Έντονες αναταράξεις στο κομματικό σύστημα
Στις 11/11/2011 ο Γιώργος Παπανδρέου παραιτούνταν από το πρωθυπουργικό αξίωμα, έχοντας συνδέσει το όνομά του με το πρώτο μνημόνιο και το (συμπλήρωμά του) Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα 2012-2015. Αμφότερα συνοδεύτηκαν από μέτρα τα οποία προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις, ενώ η ελληνική οικονομία είχε μπει σε ένα τούνελ πρωτοφανούς ύφεσης, χωρίς ουδείς να γνωρίζει πότε και αν θα έβγαινε από αυτό. Κατά το διάστημα της πρωθυπουργικής θητείας του, ο Γ. Παπανδρέου είχε «απέναντί» του, ως αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης, τον πρώην συμφοιτητή του σε πανεπιστήμιο της Μασαχουσέτης και συγκάτοικό του, Αντώνη Σαμαρά. Υπό την ηγεσία του η Ν.Δ. πραγματοποίησε «στροφή προς τα δεξιά» και απομακρύνθηκε από τον «μεσαίο χώρο», όπως επισήμαιναν τα Νέα. Μεταξύ άλλων, ο πρόεδρος της Ν.Δ. έκανε «σημαία» του την απαλλαγή της χώρας από το μνημόνιο και τις δεσμεύσεις του (αλλά όχι τη μονομερή κατάργησή του), έθεσε εκτός Κοινοβουλευτικής Ομάδας την Ντόρα Μπακογιάννη (η οποία ίδρυσε τη Δημοκρατική Συμμαχία) και άλλαξε το έμβλημα του κόμματος (τη θέση του πυρσού πήραν δύο γραμμές σε πορτοκαλί και πράσινο χρώμα).
Επίσης είχε λάβει χώρα η διάσπαση του Συνασπισμού της Αριστεράς, των Κινημάτων και της Οικολογίας, με την ίδρυση της Δημοκρατικής Αριστεράς (ΔΗΜΑΡ) από στελέχη της Ανανεωτικής Πτέρυγας (Ιούνιος 2010). Στο νέο κόμμα θα μπορούσαν «να εκφράζονται και να συμπορεύονται όσο το δυνατόν ευρύτερες αριστερές, δημοκρατικές, σοσιαλιστικές και οικολογικές δυνάμεις». Ο Φώτης Κουβέλης εξελέγη πρόεδρος στο πρώτο συνέδριο της ΔΗΜΑΡ, που διεξήχθη από τις 31 Μαρτίου έως τις 3 Απριλίου 2011, με το σύνθημα «Η Αριστερά της ευθύνης για τη χώρα και την κοινωνία».
Τον Γ. Παπανδρέου διαδέχτηκε στην πρωθυπουργία ο τραπεζίτης Λουκάς Παπαδήμος. Το Υπουργικό Συμβούλιο αποτελούνταν από 35 στελέχη του ΠΑΣΟΚ, έξι στελέχη της Ν.Δ. και τέσσερα του ΛΑΟΣ. Τον Δεκέμβριο του 2011, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, το ποσοστό της ανεργίας ανερχόταν σε 21%, που αντιστοιχούσε σε 1.033.507 άτομα. Επίσης καταγράφονταν 360.820 υποαπασχολούμενοι και 400.000 απλήρωτοι εργαζόμενοι. Ο Άγγελος Κωβαίος επισήμαινε στο Βήμα ότι «η κοινωνική οργή εξελίσσεται σε φόβητρο για ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ.».
Βλέποντας τη δημοσκοπική φθορά που υφίσταται το κόμμα του, ο Γιώργος Καρατζαφέρης ανακοίνωσε την άρση της στήριξης του ΛΑΟΣ στην κυβέρνηση συνεργασίας στις 10 Φεβρουαρίου 2012. Ακολούθησε, εν μέσω μεγάλων κινητοποιήσεων σε όλη τη χώρα, η ψήφιση του δεύτερου μνημονίου, που συνοδεύτηκε από κύμα διαγραφών βουλευτών σε ΠΑΣΟΚ, Ν.Δ. και ΛΑΟΣ, επειδή δεν πειθάρχησαν στην κομματική γραμμή. Η συμφωνία για το νέο μνημόνιο καταδικάστηκε έντονα από το ΚΚΕ (που ζητούσε την ανατροπή του υπάρχοντος πολιτικού συστήματος και τη διαδοχή του από εκείνο της εργατικής λαϊκής εξουσίας) και τον ΣΥΡΙΖΑ (που έκανε λόγο για «έγκλημα σε βάρος του ελληνικού λαού» και καλούσε όλους τους Έλληνες και τις Ελληνίδες σε μια «πλατιά λαϊκή ενότητα αντίστασης»).
Οι έντονες αναταράξεις που λάμβαναν χώρα στο εγχώριο κομματικό σύστημα καταγράφηκαν (και) στη δημοσκόπηση της VPRC, που δημοσιεύτηκε στα Επίκαιρα στις 16 Φεβρουαρίου: Πρώτο κόμμα στην πρόθεση ψήφου ήταν η Ν.Δ. με ποσοστό 27,5%. Ακολουθούσαν η ΔΗΜΑΡ με 16% (απορροφώντας μεγάλο μέρος των δυσαρεστημένων ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ), το ΚΚΕ με 14% και ο ΣΥΡΙΖΑ με 13,5%. Το ΠΑΣΟΚ υφίστατο δημοσκοπική καθίζηση (11%), ενώ ο ΛΑΟΣ υποχωρούσε στο 4,5% και οι Οικολόγοι Πράσινοι συγκέντρωναν 3,5%.
Στις 24 Φεβρουαρίου ο διαγραφείς από τη Ν.Δ. βουλευτής Πάνος Καμμένος ανακοίνωσε, από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, την ίδρυση πολιτικού φορέα με το όνομα Ανεξάρτητοι Έλληνες (ΑΝΕΛ), ο οποίος σύμφωνα με τα Νέα φιλοδοξούσε «να στεγάσει τα αντιμνημονιακά στελέχη που κινούνται στον χώρο της λεγόμενης Λαϊκής Δεξιάς» και στον οποίο εντάχθηκαν εννέα βουλευτές που είχαν διαγραφεί από τη Ν.Δ. επειδή δεν ψήφισαν το δεύτερο μνημόνιο.
Στις 18 Μαρτίου, κι αφού είχε ζητήσει συγγνώμη από τον ελληνικό λαό για τα λάθη και τις παραλείψεις του ΠΑΣΟΚ, ο Ευάγγελος Βενιζέλος εξελέγη νέος πρόεδρος του κόμματος, άνευ αντιπάλου, κάνοντας λόγο για «επανίδρυση εμπιστοσύνης».
Η χώρα είχε αρχίσει να μπαίνει ουσιαστικά σε προεκλογική περίοδο, με τα κόμματα να ζεσταίνουν τις «μηχανές» τους για την πρώτη αναμέτρηση μετά το ξέσπασμα της μεγάλης κρίσης και να διακρίνονται κυρίως σε «μνημονιακά» (δηλαδή εκείνα που αποδέχονταν το αναπόφευκτο της εφαρμογής του μνημονίου, αλλά υπόσχονταν τροποποιήσεις και μακροπρόθεσμη έξοδο από αυτό) και σε «αντιμνημονιακά» (τα οποία ζητούσαν την κατάργησή του).
Η προκήρυξη εκλογών
Στις 11 Απριλίου ο πρωθυπουργός Λ. Παπαδήμος συναντήθηκε με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια και ζήτησε τη διάλυση της Βουλής και την προκήρυξη εκλογών στις 6 Μαΐου, προκειμένου να αντιμετωπιστούν «εξαιρετικής σημασίας εθνικά θέματα». Σε μήνυμα που απηύθυνε προς τον ελληνικό λαό, ο Λ. Παπαδήμος εξέφρασε τη σιγουριά ότι «ως κοινωνία θα επιλέξουμε τον δρόμο που διασφαλίζει τη θέση της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στο ευρώ». Οι εκλογές διεξήχθησαν από κυβέρνηση υπό τον Λ. Παπαδήμου.
