Τα ξημερώματα της Πρωτομαγιάς του 1976, ένα πράσινο Fiat Mirafiori χάνει τον έλεγχο και προσκρούει σε υπόγειο κατάστημα επί της λεωφόρου Βουλιαγμένης. Ο οδηγός του θα ξεψυχήσει μέσα σε λίγα λεπτά. Πρόκειται για τον Αλέκο Παναγούλη, ο οποίος έμεινε γνωστός για την απόπειρα δολοφονίας του δικτάτορα Γεώργιου Παπαδόπουλου, τη συνολικότερη αντιδικτατορική του δράση, καθώς και για τα βασανιστήρια που υπέστη από τη χούντα των συνταγματαρχών. Στις πρώτες εκλογές της Μεταπολίτευσης (17 Νοεμβρίου 1974), εκλέγεται βουλευτής της Ένωσης Κέντρου-Νέες Δυνάμεις, μετέπειτα Ένωσης Δημοκρατικού Κέντρου. Ωστόσο, λίγο μετά την εκλογή του, αποχωρεί από το κόμμα λόγω καταγγελιών του για συνεργασία διάφορων βουλευτών με το χουντικό καθεστώς, και παραμένει στη Βουλή ως ανεξάρτητος βουλευτής.
«Ο νέος αυτός με το ήρεμο μειδίαμα είναι πια ένα όνομα στην νεώτερη ελληνική ιστορία. Κατέκτησε την τιμητική αυτή θέση γιατί εξέφρασε, στην υψηλότερη στάθμη, την αγωνιστική διάθεση των Ελλήνων εναντίον της δικτατορίας, την αποστροφή και την οργή τους. Υπήρξε ακόμη –έστω κι αν η ενέργειά του εκείνη αστόχησε– ένα σύμβολο: ο τυραννοκτόνος. Εξετέλεσε την πρώτη από τις κορυφαίες μεγάλες πράξεις της Αντιστάσεως», γράφει η «Καθημερινή» στο πρωτοσέλιδό της στις 4 Μαΐου.
Στις 3 Μαΐου παρουσιάστηκε στην αστυνομία ο Μιχάλης Στέφας, οδηγός ενός Peugeot 404, του αυτοκινήτου που φαίνεται να οδήγησε στη θανατηφόρα πρόσκρουση του οχήματος του Παναγούλη, ισχυριζόμενος ότι προκάλεσε χωρίς δόλο το ατύχημα με ξαφνικό φρενάρισμά του. Η κατάθεσή του ερχόταν εν μέσω διάφορων σοβαρών ερωτηματικών για τις συνθήκες θανάτου του Παναγούλη. «Σύχγυση και ερωτηματικά ήταν φυσικό να προκαλέσουν, επίσης οι καταθέσεις των αυτοπτών μαρτύρων, που λόγω των συνθηκών, κάτω από τις οποίες εφονεύθη ο Παναγούλης, ήσαν ελλιπείς και αποσπασματικές. Το κύριο σημείο των καταθέσεών τους ήταν “το άλλο αυτοκίνητο”, που ήταν βυσινί μάρκας “Τζάγκουαρ” ή “Άλφα Ρομέο” με αριθμό κάτι σαν “Ζ-110450”. To αυτοκίνητο του Στέφα δεν είναι τίποτε από όλα αυτά. Είναι μάρκας “Πεζώ 404”, χρώματος μπεζ μεταλλικού (πιο πολύ, δηλαδή “χρυσαφί”) και ο αριθμός κυκλοφορίας του είναι γαλλικός: 4450 WWE 75», σχολιάζει η «Καθημερινή».
Δημοφιλής θεωρία σχετικά με τον θάνατο του Παναγούλη ήταν και εκείνη σύμφωνα με την οποία ο βουλευτής δολοφονήθηκε για να μην «κάνη συνταρακτικές αποκαλύψεις» σχετικά με τον λεγόμενο «Φάκελο ΕΣΑ». «Οι εφημερίδες “Τα Νέα”, “Ελευθεροτυπία” και “Αθηναϊκή” αμέσως ή εμμέσως συνδέουν τον θάνατο του Παναγούλη με: 1) Αποκαλύψεις, που επρόκειτο να κάμη σήμερα στην Βουλή
σε σχέση με τα αρχεία της ΕΣΑ, η δημοσίευση των οποίων είχε αρχίσει την εφημερίδα “Τα Νέα”. 2) Έρευνες που διεξήγαγε ο βουλευτής για την προδοσία της Κύπρου. 3) Στοιχεία, που θα κατέθετε εις βάρος εννέα ταξιάρχων, που επρόκειτο να προαχθούν από τα Συμβούλια Κρίσεως, ενώ κατηγορούνται για συμμετοχή στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου. 4) Έρευνες, που διεξήγαγε Α. Παναγούλης για τον ανεξιχνίαστο μέχρι σήμερα θάνατο του αδελφού του Γιώργου, αξιωματικού των ΛΟΚ, επί δικτατορίας. 5) Τηλεφωνική συνδιάλεξη του Α. Παναγούλη λίγες ώρες πριν από τον θάνατό του με τον υπουργό Αμύνης κ. Αβέρωφ», αναφέρει η εφημερίδα.
Παρά τα ερωτηματικά και τις δημόσιες κατηγορίες, έγινε δεκτή η κατάθεση του Στέφα. «Μετά την εμφάνιση του Στέφα και την επιβεβαίωση της καταθέσεώς του κατά την αναπαράσταση από τους αυτόπτες μάρτυρες, υποχωρούν τα επιχειρήματα “περί ενδεχομένου πολιτικού εγκλήματος”». Την ίδια ώρα, δημοσιευόταν στην Corriere della Sera έκθεση Ιταλών πραγματογνωμόνων η οποία ανέτρεπε τα δεδομένα. «Το αυτοκίνητο του Παναγούλη, λίγα λεπτά πριν τη συντριβή, είχε “εμβολισθή” από το αυτοκίνητο του Στέφα. […] “Οφείλω από την αρχή να επισημάνω μία λεπτομέρεια μεγάλης σημασίας – λέγει ο καθηγητής Ντουράντε. Ο Παναγούλης δεν ήταν καθόλου μεθυσμένος, όπως ισχυρίσθηκαν ωρισμένοι. Αυτό σημαίνει ότι ήταν εντελώς νηφάλιος κατά την οδήγηση».
Τελικώς, θεωρήθηκε ότι το συμβάν ήταν ατύχημα. Ο Στέφας καταδικάστηκε σε φυλάκιση 11 μηνών και η ποινή εξαγοράστηκε προς 150 δραχμές την ημέρα και σε πρόστιμο 3.000 δραχμών, κάνοντας πολλούς να μιλήσουν για παρωδία. Ο θάνατος του Αλέκου Παναγούλη ενέπνευσε τον Μίκη Θεοδωράκη να γράψει δύο τραγούδια (το «Κόκκινο τριαντάφυλλο» και το «Εκείνος ήταν μόνος») καθώς και να
μελοποιήσει τα ποιήματα του Παναγούλη, τα οποία έγραφε όσο ήταν φυλακισμένος κατά την περίοδο της Χούντας.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Θανάσης Συροπλάκης