EIKONOΓPAΦHΣH: Τιτινα Χαλματζη
Tης Αννας Γριμανη
H ελληνικότητα είναι αίσθημα ή συνείδηση;
Είναι βίωμα που γεννά συναισθήματα και καταλαμβάνει σημαντική
θέση στη συνείδηση αλλά και στο υποσυνείδητο. Περιλαμβάνει στοιχεία
πολιτισμικά και ιστορικά, καθώς και αναφορές στον ελληνικό
γεωγραφικό χώρο. Συνδέεται άμεσα με τη γλώσσα, τις παραδόσεις, την
ιστορία, την κουλτούρα αλλά και με το ελληνικό τοπίο, τη φύση, τα
βουνά, τη θάλασσα, το φως.
Τι πιο μικρό ελληνικό αγάπησα.
Τα παραδοσιακά καφενεία στα ορεινά χωριά και τα μικρά νησιά.
Η υπέροχη εκδοχή του Ελληνα.
Εκείνος που εκτιμά τη μόρφωση, την καλλιέργεια, είναι
ευσυνείδητος και έχει ήθος. Θέτει στόχους και εργάζεται για την
υλοποίησή τους με μεθοδικότητα, επιμονή και επαγγελματισμό.
Ερμηνεύει φαινόμενα και καταστάσεις ορθολογικά και με νηφαλιότητα,
χωρίς παρορμητισμούς και απλουστεύσεις. Είναι εξωστρεφής και δεν
φοβάται τον ανταγωνισμό. Είναι περήφανος για την καταγωγή του,
χωρίς να τη θεωρεί διαβατήριο για ειδική μεταχείριση. Διατηρεί και
προάγει θετικές αξίες της ελληνικής κοινωνίας, όπως η αλληλεγγύη, η
φιλοξενία, οι ισχυροί οικογενειακοί δεσμοί.
Αυτό που με χαλάει.
Ο «Ελληνάρας» με την ανατολίτικη νοοτροπία. Γαλουχημένος με το
στερεότυπο του περιούσιου λαού, που δημιουργούσε Παρθενώνες όταν οι
άλλοι έτρωγαν βελανίδια, αδυνατεί να λειτουργήσει ως μέλος ενός
ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Θεωρεί ότι έχει μόνο δικαιώματα χωρίς
υποχρεώσεις. Οδηγεί επιθετικά, σταθμεύει αντικοινωνικά, καπνίζει σε
κλειστούς δημόσιους χώρους, ρυπαίνει, αυθαιρετεί, περιφρονεί τους
κανόνες κοινωνικής συμβίωσης. Χλευάζει διαφορετικά σκεπτόμενους.
Τροφοδοτεί και συντηρεί το πελατειακό πολιτικό σύστημα έναντι
ανταλλαγμάτων, ενώ μεταμορφώνεται σε σατραπίσκο μόλις αποκτήσει
λίγη εξουσία, έστω και μικρής εμβέλειας.
Προσόν ή μειονέκτημα να είσαι Ελληνας σήμερα;
Ούτε προσόν ούτε μειονέκτημα. Το να είσαι Ελληνας σημαίνει ότι
φέρεις βιώματα που μπορούν να μετουσιωθούν είτε στην «υπέροχη
εκδοχή» σου είτε στο κακέκτυπο του «Ελληνάρα».
Παράγει πολιτισμό ο Ελληνας της νέας εποχής ή μένει
προσκολλημένος σε μια ρητορική ελληνικότητα;
Ολοι οι λαοί, χωρίς εξαιρέσεις, παράγουν πολιτισμό. Ο
νεοελληνικός πολιτισμός έχει παρουσιάσει σπουδαία έργα, ιδίως στο
χώρο της ποίησης, αλλά και της μουσικής, των εικαστικών τεχνών και
του κινηματογράφου. Πολλά από αυτά διαπερνώνται από στοιχεία
ελληνικότητας σε διάφορες αποχρώσεις και συγκαταλέγονται πλέον στην
παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά.
Με ποια ταυτότητα οι Ελληνες περιέρχονται τον σύγχρονο
κόσμο;
Κουβαλάμε βαρύ ιστορικό φορτίο, πρέπει όμως να αντιληφθούμε ότι
κρινόμαστε με βάση τις πράξεις και τα δεδομένα του σήμερα.
Το ελληνικό μου «γιατί» κι ένα «πρέπει» που πέταξα.
«Γιατί» να δικαιολογούμε τις αδυναμίες μας στο όνομα μιας
αφηρημένης ελληνικής ιδιαιτερότητας; Καλό είναι να πετάμε όσα
«πρέπει» λειτουργούν σαν άλλοθι βολέματος στη μετριότητα.
Ο Ελληνας ποιητής μου.
Είναι τόσο πολλοί και τόσο καλοί οι Ελληνες ποιητές, που δεν
μπορώ να εστιάσω στο έργο ενός.
Η αδιαπραγμάτευτη ελληνική αλήθεια μου.
Η αλήθεια του Καβάφη: «Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξείδι / Χωρίς
αυτήν δεν θα ‘βγαινες στον δρόμο / Αλλα δεν έχει να σε δώσει πια /
Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δε σε γέλασε / Ετσι σοφός που
έγινες, με τόση πείρα, ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι
σημαίνουν».
Η Οδός των Ελλήνων στον παγκόσμιο χάρτη – ορίστε την.
Αυτήν τη στιγμή φαίνεται δύσβατη, με ανηφόρες και επικίνδυνες
στροφές. Πάντοτε όμως υπάρχει ελπίδα επανόδου στην ευθεία, όταν,
παραφράζοντας στίχους από την Ελλαδογραφία του Γκάτσου, «ανθίσουνε
τούτοι οι τόποι / έρθουνε καινούριοι ανθρώποι / να συνοδεύσουνε την
βλακεία / στην τελευταία της κατοικία».
* Ο Κώστας Παντόπουλος είναι καθηγητής Μοριακής Βιολογίας στην
Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου McGill στο Μόντρεαλ του Καναδά.