Bonus 50 εδρών στο πρώτο κόμμα
Στις βουλευτικές εκλογές της 6ης Μαΐου 2012 ίσχυσε ο εκλογικός νόμος 3231/2004 («νόμος Σκανδαλίδη»), όπως τροποποιήθηκε από τον νόμο 3636/2008 («νόμος Παυλόπουλου»), που καθόριζε ότι οι 250 έδρες της Βουλής κατανέμονταν απολύτως αναλογικά σε όσους εκλογικούς σχηματισμούς κατάφερναν να ξεπεράσουν το όριο του 3% σε όλη την επικράτεια. Επίσης παραχωρούσε στο αυτοτελές κόμμα που συγκέντρωνε τον μεγαλύτερο αριθμό έγκυρων ψηφοδελτίων στο σύνολο της επικράτειας bonus 50 εδρών, δηλαδή 10 περισσότερες σε σχέση με τον «νόμο Σκανδαλίδη». Η πριμοδότηση των 50 εδρών γινόταν, επίσης, σε συνασπισμό συνεργαζόμενων κομμάτων, εφόσον ο μέσος όρος της δύναμης των κομμάτων αυτών ήταν μεγαλύτερος από τη δύναμη του αυτοτελούς κόμματος που συγκέντρωνε τον μεγαλύτερο αριθμό έγκυρων ψηφοδελτίων: Ο μέσος όρος προέκυπτε από τη διαίρεση του ποσοστού που έλαβε ο ανωτέρω συνασπισμός διά του αριθμού των κομμάτων που τον αποτελούν. Όπως επισημάνθηκε από ειδικούς αναλυτές, το ποσοστό για την εξασφάλιση 151 εδρών από το πρώτο σε ψήφους κόμμα υποχωρούσε πλέον στο 40,4% επί των έγκυρων ψηφοδελτίων και μπορούσε να είναι μικρότερο, ανάλογα με το ποσοστό που θα έπαιρναν τα κόμματα που θα έμεναν εκτός Βουλής. Ο «νόμος Παυλόπουλου» ίσχυσε σε όλες τις αναμετρήσεις έως και το 2019.
Οι δημοσκοπήσεις σε ένα «διαρκώς μεταβαλλόμενο πολιτικό σκηνικό»
Τη μεγάλη πτώση του δικομματισμού (ΠΑΣΟΚ – Ν.Δ.), τη μη επίτευξη αυτοδυναμίας και την εικόνα μιας πολυκομματικής Βουλής κατέγραψαν οι τελευταίες δημοσκοπήσεις που είδαν το φως της δημοσιότητας πριν από την αναμέτρηση της 6ης Μαΐου και συγκεκριμένα εκείνες της VPRC για τα Επίκαιρα (19/4), της ALCO για το newsit.gr (19/4), της Κάπα Research για τα Νέα (20/4), της Rass για τον Ελεύθερο Τύπο (20/4), της Marc για το Έθνος (20/4) και της GPO για το Mega (20/4).
Και στις έξι δημοσκοπήσεις η Ν.Δ. καταλάμβανε την πρώτη θέση στην πρόθεση ψήφου, αλλά τα ποσοστά της παρέμεναν χαμηλά (από 18,5% έως 25,5%), χάνοντας ψηφοφόρους της που στρέφονταν κυρίως προς τους ΑΝΕΛ και τη Χρυσή Αυγή. Μικρή ανοδική τάση κατέγραφε το ΠΑΣΟΚ, που βρισκόταν στη δεύτερη θέση, κινούμενο μεταξύ του 13,3% και του 19,1%, ενώ συνέχιζε να έχει σημαντικές διαρροές (κυρίως προς τον ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ και λιγότερο προς τη ΔΗΜΑΡ). Συγκεντρώνοντας ποσοστά από 7,3% έως 13%, ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ πρόβαλλε ως τρίτο κόμμα σε τρεις δημοσκοπήσεις, ενώ το ΚΚΕ κατέγραφε ποσοστά από 7% έως 11,5% και η ΔΗΜΑΡ έβλεπε τη δύναμή της να μειώνεται διαρκώς (με ποσοστά από 5,4% έως 10%). Οι ΑΝΕΛ συγκέντρωναν από 7,2 έως 10,4 ποσοστιαίες μονάδες, η Χρυσή Αυγή έδειχνε να εξασφαλίζει με άνεση την είσοδό της στη Βουλή (με ποσοστά από 3,9% έως 5,2%), καταλαμβάνοντας σε όλες τις δημοσκοπήσεις την έβδομη θέση, και ο ΛΑΟΣ ακολουθούσε με ποσοστά που κυμαίνονταν από 3% έως 4,2%. Η μάχη των Οικολόγων Πρασίνων και της Δημοκρατικής Συμμαχίας για να μπουν στη Βουλή έδειχνε ότι θα κρινόταν στις λεπτομέρειες.
Οι αναλυτές τόνιζαν ότι για πρώτη φορά οι αναποφάσιστοι παρέμεναν σε ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά (που έφταναν μέχρι και το 25%) δεκαπέντε ημέρες πριν από τις εκλογές, και εξακολουθούσαν να κάνουν λόγο για «διαρκώς μεταβαλλόμενο πολιτικό σκηνικό».
Η κρατική χρηματοδότηση των κομμάτων και η τροπολογία «σκάνδαλο»
Λόγω των ανεξόφλητων υποχρεώσεων των δύο μεγάλων κομμάτων προς τις τράπεζες, οι κρατικές χρηματοδοτήσεις είχαν «παγώσει». Με σκοπό την απελευθέρωσή τους, στις αρχές Απριλίου του 2012, ψηφίστηκε με 155 ψήφους σχετική τροπολογία. Η τροπολογία (την οποία η Ντ. Μπακογιάννη χαρακτήρισε «σκάνδαλο») προέβλεπε την αποδέσμευση της τελευταίας δόσης του 2011 και των δύο δόσεων του 2012 της τακτικής κρατικής επιχορήγησης των κομμάτων, ορίζοντας πως αυτές οι δόσεις, καθώς και οι αντίστοιχες δόσεις της οικονομικής ενίσχυσης για επιμορφωτικούς και ερευνητικούς σκοπούς, ήταν «ανεκχώρητες και ακατάσχετες», ώστε να μην εκχωρηθούν από τα κόμματα προς τις τράπεζες και να μην μπορούν να κατασχεθούν από τους πιστωτές. Σύμφωνα με δημοσιεύματα, το ΠΑΣΟΚ χρωστούσε στις τράπεζες 113,8 εκατ. ευρώ, ενώ η Ν.Δ. χρωστούσε 127,6 εκατ. ευρώ.
Η εκλογική χρηματοδότηση που χορηγήθηκε στα πολιτικά κόμματα ανήλθε στο συνολικό ποσό των 10.370.000 ευρώ. Το 60% του ποσού (δηλαδή 6.222.000 ευρώ) κατανεμήθηκε ως εξής: ΠΑΣΟΚ 2.794.958 ευρώ, Ν.Δ. 2.129.909 ευρώ, ΚΚΕ 479.890 ευρώ, ΛΑΟΣ 358.311 ευρώ, ΣΥΡΙΖΑ 292.866 ευρώ, Οικολόγοι Πράσινοι 166.065 ευρώ. Το 40% της εκλογικής χρηματοδότησης (δηλαδή 4.148.000 ευρώ) κατανεμήθηκε, μετά τις εκλογές, ως εξής: Ν.Δ. 874.845 ευρώ, ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ 779.314 ευρώ, ΠΑΣΟΚ 611.643 ευρώ, ΑΝΕΛ 492.663 ευρώ, ΚΚΕ 393.429 ευρώ, Χρυσή Αυγή 323.624 ευρώ, ΔΗΜΑΡ 283.562 ευρώ, ΛΑΟΣ 134.243 ευρώ, Οικολόγοι Πράσινοι 136.121 ευρώ, Δημοκρατική Συμμαχία 118.556 ευρώ.
Η (δωρεάν) ραδιοτηλεοπτική προβολή των κομμάτων
Με κοινή υπουργική απόφαση καθορίστηκαν οι ρυθμίσεις που ίσχυσαν, κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου, ως προς τους όρους προβολής των πολιτικών κομμάτων και συνασπισμών που συμμετείχαν στη Βουλή των Ελλήνων και στο Ευρωκοινοβούλιο (ΠΑΣΟΚ, Ν.Δ., ΚΚΕ, ΛΑΟΣ, ΣΥΡΙΖΑ, ΔΗΜΑΡ, ΑΝΕΛ, Οικολόγοι Πράσινοι, Κοινωνική Συμφωνία και Δημοκρατική Συμμαχία).
Η ΕΡΤ και οι ενημερωτικοί ιδιωτικοί ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί εθνικής, περιφερειακής και τοπικής εμβέλειας είχαν την υποχρέωση: να μεταδώσουν μία συνέντευξη Τύπου διάρκειας 60 λεπτών με καθέναν από τους αρχηγούς των κομμάτων, να οργανώσουν τουλάχιστον τρεις συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης με εκπροσώπους των κομμάτων, να διαθέσουν δωρεάν ένα δεκάλεπτο την εβδομάδα σε καθένα από τα κόμματα για την παρουσίαση των προγραμμάτων τους ή όποιας άλλης πολιτικής δραστηριότητας (στα δεκάλεπτα επιτρεπόταν στα κόμματα να μεταδώσουν διαφημιστικά μηνύματα, τα οποία δεν μπορούσαν όμως να υπερβούν το ένα τρίτο του συνολικά διατιθέμενου χρόνου) και να διαθέτουν το 1/3 του χρόνου των δελτίων ειδήσεων για την παρουσίαση της προεκλογικής δραστηριότητας των κομμάτων.
