-28.2. «Τον Φεβρουάριο είχαμε μεγάλα μηνιαία ύψη βροχής κυρίως στην Κρήτη, όπου υπάρχουν σημαντικές βροχοπτώσεις τα τελευταία χρόνια. Μάλιστα αυτές παρατηρούνται κυρίως στο βόρειο μέτωπο και βασικά στα μεσαία υψόμετρα, ούτε στα παραλιακά σημεία ούτε στα πολύ ορεινά», αναφέρει ο κ. Λαγουβάρδος. Ετσι τον Φεβρουάριο στο Ασκύφου έπεσαν 460 χιλιοστά βροχής, στη Σαμαριά 387 χιλ. (και τα δύο Π.Ε. Χανίων), στον Φουρφουρά Ρεθύμνου 240 χιλ. και στα Ποτάμοι Λασιθίου 330 χιλιοστά.
Εντυπωσιακό ήταν το φαινόμενο ενός ταχύτατα μετακινούμενου, ιδιαίτερα ψυχρού μετώπου, που διέσχισε τη χώρα κατά τη διάρκεια της νύχτας της Δευτέρας 7 και το πρωί της Τρίτης 8 Φεβρουαρίου 2022 κατεβάζοντας απότομα τη θερμοκρασία στις περιοχές απ’ όπου περνούσε. Σύμφωνα με το meteo.gr, το μέτωπο κινούμενο νότια-νοτιοανατολικά, προερχόμενο από την Κεντρική Ευρώπη, οδήγησε σε πτώση της θερμοκρασίας έως και 7,5° C σε λιγότερο από 1 ώρα σε μετεωρολογικούς σταθμούς της Βόρειας Ελλάδας.
Τα θύματα και οι καταστροφές μισού τρισ. στην Ευρώπη
Μεγάλο αριθμό θανάτων και πολύ σοβαρές οικονομικές καταστροφές, ύψους από 450 έως 520 δισεκατομμύρια ευρώ, έχουν προκαλέσει ακραία και έντονα καιρικά φαινόμενα στην Ευρώπη τα προηγούμενα 40 χρόνια. Οι απώλειες στις ανθρώπινες ζωές υπολογίζονται σε 85.000 έως 145.000 (ανάλογα με τον τρόπο υπολογισμού και τη βάση δεδομένων), αποκαλύπτοντας το πόσο σημαντική είναι η ανάγκη της προφύλαξης και της προετοιμασίας για ισχυρά καιρικά φαινόμενα, καθώς και η προσπάθεια ανάσχεσης της κλιματικής αλλαγής.
Τα συμπεράσματα αυτά αναδεικνύονται από την πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΕΟΠ) με τίτλο «Οικονομικές απώλειες και θάνατοι από γεγονότα που σχετίζονται με τις καιρικές και κλιματικές συνθήκες στην Ευρώπη». Η έρευνα καλύπτει την περίοδο 1980-2020 και τα 32 μέλη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, δηλαδή τα 27 κράτη-μέλη της Ε.Ε. όπως επίσης τη Νορβηγία, την Ελβετία, την Τουρκία, την Ισλανδία και το Λιχτενστάιν.
Για την Ελλάδα, το ίδιο διάστημα οι οικονομικές απώλειες από καιρικά φαινόμενα εκτιμώνται μεταξύ 7,7-10,4 δισ. ευρώ, με βάση τα στοιχεία από δύο ξεχωριστές βάσεις δεδομένων (NatCatSERVICE και CATDAT).
Σε απόλυτες τιμές, οι υψηλότερες οικονομικές απώλειες καταγράφηκαν στη Γερμανία, με τη Γαλλία και την Ιταλία να ακολουθούν. Οι υψηλότερες κατά κεφαλήν απώλειες καταγράφηκαν στην Ελβετία, στη Σλοβενία και στη Γαλλία. Περίπου το 23% των συνολικών ζημιών σε υποδομές ήταν ασφαλισμένο, αν και υπήρχαν τεράστιες διαφορές από χώρα σε χώρα, από το 1% στη Ρουμανία και στη Λιθουανία έως το 55%-56% σε Ολλανδία και Δανία.
Εντονες βροχοπτώσεις και πλημμυρικά φαινόμενα, καταιγίδες, καύσωνες, άλλα καιρικά και κλιματικά φαινόμενα έχουν αφήσει το βαρύ αποτύπωμά τους στην Ευρώπη τα προηγούμενα 40 χρόνια. Αν και θεωρείται ευρέως παραδεκτό πως η κλιματική απορρύθμιση οδηγεί σε συχνότερες κι εντονότερες ακραίες εκδηλώσεις του καιρού με την πάροδο του χρόνου, η έκθεση του ΕΟΠ δεν καταγράφει κάποιες συγκεκριμένες τάσεις.
Ως πιο θανατηφόρο καιρικό φαινόμενο η έκθεση αναδεικνύει τους καύσωνες, αφού περισσότεροι από το 85% των θανάτων που σχετίζονται με εκδηλώσεις του καιρού την περίοδο 1980-2020 οφείλονται σύμφωνα με του ερευνητές του ΕΟΠ σε καυτά κύματα υψηλών θερμοκρασιών. Μάλιστα, το τρομερό κύμα καύσωνα του καλοκαιριού του 2003, που έπληξε τις μεγαλουπόλεις της κεντρικής Ευρώπης και βρήκε τις κοινωνίες χωρίς γνώση και προετοιμασία, εκτιμάται πως προκάλεσε από το 50% έως 75% όλων των θανάτων από καιρικά και κλιματικά φαινόμενα τη συγκεκριμένη 40ετία! Είναι χαρακτηριστικό ότι παρόμοιοι καύσωνες μετά το 2003 προκάλεσαν αρκετά μικρότερο αριθμό θανάτων, αφού ελήφθησαν στις διάφορες χώρες μέτρα προσαρμογής και από την πολιτεία και από τους πολίτες.
Σε επίπεδο οικονομικών απωλειών, πολύ σημαντικός είναι ο ρόλος των υδρολογικών φαινομένων (όπως οι πλημμύρες), που καλύπτουν από το 39% έως το 44% των ζημιών, άλλα μετεωρολογικά φαινόμενα (π.χ. καταιγίδες) προκαλούν το 34% έως 39%, οι καύσωνες το 6%-14% και άλλα φαινόμενα κλιματικών διαταραχών το 8%-18% των οικονομικών συνεπειών. Το γενικό συμπέρασμα είναι πως τα καιρικά και κλιματικά φαινόμενα δεν αστειεύονται, προκαλούν ήδη σημαντικό αριθμό θανάτων και σοβαρές ζημιές, κάνοντας αναγκαίες την προετοιμασία, την πρόληψη και την κλιματική ανάσχεση.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr