EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτινα Χαλματζη
Tης Αννας Γριμανη
H ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν τα θεωρεί τελείως διακριτά. Οι
εικόνες, οι μυρωδιές, οι γεύσεις, οι μουσικές, όλα δημιουργούν ένα
αίσθημα που γίνεται συνείδηση. Είναι μνήμες που σε ακολουθούν, ενώ
ειδικά στο εξωτερικό, η συνείδηση γίνεται εντονότερη στο
πολυπολιτισμικό περιβάλλον, όπου καλείσαι να συστηθείς.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Τα χελωνάκια στο πατρικό του πατέρα μου στην Ηπειρο. Τα
κυκλάμινα στα δαμάκια με τις ελιές. Μια καλύβα στον Κάβο Μαλιά.
Εναν ελληνικό καφέ στα Κύθηρα. Την ευχή της μητέρας μου, κάθε φορά
που φεύγω από την Ελλάδα.
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Ο παππούς μου. Φιλάνθρωπος, φιλεύσπλαχνος, φιλαλήθης, φιλομαθής,
φιλότιμος, φιλόξενος, φίλος. Αρχαίος Ελληνας και φιλέλληνας μαζί –
Θανάσης Βέγγος, ένας καλός άνθρωπος.
Αυτό που με χαλάει.
Η αυτοκρατορία των μετρίων. Μόλις βολευτούν «αξιοκρατικότατα»,
όπως λένε, φέρονται με υπεροψία στις αδύναμες ομάδες και πολέμια
προς τους καλύτερούς τους. Η οικογενειοκρατία στους δημόσιους
φορείς. Η έλλειψη κοινωνικής συνείδησης και συλλογικού νου και
ήθους. Η έλλειψη εμπιστοσύνης στους νέους. Και οι 300 ξέρουν το
δημώδες «η Ελλάδα τρώει τα παιδιά της», αλλά κανένας δεν
παραγγέλνει άλλο μενού.
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Είναι προσόν να «ομιλείς την ελληνικήν», να βιώνεις τη χαρά και
τη λύπη με ελληνικά τραγούδια, να έχεις πρόσβαση σε κείμενα αρχαίας
και νεοελληνικής γραμματείας, και το έργο των προγόνων σου να
φτάνει στο σήμερα.
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει
προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Ενας αριθμός Ελλήνων παράγουν και διαπρέπουν στις επιστήμες και
τις τέχνες, όπως και αναπτύσσουν σημαντικότατη φιλανθρωπική,
αντιρατσιστική και οικολογική δράση. Δυστυχώς, όμως, αυτά αποτελούν
προσωπικές ή κυρίως μη κυβερνητικές πρωτοβουλίες. Δεν παραβλέπω τις
ρητορείες τύπου «…όταν εμείς φτιάχναμε Παρθενώνες, οι άλλοι ήταν
στα δέντρα…», μόνο που μετά… βγάλαμε τραπεζάκι και αράξαμε με
φραπεδιά στον προαύλιο χώρο, ενώ οι άλλοι τουλάχιστον έμαθαν. Και
να πω ότι κουβαλήσαμε εμείς οι ίδιοι το μάρμαρο από την
Πεντέλη…
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται τον σύγχρονο
κόσμο;
Του Ελληνα, του Ευρωπαίου, του πολίτη του κόσμου, το θέμα είναι
πώς τιμάς τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις της κάθε
ταυτότητας.
Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
Γιατί να μην μπορώ να δημιουργήσω στη χώρα μου; Πέταξα το
«πρέπει να είμαι αρεστός στον κόσμο», γιατί τι θα πει; Πού; Σε μια
Ελλάδα που, αν είσαι άτομο με αναπηρία εν έτει 2011, θα γυρίσουν να
κοιτάξουν και να σχολιάσουν;
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Ο Ελύτης με κάνει υπερήφανο ως Ελληνα, ο Ρίτσος ως Λάκωνα και ο
Βρεττάκος ως άνθρωπο – «αγαπώ, άρα υπάρχω».
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Το φως, η ελληνική γλώσσα, το μπλε της θάλασσας. Το δέσιμο της
οικογένειας. Τα ηχοχρώματα των λέξεων «μάνα», «πατέρας», «αδερφός»,
«πατρίδα».
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Οι αρχαίοι Ελληνες με το έργο τους άνοιξαν οδούς παγκόσμιας
γνώσης. Οι σύγχρονοι πήραν χάρτες-οδηγούς, επιχειρώντας να χαράξουν
το προσωπικό τους μονοπάτι μέχρι την οδό Ονείρων. Το μέλλον θα
δείξει εάν αυτό γίνει λεωφόρος ή παράκαμψη για λάστιχο, ενώ στο
ράδιο θα παίζει το «Βαλς των χαμένων ονείρων» του μεγάλου
Χατζιδάκι.
* Ο δρ Ιωάννης Σπυρίδων Γούσιας είναι νευροεπιστήμονας, Research
Fellow στο Imperial College Londoκαι στο Κέντρο Κλινικών Ερευνών
του νοσοκομείου Hammersmith του Λονδίνου. Tο 2009 κέρδισε το
βραβείο NOBELini για νέους επιστήμονες.