Επιπλέον, η ΕΡΤ είχε την υποχρέωση να μεταδώσει σε εθνικό ραδιοτηλεοπτικό δίκτυο μία συνέντευξη διάρκειας 45 λεπτών του αρχηγού κάθε κόμματος και να καλύψει μία προεκλογική συγκέντρωση καθενός από τα κόμματα. Επίσης, μέσω της ΕΤ3 είχε την υποχρέωση να καλύψει μία (επιπλέον) προεκλογική συγκέντρωση καθενός από τα κόμματα, η οποία θα διοργανωνόταν στη Θεσσαλονίκη ή σε άλλη πόλη της Βόρειας Ελλάδας.
Όλοι οι ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί όφειλαν να μεριμνούν ώστε στην προβολή των κομμάτων να τηρείται η αρχή της αναλογικής ισότητας.
Όσον αφορά τον δωρεάν χρόνο που δόθηκε στα κόμματα για την προβολή μηνυμάτων στους τηλεοπτικούς σταθμούς εθνικής εμβέλειας και στους φορείς παροχής συνδρομητικών ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών υπηρεσιών μέσω δορυφόρου, αντιστοιχούσε στο ποσό των 6.250.000 ευρώ.
Αναλυτικότερα αναλογούσαν μηνύματα αξίας 2.083.125 ευρώ στο ΠΑΣΟΚ, 2.083.125 ευρώ στη Ν.Δ., 525.000 ευρώ στο ΚΚΕ, 391.875 ευρώ στον ΛΑΟΣ, 320.000 ευρώ στον ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ, 209.375 ευρώ στη ΔΗΜΑΡ, 209.375 ευρώ στους ΑΝΕΛ, 176.250 ευρώ στους Οικολόγους Πράσινους, 167.500 ευρώ στην Κοινωνική Συμφωνία και 83.750 ευρώ στη Δημοκρατική Συμμαχία.
ΝΕΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Αντ. Σαμαράς εναντίον όλων
Για πρώτη φορά η Ν.Δ. είχε να αντιμετωπίσει τρία κόμματα «από τα σπλάχνα της» και συγκεκριμένα τον ΛΑΟΣ, τη Δημοκρατική Συμμαχία και τους ΑΝΕΛ.
Από την έναρξη της προεκλογικής περιόδου, ο 61χρονος Αντ. Σαμαράς ξεκαθάρισε ότι δεν πρόκειται να συγκυβερνήσει με το ΠΑΣΟΚ (λέγοντας «ευχαριστούμε, δεν θα πάρουμε»), έθεσε ως πρωταρχικό στόχο την κατάκτηση της αυτοδυναμίας και, με την προβολή του διλήμματος «Νέα Δημοκρατία ή ακυβερνησία» ευελπιστούσε να κερδίσει την προτίμηση των αναποφάσιστων ψηφοφόρων που δεν επιθυμούσαν να δουν τη χώρα να οδηγείται σε νέα εκλογική αναμέτρηση.
Παράλληλα, ο Αντ. Σαμαράς:
• Κατηγορούσε το ΠΑΣΟΚ ότι «έχει τεράστια ευθύνη εδώ που φθάσαμε», ενώ έκανε άνοιγμα στους απογοητευμένους ψηφοφόρους του κόμματος διευκρινίζοντας: «Με τον κόσμο που ψήφιζε ΠΑΣΟΚ δεν έχουμε τίποτε να χωρίσουμε».
• Έστρεφε τα βέλη του εναντίον της Αριστεράς, υποστηρίζοντας ότι «τρέφεται από την κρίση» και κατηγορώντας την ότι «έδιωχνε τις επιχειρήσεις, τους τουρίστες και τις επενδύσεις από τη χώρα» και ότι «χάιδευε τους κουκουλοφόρους», για να υποσχεθεί ότι ο ίδιος θα βάλει τέλος στην «ιδεολογική τρομοκρατία» της.
• Έβαλε στο στόχαστρο τους ΑΝΕΛ, κάνοντας λόγο για «ευκαιριακούς τυχοδιώκτες» που «έχουν πάρει τις χειρότερες συνήθειες των αριστερών».
• Εξαπέλυσε επίθεση και κατά της Χρυσής Αυγής, επισημαίνοντας ότι ο ίδιος «δεν θα δεχτεί η σημαία των ναζί να εμφανιστεί στην ελληνική Βουλή».
Επίσης, στις ομιλίες του ο Αντ. Σαμαράς τόνιζε την αμετακίνητη στάση της Ν.Δ. για παραμονή στην Ευρωζώνη και ζητούσε να γίνουν τροποποιήσεις στο μνημόνιο, για να μπορέσει η χώρα να πιάσει τους στόχους της. Παράλληλα υπογράμμιζε ότι έχει «σχέδιο και όραμα για την Ελλάδα», στην οποία, όπως έλεγε, «υπάρχει πλούτος που είναι ανεκμετάλλευτος».
Η Ν.Δ. και ο Αντ. Σαμαράς είχαν τη στήριξη του Κώστα Καραμανλή, ο οποίος έκανε δημόσιες παρεμβάσεις και εμφανίσεις που στόχο είχαν την ενίσχυση της συνοχής του κόμματος.
«Να ξαναπάρουμε τη χώρα στα χέρια μας»
Στέλνοντας το μήνυμα «Να ξαναπάρουμε τη χώρα στα χέρια μας, με ανάκαμψη, κοινωνική συνοχή, μεγάλες μεταρρυθμίσεις και ανάπτυξη», ο πρόεδρος της Ν.Δ. παρουσίασε το οικονομικό πρόγραμμα του κόμματός του, υπογραμμίζοντας ότι τα 11 δισ. ευρώ περικοπών που απαιτούνταν για τα επόμενα δύο χρόνια θα προέρχονταν κυρίως από περιορισμό της «τεράστιας» δημόσιας σπατάλης. Επίσης αναφέρθηκε σε χρονοδιάγραμμα μείωσης των φόρων, σε ρευστότητα στην αγορά μετά την επανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, στην επέκταση προγραμμάτων για μικρομεσαίους και σε νομοθετικές πρωτοβουλίες για την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας. Παράλληλα δεσμεύτηκε για την αποκατάσταση των πολύ χαμηλών συντάξεων, των πολυτεκνικών επιδομάτων και την άμεση ανακούφιση των δανειοληπτών, και μίλησε για αποζημίωση των ομολογιούχων, που όπως είπε, έχασαν αποταμιεύσεις μιας ζωής.
Κατά την παρουσίαση του σχεδίου της Ν.Δ. για τους θεσμούς, την κοινωνία και την ασφάλεια, ο Αντ. Σαμαράς φάνηκε να έχει κατά νου τους ψηφοφόρους της Ν.Δ. που έδειχναν «τάσεις φυγής» προς τα κόμματα που βρίσκονταν «εκ δεξιών» της. Συγκεκριμένα τάχθηκε υπέρ του ελληνοκεντρικού χαρακτήρα της Παιδείας, αναφέρθηκε στον στόχο της στήριξης της Εκκλησίας, τόνισε ότι απαιτείται «ανακατάληψη των πόλεων από τα γκέτο των μεταναστών» και προειδοποίησε: «Θα βγάλω τις κουκούλες από όσους καίνε κάθε τόσο τις πόλεις μας».
«Αντώνη, γερά, η νίκη είναι κοντά»
Η κεντρική προεκλογική συγκέντρωση της Ν.Δ. πραγματοποιήθηκε στο Ζάππειο και ξεκίνησε με ομιλία του προέδρου του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος Βίλφριντ Μάρτενς. Ο Αντ. Σαμαράς υποσχέθηκε ότι η «γαλάζια» παράταξη θα θεμελιώσει τη «Νέα μεταπολίτευση» και επισήμανε ότι τα τελευταία χρόνια είχε δύο αντιπάλους: «Το μνημόνιο του ΠΑΣΟΚ και την Αριστερά». Αφού υποσχέθηκε ότι θα είναι πρωθυπουργός όλων των Ελλήνων, έκλεισε την ομιλία του λέγοντας: «Πιστεύω στην Ελλάδα! Πιστεύω στους Έλληνες! Ενώνουμε τους Έλληνες πάνω σε κοινά ιδανικά!».
Στις προεκλογικές ομιλίες του Αντ. Σαμαρά οι οπαδοί έσειαν ελληνικές σημαίες, άναβαν καπνογόνα και φώναζαν ή τραγουδούσαν, υπό τους ήχους τυμπάνων, συνθήματα όπως: «Ελλάς, Ελλάς, Αντώνης Σαμαράς», «Μαζί σου, Αντώνη, η Ελλάδα μάς ενώνει», «Αντώνη, γερά, η νίκη είναι κοντά», «Εκεί ψηλά στο Μέγαρο Μαξίμου, θ’ ανέβουμε μαζί του τα σκαλιά, να ζήσουμε του έθνους την ελπίδα, με τον Αντώνη Σαμαρά», «Και α και ου και ΔΑΠ-ΝουΔουΦουΚού», «Τρελαίνομαι, τρελαίνομαι». Στο τέλος τραγουδούσαν τον Εθνικό Ύμνο. Το μουσικό «χαλί» που συνόδευε τις εμφανίσεις του προέδρου της Ν.Δ. στην εξέδρα ήταν το βασικό θέμα από το soundtrack της ταινίας Οι πειρατές της Καραϊβικής.
«Η Ελλάδα θα τα καταφέρει»
Η προεκλογική εκστρατεία της Ν.Δ. ξεκίνησε με το σύνθημα «Νέα Δημοκρατία: Επιλογή ευθύνης – πολιτική επανεκκίνησης». Τελικά υιοθετήθηκε ως κεντρικό σύνθημα το, ενωτικό και αισιόδοξο, «Η Ελλάδα θα τα καταφέρει». Σε πολλές περιπτώσεις το σύνθημα συνοδευόταν από τη φράση «Μπορούμε διαφορετικά», η οποία παρέπεμπε στο «νέο μοντέλο διακυβέρνησης» που πρότεινε η Ν.Δ. Αμφότερες οι φράσεις συνόδευαν τη φωτογραφία του Αντ. Σαμαρά σε ψηφιακή αφίσα.
Επικαλούμενη την οικονομική κρίση που διερχόταν ο τόπος, αλλά και με τα οικονομικά της να βρίσκονται σε κακή κατάσταση, η Ν.Δ. διεξήγαγε (όπως και τα άλλα κόμματα) μια εκστρατεία χαμηλού προϋπολογισμού, δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στο Διαδίκτυο (στο οποίο γινόταν «πόλεμος», όπως τόνιζαν δημοσιεύματα εφημερίδων). Μεταξύ άλλων, η προσωπική σελίδα του προέδρου της Ν.Δ. στο Facebook ανανεώθηκε και, με την προτροπή «Ρώτα τον Αντώνη Σαμαρά», γινόταν κάλεσμα στον κόσμο να υποβάλλει ερωτήσεις και να κάνει σχόλια πάνω σε διάφορα ζητήματα, με τον ίδιο να απαντάει μέσω σύντομων βίντεο.
Το πρώτο τηλεοπτικό σποτ της Ν.Δ. προέβαλλε πλάνα «καθημερινών» ανθρώπων, ενώ εναλλάσσονταν τα διλήμματα: «Ανεργία – Δουλειά», «Αξιοπρέπεια – Ντροπή», «Δημιουργία – Καταστροφή», «Ευρώ – Δραχμή», «Ελπίδα – Φόβος», «Τιμωρώ – Ψηφίζω», «Ελλαδίτσα – Ελλάδα». Έπειτα εμφανιζόταν ο Αντ. Σαμαράς που δήλωνε: «Διλήμματα τέλος. Σε όσους βασίζουν την ύπαρξή τους στην καταστροφή, απαντάμε πως η Ελλάδα έχει μέλλον».
Ακολούθησε ένας κύκλος σποτ (με τίτλους όπως «Η oργή να γίνει ορμή», «Τέλος στην ντροπή. Τροπή και ανατροπή») που αναφέρονταν στις δεσμεύσεις του κόμματος, οι οποίες παρουσιάστηκαν με τη «μέθοδο του πληκτρολογίου».
Ένα σποτ που προβλήθηκε λίγες ημέρες πριν από τις εκλογές έδειχνε, μεταξύ άλλων, εικόνες εμβληματικών μορφών του Ελληνισμού και τον Αντ. Σαμαρά να ζητάει από τον λαό να του δώσει «τη δύναμη ενός έθνους, για να δείξουμε σε όλο τον κόσμο τι θα πει Ελλάδα» και να επικαλείται κάποιους στίχους του Οδυσσέα Ελύτη, του οποίου προβαλλόταν μια φωτογραφία. Ωστόσο, η σύντροφος και κληρονόμος του ποιητή Ιουλίτα Ηλιοπούλου αντέδρασε έντονα και ζήτησε την άμεση απόσυρση του σποτ.
Το επιτελείο
Ο Βαγγέλης Μεϊμαράκης τέθηκε επικεφαλής της προεκλογικής εκστρατείας, προεδρεύοντας της Εκτελεστικής Εκλογικής Επιτροπής, στην οποία μετείχαν, μεταξύ άλλων, ο Μενέλαος Δασκαλάκης, ο Λευτέρης Ζαγορίτης, ο Φίλιππος Ταυρής, ο πρόεδρος της ΟΝΝΕΔ Ανδρέας Παπαμιμίκος, ο γραμματέας Αυτοδιοίκησης Λεωνίδας Κουρής, ο γραμματέας Οργανωτικού Κώστας Ζωντανός (που είχε την ευθύνη της οργάνωσης των περιοδειών του Αντ. Σαμαρά), ο Δημήτρης Καραγκούνης, ο Άρης Ματιάτος και ο γραμματέας Νέων Τεχνολογιών, Ερευνας και Καινοτομίας Δημήτρης Πτωχός. Γραμματέας Πολιτικού Σχεδιασμού ήταν ο Μάξιμος Χαρακόπουλος, με αναπληρωτή τον Πάνο Λειβαδά.
Σημαντικό ρόλο στην επικοινωνιακή εκστρατεία της Ν.Δ. έπαιξαν ο διευθυντής του γραφείου Τύπου του κόμματος και αναπληρωτής εκπρόσωπος Τύπου Γιώργος Μουρούτης, ο εκπρόσωπος Τύπου του κόμματος Γιάννης Μιχελάκης, ο σύμβουλος του Αντ. Σαμαρά Χρύσανθος Λαζαρίδης, ο επικοινωνιακός σύμβουλος Γρηγόρης Τσιμογιάννης, ο Δημήτρης Σταμάτης και ο γενικός διευθυντής της Ν.Δ. Θανάσης Σκορδάς, ενώ επικουρικό ρόλο είχε το στέλεχος διαφημιστικών εταιρειών Ειρηλένα Χατζηδάκη. Τις τελευταίες ημέρες συμβουλευτικό ρόλο στην καμπάνια του κόμματος ανέλαβε ο Αμερικανός Κρίστοφερ Στίβεν Λεχέιν, που είχε παίξει σημαντικό ρόλο στα επιτελεία του Μπιλ Κλίντον, του Αλ Γκορ κ.ά. Την υλοποίηση της προεκλογικής διαφημιστικής εκστρατείας της Ν.Δ. ανέλαβε η εταιρεία McCann Erickson.
Η Ν.Δ. συνεργάστηκε με τις εταιρείες δημοσκοπήσεων MRB και RASS*.
(*) Πολλά από τα στοιχεία τα έδωσε στον συγγραφέα ο Γιώργος Μουρούτης.
ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟΣ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ – ΕΝΩΤΙΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ
«Κυβέρνηση της Αριστεράς»
Σύμφωνα με τον ίδιο τον ΣΥΡΙΖΑ, «η επιρροή του στην ελληνική κοινωνία άρχισε να αυξάνει δυναμικά κυρίως από τότε που άρχισαν να αναπτύσσονται οι κοινωνικές αντιστάσεις ενάντια στις επιταγές των μνημονίων», ιδίως «με την ενεργό συμμετοχή όλων των “συνιστωσών” του στο κίνημα των “αγανακτισμένων” και στις άλλες πολύμορφες λαϊκές κινητοποιήσεις»*.
Στις 29 Μαρτίου 2012 ο ΣΥΡΙΖΑ, δυνάμεις που προέρχονταν από το ΠΑΣΟΚ και κινήσεις από τον χώρο της Αριστεράς και της Οικολογίας ανακοίνωσαν ότι θα πορευθούν ενωμένοι στις εκλογές και μετά από αυτές, συγκροτώντας τον Συνασπισμό Ριζοσπαστικής Αριστεράς – Ενωτικό Κοινωνικό Μέτωπο (ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ).
Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ προέβαλε ιδιαίτερα την πρόταση για «Κυβέρνηση της Αριστεράς» που θα κατήγγελλε το μνημόνιο και τη δανειακή σύμβαση: Ήταν η πρώτη φορά στη μεταπολιτευτική ιστορία του τόπου που ένας πολιτικός σχηματισμός της Αριστεράς έθετε έναν τόσο φιλόδοξο στόχο. Επίσης πρότεινε σύμπραξη με το ΚΚΕ, τη ΔΗΜΑΡ και τους Οικολόγους Πράσινους στις μονοεδρικές περιφέρειες, με σκοπό την αποδυνάμωση των «κομμάτων του μνημονίου». Ωστόσο, όλες οι προτάσεις δεν έτυχαν θετικής υποδοχής.
«Υπάρχουν δύο δρόμοι»
Στις ομιλίες και τις συνεντεύξεις που παραχώρησε, ο 38χρονος Αλέξης Τσίπρας υποστήριζε ότι «υπάρχουν δύο δρόμοι: εκείνος του μνημονίου και της χρεοκοπίας με συγκυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου κι εκείνος της ανατροπής του μνημονίου, ο οποίος είναι δύσκολος, αλλά και δρόμος κοινωνικής δικαιοσύνης και ανάκτησης της εθνικής αξιοπρέπειας».
Στην τελική ευθεία για τις εκλογές, ο Αλ. Τσίπρας απηύθυνε πρόσκληση στους «αναποφάσιστους και προβληματισμένους» πολίτες να ψηφίσουν «χωρίς δισταγμό» τον ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ «για να αλλάξει η πορεία του τόπου», ζήτησε από όσους σκέφτονταν την αποχή «να μην αφήσουν τους άλλους να μιλήσουν για λογαριασμό τους», κάλεσε τους ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ να στραφούν στον ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ, λέγοντας ότι «το κόμμα του κ. Βενιζέλου εγκατέλειψε τις αξίες και τις ιδέες τους», και απευθύνθηκε στους ψηφοφόρους της Ν.Δ. «που αγκομαχούν από το μνημόνιο», τονίζοντας ότι «αυτά που μέχρι χθες μας χώριζαν είναι πολύ λιγότερα από αυτά που σήμερα μας ενώνουν».
(*) Σχέδιο απολογισμού ΣΥΡΙΖΑ 2012-2019 (εισήγηση), Φεβρουάριος 2020. Πηγή: https://s.kathimerini.gr/resources/article-files/–apologismos-telikh-eishghsh-pros-pg-8-2-2020.pdf.
«Θα ανακόψουμε την καταστροφική πορεία»
Παρουσιάζοντας το εκλογικό του πρόγραμμα, ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ δεσμεύτηκε, μεταξύ άλλων, να ακυρώσει τα μνημόνια, τις δανειακές συμβάσεις, το καθεστώς επιτροπείας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, και να ανακόψει «την καταστροφική πορεία που εξοντώνει την κοινωνία και λεηλατεί τη χώρα». Επίσης υποσχέθηκε να προωθήσει, με απόλυτη προτεραιότητα, μέτρα που ανακουφίζουν τα ευάλωτα στρώματα, τους ανέργους, τους χαμηλοσυνταξιούχους και τους αστέγους, μέτρα υπεράσπισης των δημόσιων αγαθών, «ώστε ο λαός μας να βγει όρθιος από την κρίση». Για την εξεύρεση των απαραίτητων πόρων τόνισε ότι μπορεί να γίνει με πάταξη της διαφθοράς, με μείωση των εξοπλισμών, με επαρκή φορολόγηση του πλούτου, και με αναστολή της εξυπηρέτησης του χρέους, διαπραγμάτευση για τη διαγραφή μεγάλου μέρους του και εξυπηρέτηση του υπόλοιπου με ρήτρα ανάπτυξης και απασχόλησης.
Κάν’ το όπως ο… Ανδρέας!
Σε μια προεκλογική περίοδο που οι αρχηγοί αρκετών κομμάτων έκαναν αναφορές στο πρόσωπο του Ανδρέα Παπανδρέου ή και χρησιμοποιούσαν φράσεις που είχαν συνδεθεί με τον ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ, εκείνος που φάνηκε να «εμπνέεται» περισσότερο από τον επιδραστικό Έλληνα πολιτικό ήταν ο Αλ. Τσίπρας.
Σε συγκεντρώσεις του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ ο επικεφαλής του έβγαινε στην εξέδρα ενώ τα μεγάφωνα μετέδιδαν «Το ροκ της καντίνας», έκανε αναφορές στους «μη προνομιούχους Έλληνες» και στον «κυρίαρχο λαό», χρησιμοποιούσε τη φράση «εδώ και τώρα», παρουσίαζε το όραμά του για την οικοδόμηση μιας «νέας Ελλάδας», ζητούσε από τους πολίτες να στείλουν τις ηγεσίες του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ. «στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας», τόνιζε ότι «το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω» και επισήμαινε ότι «όλοι μαζί μπορούμε να ξανασηκώσουμε τον ήλιο της ελπίδας και της αισιοδοξίας πάνω από την πατρίδα μας» (μια έμμεση αναφορά στο «Πνευματικό εμβατήριο – Ομπρός, βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω απ’ την Ελλάδα», υπό τους ήχους του οποίου έβγαινε ο Α. Παπανδρέου στην εξέδρα).
Μάλιστα, έκλεινε κάποιες από τις ομιλίες του λέγοντας «σας ευχαριστώ από τα βάθη της καρδιάς μου», ενώ χαιρετούσε τους συγκεντρωμένους οπαδούς κουνώντας τα χέρια του όπως ο αείμνηστος ηγέτης.
«Ποιοι θα γυρίσουν τον τροχό της Ιστορίας;»
Η κεντρική προεκλογική συγκέντρωση του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ πραγματοποιήθηκε στην πλατεία Ομονοίας. Μεταξύ άλλων ο Αλ. Τσίπρας υπενθύμισε ότι «δύο χρόνια τώρα ο ΣΥΡΙΖΑ χρειάστηκε να συγκρουστεί με τα μεγάλα συμφέροντα, ντόπια και ξένα, να παλέψει με τους εχθρούς και εκμεταλλευτές του λαού, να πολεμήσει με την παντοδύναμη εξουσία του τριγώνου της αμαρτίας, που στη μια κορυφή έχει το διεφθαρμένο δικομματικό πολιτικό σύστημα, στην άλλη την τραπεζοκρατία και στην τρίτη τα διαπλεκόμενα ΜΜΕ». Και έκλεισε την ομιλία του λέγοντας: «Αν όχι τώρα, πότε; Αν όχι εμείς, ποιοι; Ποιοι θα αλλάξουν το μέλλον; Ποιοι θα γυρίσουν τον τροχό της Ιστορίας;».
Στη συγκέντρωση κυριαρχούσαν οι άσπρες και οι κόκκινες σημαίες και ακούστηκαν τα συνθήματα: «Αγώνας, ρήξη, ανατροπή, η Ιστορία γράφεται με ανυπακοή», «Ούτε Βενιζέλος, ούτε Σαμαράς, ήρθε η ώρα της Αριστεράς», «ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, ΕΠΟΝ, ο δρόμος των λαών», «Όχι στα μνημόνια και την καταστροφή, εμπρός για την ενότητα και την ανατροπή». Σε πανό και σε banner αναγράφονταν συνθήματα όπως: «Κανένας μόνος του στην κρίση», «Οι ανάγκες μας πάνω από τα χρέη τους», «Αλλάζουμε το μέλλον, τους κάνουμε παρελθόν» και «Την κρίση να πληρώσουν οι καπιταλιστές».
Ανάμεσα στα τραγούδια που ακούστηκαν ήταν τα «Bella ciao» (Modena City Ramblers), «Τίποτα δεν πάει χαμένο» (σε ερμηνεία της Χαρούλας Αλεξίου), «Λίγο ακόμα» (με τη φωνή της Μαρίας Φαραντούρη), «People have the power» (Πάτι Σμιθ), «Σιγά μην κλάψω» (Γιάννης Αγγελάκας), «Γιορτή» (Τρύπες), «On lache rien» (HK & Les Saltimbanks), «Ι fought the law» και «Guns of Brixton» (Clash), «Ο μέρμηγκας» (Μάνος Λοΐζος), και «Το μεγάλο μας τσίρκο» (με τις φωνές των Νίκου Ξυλούρη και Τζένης Καρέζη)*.
(*) «Το… soundtrack της κεντρικής συγκέντρωσης του ΣΥΡΙΖΑ», left.gr, 5 Μαΐου 2012.
«Αποφάσισαν χωρίς εμάς. Προχωράμε χωρίς αυτούς»
Ο Αλ. Τσίπρας ξεκίνησε την προεκλογική του εκστρατεία δίνοντας ομιλία στη Νίκαια (18/3) με το σύνθημα «Ή εμείς ή αυτοί. Μαζί μπορούμε να τους ανατρέψουμε», το οποίο ο ΣΥΡΙΖΑ είχε λανσάρει από τις αρχές της χρονιάς.
Μετά την επίσημη έναρξη της προεκλογικής περιόδου, ο ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ επέλεξε για βασικά συνθήματα τα «Αποφάσισαν χωρίς εμάς. Προχωράμε χωρίς αυτούς» και «Ανατροπή στην Ελλάδα. Μήνυμα στην Ευρώπη», τα οποία, μεταξύ άλλων, αποτυπώθηκαν και σε αφίσες.
Στα τηλεοπτικά σποτ εμφανίζονταν «απλοί» άνθρωποι, διάφορων ηλικιών, που ανέφεραν: «Αποφάσισαν να με αφήσουν χωρίς δουλειά», «…να μου κόψουν τη σύνταξη», «…να μας κόψουν τους μισθούς», «…να μου στερήσουν την υγεία μου», «…να θυσιάσουν το μέλλον μου», «…να περιορίσουν κάθε δημοκρατικό μου δικαίωμα». O εκφωνητής τόνιζε: «Ώρα να πάρουμε τις ζωές μας πίσω. Προχωράμε μαζί για την ενότητα του λαού, με πυρήνα την Αριστερά, για μια πιο δίκαιη κοινωνία, για την Ευρώπη των λαών».
Στο τελευταίο σποτ, ο Αλ. Τσίπρας υπογράμμιζε: «Δεν θα τους παραδώσουμε τη χώρα, τη ζωή μας, το μέλλον μας».
Το επικοινωνιακό επιτελείο
Στην ομάδα που «έτρεξε» την καμπάνια συμμετείχαν, μεταξύ άλλων, οι Τάσος Κορωνάκης, Αλέξανδρος Μπίστης, Ανδρέας Καρίτζης, Άγγελος Τσέκερης, Νίκος Παππάς. Εκπρόσωπος Τύπου ήταν ο Αλέκος Καλύβης. Η γραφίστρια Χρυσαυγή Δασκάλα επιμελήθηκε το δημιουργικό κομμάτι της καμπάνιας. Την παραγωγή των σποτ ανέλαβε η εταιρεία ΠΛΟΗΓΟΣ του Γρηγόρη Τσενέ. «Συγκεντρωσιάρχης» ήταν ο Γιώργος Πιαντές*.
(*) Τα σχετικά στοιχεία έδωσαν στον συγγραφέα ο Τάσος Κορωνάκης και ο Αλέξανδρος Μπίστης.
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ
Με στόχο την πρωτιά στις εκλογές
Το ΠΑΣΟΚ κατέβηκε στις εκλογές προβαλλόμενο ως «εγγυητής της σταθερότητας» και ζήτησε την ανάδειξή του σε πρώτο κόμμα, ώστε να είναι σε θέση να λειτουργήσει ως «βασικός άξονας μιας προοδευτικής κυβέρνησης συνεργασίας των φιλοευρωπαϊκών και υπεύθυνων δυνάμεων». Ο Ευ. Βενιζέλος αναφερόταν σε ένα «νέο ΠΑΣΟΚ» και έδωσε μεγάλη βαρύτητα στην προσέγγιση εκείνων που είχαν ψηφίσει το κόμμα το 2009 «και σήμερα είναι απογοητευμένοι, προβληματισμένοι, αναποφάσιστοι, επιφυλακτικοί», λέγοντας ότι «τους κοιτάζει στα μάτια και τους ζητάει να τον εμπιστευθούν και να επιστρέψουν στο Κίνημα».
Αναφερόμενος στην περίοδο της διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, ο νέος του πρόεδρος αναγνώριζε ότι υπήρξαν λάθη και καθυστερήσεις, ενώ, παράλληλα, υπογράμμιζε τις ευθύνες της Ν.Δ. για την εκτόξευση του ελλείμματος και επιχειρούσε να πάρει αποστάσεις από τον Γ. Παπανδρέου, ο οποίος, την ίδια περίοδο, υπεραμυνόταν των επιλογών του, τονίζοντας ότι «απέτρεψε την απόλυτη καταστροφή που θα έφερνε μια χρεοκοπία».
Ο 55χρονος Ευ. Βενιζέλος επετίθετο στον Αντ. Σαμαρά λέγοντας ότι «είναι τραγικά εγκλωβισμένος στη ματαιοδοξία του για την πρωθυπουργία και την κυβερνητική αυτοδυναμία», καταλόγιζε στο ΚΚΕ «επικίνδυνο» αντιευρωπαϊσμό, κατηγορούσε τον ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ ότι «αυτά που λέει μας οδηγούν ακαριαία έξω από το ευρώ, στην απομόνωση, στη φτώχεια» και, αναφερόμενος στη Χρυσή Αυγή, έκανε λόγο για «νοσταλγούς του φασισμού και του ναζισμού».
«Δεσμευόμαστε – Εγγυόμαστε – Μπορούμε»
Τονίζοντας το τρίπτυχο «Δεσμευόμαστε – Εγγυόμαστε – Μπορούμε» και υπογραμμίζοντας πως «ό,τι λέμε είναι απόλυτα ρεαλιστικό, μετρημένο και μπορεί να ξεκινήσει να υλοποιείται την επομένη των εκλογών», ο Ευ. Βενιζέλος παρουσίασε το «Εθνικό Σχέδιο Ανασυγκρότησης για μια Αυτοδύναμη Ελλάδα», που αναφερόταν σε «σταδιακή και ασφαλή αποδέσμευση από το μνημόνιο σε τρία χρόνια» και μεταξύ άλλων προέβλεπε: μικρότερο και λιγότερο δαπανηρό κράτος, άνοιγμα επαγγελμάτων, πρόγραμμα αξιοποίησης της ιδιωτικής περιουσίας του Δημοσίου, πραγματοποίηση επενδύσεων σε μεγάλα έργα, στήριξη του επιχειρείν και μέτρα για την καταπολέμηση της ανεργίας των νέων.
«Βαγγέλη, είσαι λύση στην έξοδο απ’ την κρίση»
Η κεντρική προεκλογική συγκέντρωση του ΠΑΣΟΚ έγινε στο Σύνταγμα, υπό την παρουσία ισχυρών αστυνομικών δυνάμεων. Ο Ευ. Βενιζέλος επισήμανε ότι στις εκλογές κρίνεται «το αν θα μείνουμε στο ευρώ, αν θα προχωρήσουμε σε έναν δρόμο δύσκολο, αλλά ασφαλή, που οδηγεί σε έξοδο από το μνημόνιο, ή αν θα μπούμε σε περιπέτειες, γυρίζοντας πολλές δεκαετίες πίσω, πηγαίνοντας σε πτώχευση την Ελλάδα και σε μαζική φτώχεια τους Έλληνες».
Στη συγκέντρωση κυριάρχησαν οι πράσινες σημαίες με τον ήλιο του ΠΑΣΟΚ και τα συνθήματα που ακούστηκαν περισσότερο ήταν τα εξής: «Βαγγέλη, προχώρα, τώρα είναι η ώρα», «Βαγγέλη, είσαι λύση στην έξοδο απ’ την κρίση», «Βαγγέλη, μαζί στη νέα εποχή», «Στα χέρια σου κρατάς το μέλλον μιας γενιάς», «Το ΠΑΣΟΚ είναι εδώ, ενωμένο, δυνατό», «Ο λαός δεν ξεχνά τι σημαίνει Δεξιά», «Η γη να τρέμει, ο ήλιος ανατέλλει».
Το επικό «Protectors of the Earth» του Νορβηγού συνθέτη Τόμας Μπέργκενσεν συνόδευσε την εμφάνιση του Ευ. Βενιζέλου στην εξέδρα.
«Μην παίζετε τα τραγούδια μας στις συγκεντρώσεις σας»
Από το «soundtrack» των συγκεντρώσεων έλειψαν, για πρώτη φορά, δύο «εμβληματικά» τραγούδια για το ΠΑΣΟΚ και τους οπαδούς του, ενώ η προσπάθεια να καθιερωθεί ένα νέο τραγούδι είχε άδοξο τέλος.
Συγκεκριμένα, στις 28 Ιουνίου 2011, με ανοιχτή επιστολή προς τον πρωθυπουργό Γ. Παπανδρέου, η Μυρσίνη Λοΐζου δήλωνε ότι απαγορεύει στο εξής να ακούγεται το τραγούδι «Καλημέρα, ήλιε» σε εκδηλώσεις του ΠΑΣΟΚ. Η κόρη του αείμνηστου συνθέτη Μ. Λοΐζου κατηγορούσε την κυβέρνηση ότι ήταν υπεύθυνη «για την πιο βαθιά, πνευματική, αξιακή, ηθική και πολιτισμική καταχνιά που θα μπορούσε να έχει ποτέ αυτός ο τόπος».
Δύο ημέρες αργότερα, ακόμη ένα τραγούδι που είχε συνδεθεί με την ιστορική πορεία του ΠΑΣΟΚ δεν θα επιτρεπόταν πλέον να χρησιμοποιείται στις εκδηλώσεις του. Με δήλωσή του ο συνθέτης Ηλίας Ανδριόπουλος απαγόρευσε τη χρήση τού «Θα σε ξανάβρω στους μπαξέδες», επικαλούμενος την πρόσφατη, βίαιη αντιμετώπιση από τα ΜΑΤ διαδηλωτών στο κέντρο της Αθήνας.
Στη συγκέντρωση του ΠΑΣΟΚ στην πλατεία Συντάγματος ακούστηκε από τα μεγάφωνα το τραγούδι «Σε όλα τα νησιά», σε μουσική Ευανθίας Ρεμπούτσικα και στίχους Μιχάλη Γκανά, με τη φωνή της Άλκηστης Πρωτοψάλτη. Ωστόσο, οι τρεις καλλιτέχνες αντέδρασαν έντονα, τονίζοντας ότι, χωρίς να ερωτηθούν, «στρατολογήθηκαν» στο συγκεκριμένο κόμμα και απαγόρευσαν τη χρήση του τραγουδιού.
«Αυτοδύναμη Ελλάδα»
Κεντρικό σύνθημα της καμπάνιας του ΠΑΣΟΚ ήταν το «Αυτοδύναμη Ελλάδα», το οποίο σε κάποιες περιπτώσεις συνοδευόταν από τη φράση «Γίνεται; Ναι, γίνεται», και ήταν η απάντηση του κόμματος «σε κάποιους που ζητούν αυτοδύναμη κυβέρνηση». Επίσης χρησιμοποιήθηκε το σύνθημα «Οι Έλληνες αγωνιζόμαστε και θα πετύχουμε».
Το ΠΑΣΟΚ πραγματοποίησε μια λιτή προεκλογική καμπάνια, «χωρίς αφισορρύπανση, χωρίς εκλογικά κέντρα και χωρίς κλασικές ανοιχτές συγκεντρώσεις με τη μορφή χολιγουντιανής τηλεοπτικής υπερπαραγωγής», όπως είχε προαναγγείλει ο Ευ. Βενιζέλος. Ο ίδιος έδωσε έμφαση στη μέγιστη δυνατή αξιοποίηση του Διαδικτύου, ενώ, παράλληλα, έδωσε διακαναλικές περιφερειακές συνεντεύξεις, οι οποίες μεταδόθηκαν και από την ιστοσελίδα του κόμματος.
Η εκστρατεία του κόμματος στηρίχθηκε, σε μεγάλο βαθμό, στον πρόεδρό του. Η φωτογραφία του Ευ. Βενιζέλου κυριάρχησε σε ψηφιακές αφίσες, όπως επίσης και σε διαφημιστικές καταχωρίσεις στον Τύπο, στις οποίες ο ίδιος τόνιζε: «Κανένας Έλληνας δεν πρέπει να νιώθει αβοήθητος κατά τη διάρκεια της κρίσης».
Σε ένα από τα τηλεοπτικά σποτ στα οποία εμφανίστηκε, ο Ευ. Βενιζέλος δήλωνε ότι γνωρίζει «πόσο απογοητευμένοι είναι πολλοί Έλληνες», αναλάμβανε το μερίδιο ευθύνης που αντιστοιχούσε στο ΠΑΣΟΚ και ζητούσε την υπερψήφιση του κόμματός του, ώστε να έχει «τις μετεκλογικές πρωτοβουλίες και να προστατεύσει τη μεσαία τάξη και τα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα».
Ένας μαγαζάτορας που τα έβγαζε δύσκολα πέρα, μια δημόσια υπάλληλος που είχε μειωθεί ο μισθός της κι ένας άνεργος νέος που επέστρεψε στο πατρικό του ήταν οι κεντρικοί χαρακτήρες σε ένα άλλο σποτ, στο οποίο εξέφραζαν αισιοδοξία για το μέλλον, επιλέγοντας «τον δύσκολο, αλλά ασφαλή δρόμο».
Το επιτελείο
Σημαίνοντα ρόλο στην προεκλογική εκστρατεία του ΠΑΣΟΚ είχαν, μεταξύ άλλων, ο διευθυντής του Πολιτικού Σχεδιασμού Στέλιος Αγγελούδης και ο γενικός διευθυντής του κόμματος, Νίκος Σαλαγιάννης. Την οργανωτική ευθύνη είχε ο Νίκος Ανδρουλάκης. Εκπρόσωπος Τύπου ήταν η Φώφη Γεννηματά και υπεύθυνος Τύπου ήταν ο δημοσιογράφος Δημήτρης Χόνδρος. Υπήρξε συνεργασία με τις εταιρείες GPO και Metron Analysis. Συντονιστικό ρόλο στην ομάδα Επικοινωνίας του κόμματος ανέλαβε ο γιατρός Γιάννης Δατσέρης, ενώ ο Διονύσης Παναγιωτάκης (της εταιρείας PLD) ανέλαβε όλες τις προεκλογικές τηλεοπτικές παραγωγές. Υπεύθυνος για την τηλεοπτική κάλυψη των συγκεντρώσεων ήταν ο σκηνοθέτης Γιώργος Σιούλας*.
(*) Τα στοιχεία έδωσαν στον συγγραφέα ο Γιάννης Δατσέρης και ο Γιώργος Σιούλας.
ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ
«Η Ελλάδα έπεσε θύμα διεθνούς συνωμοσίας»
Στην Ιδρυτική Διακήρυξή τους οι ΑΝΕΛ απαιτούσαν την κατάργηση του μνημονίου και αρνούνταν να δεχτούν το «επαχθές, παράνομο χρέος που διαμορφώθηκε με τοκογλυφικά επιτόκια». Επίσης υπογράμμιζαν ότι πιστεύουν «στις αξίες της Ορθοδοξίας, στον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της χώρας και στην ορθολογική ανάπτυξη, με κυρίαρχο μοχλό την ελεύθερη αγορά». Η παρουσίαση της Διακήρυξης έγινε στο μαρτυρικό Δίστομο, σε μια εκδήλωση που τόνιζε «τη γερμανική επικυριαρχία στη χώρα». Ο Π. Καμμένος υποστήριξε πως η Ελλάδα «έπεσε θύμα διεθνούς συνωμοσίας» και δεσμεύθηκε ότι θα αγωνιστεί ώστε «να τιμωρηθούν πολιτικά, νομικά και κοινωνικά όλοι οι υπεύθυνοι της τραγωδίας που ζει και βιώνει σήμερα ο ελληνικός λαός».
«Εκφράζουμε δεξιούς, αριστερούς και κεντρώους»
Κατά την προεκλογική περίοδο, ο 47χρονος επικεφαλής των ΑΝΕΛ ανέφερε ότι το κόμμα του «εκφράζει δεξιούς, αριστερούς και κεντρώους», απέκλεισε κατηγορηματικά μια μετεκλογική συνεργασία με το ΠΑΣΟΚ και τη Ν.Δ., και απηύθυνε ανοιχτή πρόσκληση προς τον Αλ. Τσίπρα για μετεκλογική συνεργασία, κάνοντας αναφορές στον Γοργοπόταμο, όπου «ΕΔΕΣ και ΕΑΜ έδωσαν μαζί τον αγώνα». Επίσης προανήγγειλε ότι δεν θα επιτρέψει στους «διάφορους Τζορτζ Σόρος, στα μέλη της λέσχης Μπίλντερμπεργκ και στα μέλη των διάφορων Στοών να κερδοσκοπούν σε βάρος της χώρας, επιβάλλοντας το δικό τους καθεστώς που έχει σκοπό να οδηγήσει την Ελλάδα στην εξαφάνιση».
Μεταξύ άλλων οι ΑΝΕΛ ζητούσαν κατώτατη σύνταξη στα 800 ευρώ, αποκατάσταση των μισθολογικών απωλειών των ενστόλων και δημιουργία ειδικών φορολογικών ζωνών στην ακριτική Ελλάδα.
«Με τον Πάνο τον Καμμένο, το μνημόνιο είναι τελειωμένο»
Στην τελευταία προεκλογική ομιλία του, στον πεζόδρομο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου στην Αθήνα, ο Π. Καμμένος έκανε άνοιγμα στους ψηφοφόρους της Ν.Δ. και του ΠΑΣΟΚ, χαρακτήρισε τον Ευ. Βενιζέλο και τον Αντ. Σαμαρά «προσκυνημένους» και «προδότες της πατρίδας», και δεσμεύτηκε προσωπικά: «Δεν θα σας προδώσω».
Στις συγκεντρώσεις του κόμματος οι οπαδοί έσειαν ελληνικές σημαίες και λευκές σημαίες με το έμβλημα των ΑΝΕΛ (που απεικόνιζε έναν γλάρο γαλάζιου χρώματος και μια κόκκινη γραμμή) και φώναζαν συνθήματα όπως «Ελλάς, Παιδεία, Ορθοδοξία» (παρότι ο Π. Καμμένος δεν είχε διατυπώσει προγραμματικές θέσεις για την Παιδεία), «Προδότες, προδότες», «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες», «Φέρτε πίσω τα κλεμμένα», «Ελλάς, Ελλάς», και τα «ποδοσφαιρικής» έμπνευσης «Θέλω πρώτο τον Καμμένο, δεν μπορώ, δεν μπορώ να περιμένω» και «Με τον Πάνο τον Καμμένο, το μνημόνιο είναι τελειωμένο».
Στο τέλος όλοι μαζί τραγουδούσαν τον Εθνικό Ύμνο, ενώ την τιμητική του στις συγκεντρώσεις είχε και το βασικό μουσικό θέμα που έγραψε ο Βαγγέλης Παπαθανασίου για την ταινία 1492: Χριστόφορος Κολόμβος, το οποίο είχε χρησιμοποιηθεί από τη Ν.Δ. σε παλαιότερες προεκλογικές εκστρατείες της. Οι ΑΝΕΛ είχαν επιλέξει ως ύμνο τους το τραγούδι «Ανεξάρτητη Ελλάς», με το ρεφρέν: «Ξύπνα, για να στολίσουμε, το σπίτι μας το πατρικό. Ξύπνα, να τραγουδήσουμε, για το ξημέρωμα στον ουρανό. Τρέξε, για να γιορτάσουμε στους δρόμους που άνοιξαν για μας. Τρέξε, για να φωνάξουμε: Γεια σου, Ανεξάρτητη Ελλάς». Συνθέτης, στιχουργός και ερμηνευτής ήταν ο Χάρης Χατζηκοκόλης, δημιουργός των τραγουδιών «της γαλάζιας γενιάς» αλλά και τραγουδιών της ΔΗΑΝΑ.
Οι ΑΝΕΛ χρησιμοποίησαν ως κεντρικό τους σύνθημα το τρίπτυχο «Είμαστε πολλοί, είμαστε ανεξάρτητοι, είμαστε Έλληνες». Το βάρος της διαφημιστικής καμπάνιας τους έπεσε στο Διαδίκτυο. Σε ένα τηλεοπτικό τους σποτ, σε μαύρο φόντο, αναγραφόταν: «Πολιτική ανακοίνωση. Δεν κάνουμε διαφημίσεις με κομπάρσους στη θέση των πολιτών. Οι πολίτες είναι πρωταγωνιστές».
Εκπρόσωπος Τύπου των ΑΝΕΛ ήταν ο δημοσιογράφος Τέρενς Κουίκ.
ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ ΕΛΛΑΔΑΣ
Το ΚΚΕ και η Μπάγερν Μονάχου
Σε μία ακόμη εκλογική αναμέτρηση το ΚΚΕ επιτέθηκε με σφοδρότητα εναντίον όλων των άλλων κομμάτων και ζήτησε την υπερψήφισή του «για να μπει μπροστά στις θύελλες που έρχονται» και «για να ανοίξει ο δρόμος για τη λαϊκή εξουσία και οικονομία, με έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση, μονομερή διαγραφή του χρέους, κοινωνικοποίηση των βασικών μέσων παραγωγής και της γης, κεντρικό σχεδιασμό και λαϊκό έλεγχο».
Μεταξύ άλλων η γενική γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος Αλέκα Παπαρήγα διεμήνυσε ότι το ΚΚΕ «δεν θα μπει στη στρούγκα, δεν θα πάρει μέρος σε καμία κυβέρνηση συνεργασίας». Παράλληλα κατηγόρησε το ΠΑΣΟΚ και τη Ν.Δ. ως «υποκριτές, ψεύτες και πολιτικούς απατεώνες» και, απευθυνόμενη στα «εργατικά, φτωχά λαϊκά στρώματα που μέχρι τώρα ακολουθούσαν τα δύο κόμματα», ζήτησε να ρίξουν στην κάλπη τα ψηφοδέλτια του ΚΚΕ. Αναφερόμενη στη στάση των «αντιμνημονιακών» κομμάτων επισήμανε ότι αυτά «παραπλανούν τον λαό συντηρώντας αυταπάτες», ενώ ειδικότερα για τον ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ έκανε λόγο για «αγωνιστές εκ μεταγραφής του γλυκού νερού», που είναι «άσοι στην παλινωδία, στις κωλοτούμπες όπως λέει ο λαός». Επίσης παρομοίασε τη στρατηγική του ΚΚΕ με την τακτική που ακολούθησε η Μπάγερν Μονάχου στον εκτός έδρας αγώνα της με τη Ρεάλ Μαδρίτης, επισημαίνοντας ότι η γερμανική ποδοσφαιρική ομάδα «δεν έκανε κατενάτσιο, αλλά, έχοντας τον πολιτικό πυρήνα του ΚΚΕ, έκανε επίθεση, επίθεση, επίθεση στο ξένο γήπεδο».
«Εργατιά, μπροστά, γκρέμισε μνημόνια και αφεντικά»
Στην κεντρική προεκλογική συγκέντρωση του κόμματος στο Πεδίον του Άρεως, η 67χρονη Αλ. Παπαρήγα επικέντρωσε την κριτική της στον ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ χαρακτηρίζοντας την πρόταση για κυβερνητική συνεργασία με το ΚΚΕ «μπλόφα, που αποσκοπεί σε υποκλοπή ψήφων», ενώ επιτέθηκε στον Αλ. Τσίπρα λέγοντας ότι «ξεπέρασε κάθε όριο καιροσκοπισμού». Προς το τέλος της ομιλίας της ανέφερε: «Εμπιστευτείτε το ΚΚΕ. Δεν θα σας προδώσει κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες». Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με τους νέους της ΚΝΕ να ραίνουν από την εξέδρα τους συγκεντρωμένους με κόκκινα γαρίφαλα, ενώ ακουγόταν το τραγούδι «Los libertadores» (Οι ελευθερωτές) με τη φωνή της Μαρίας Φαραντούρη. Οι οπαδοί του κόμματος έσειαν κόκκινα λάβαρα και φώναζαν συνθήματα όπως: «ΚΚΕ ισχυρό, μέτωπο λαϊκό», «Εργατιά, μπροστά, τώρα μια γροθιά, γκρέμισε μνημόνια και αφεντικά», «Να κυβερνήσουν τώρα οι εργάτες και όχι τα παράσιτα οι κεφαλαιοκράτες», «Τέρμα πια στις αυταπάτες ή με το κεφάλαιο ή με τους εργάτες», «Καμία θυσία για την πλουτοκρατία. Μέτωπο λαέ για την εξουσία», «Ισχυρό ΚΚΕ, αντεπίθεση λαέ».
«Σου είπαν ψέματα, τιμώρησέ τους»
Το κόμμα είχε για κεντρικό του σύνθημα το «Ισχυρό ΚΚΕ», ενίοτε συνοδευόμενο από την προτροπή «Τώρα». Σε αφίσες το σλόγκαν πλαισιώθηκε από φράσεις όπως «Στη νέα θύελλα που φέρνουν, αντεπίθεση», «Για να νικήσει ο λαός», «Αυτός είναι ο δικός σου δρόμος».
Επίσης το κόμμα χρησιμοποίησε μια πληθώρα συνθημάτων που ακούγονταν από τα μεγάφωνα σε εκδηλώσεις ή γράφονταν σε μεγάλα banner αλλά και σε αφίσες, οι οποίες ήταν κυρίως ψηφιακές και προωθούνταν μέσω της ιστοσελίδας του: «Σου είπαν ψέματα, τιμώρησέ τους», «Κυρίαρχος και ελεύθερος είναι ο λαός, ιδιοκτήτης του πλούτου που παράγει», «Ψήφισε ΚΚΕ, στείλε πανευρωπαϊκό μήνυμα», «Χειραφέτηση! Όχι στα διλήμματα και στις νέες αυταπάτες», «Άνοιξε τον δρόμο της λαϊκής αντεπίθεσης», «Πόλεμο στον πόλεμο Ε.Ε.-πλουτοκρατίας», «Η ελπίδα είναι εδώ», «Ψηλά το κεφάλι».
Τα κύρια σημεία της προεκλογικής ρητορικής και τα συνθήματα του ΚΚΕ αποτυπώθηκαν και σε αρκετά σποτ, που προβλήθηκαν στην τηλεόραση και στο Διαδίκτυο.
ΛΑΪΚΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ – ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ
«Είμαστε Έλληνες εθνικιστές»
Στα τέλη του 1980 κυκλοφόρησε το πρώτο τεύχος του περιοδικού Χρυσή Αυγή, που εξυμνούσε τον εθνικοσοσιαλισμό και είχε ως υπεύθυνο έκδοσης τον Νίκο Μιχαλολιάκο. Το 1983 ο Ν. Μιχαλολιάκος κατέθεσε στον Άρειο Πάγο δήλωση αναγνώρισης της πολιτικής κίνησης Λαϊκός Σύνδεσμος, που προσδιοριζόταν ως «εθνικοσοσιαλιστικό κίνημα» από τις στήλες του περιοδικού. Ο Λαϊκός Σύνδεσμος – Χρυσή Αυγή έκανε το ντεμπούτο του στον εκλογικό στίβο στις ευρωεκλογές του 1994 συγκεντρώνοντας ποσοστό 0,1%, ενώ επίσης χαμηλές ήταν οι επιδόσεις του στις εθνικές εκλογές του 1996 και του 2009 όπου κατέβηκε αυτόνομα. Στις εκλογές για τον Δήμο Αθηναίων το 2010 ο Ν. Μιχαλολιάκος εξελέγη δημοτικός σύμβουλος, τονίζοντας σε κάθε ευκαιρία: «Είμαστε Έλληνες εθνικιστές». Είχε προηγηθεί η έντονη «δράση» του κόμματος κυρίως στην περιοχή του Αγίου Παντελεήμονα, με επιθέσεις εις βάρος μεταναστών.
«Απέλαση όλων των λαθρομεταναστών»
Η διαρκής άνοδος που κατέγραφε η Χρυσή Αυγή στις δημοσκοπήσεις κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου θορύβησε μεγάλη μερίδα του ελληνικού και του διεθνούς Τύπου, που την απέδιδε στην «απογοήτευση των Ελλήνων από το πολιτικό σύστημα», την «αύξηση της ξενοφοβίας» και την «αδιαφορία των μεγάλων κομμάτων απέναντι στη μεταμόρφωση ολόκληρων συνοικιών (της Αθήνας) σε γκέτο». Επίσης σημειωνόταν ότι το κόμμα του 55χρονου Ν. Μιχαλολιάκου προσείλκυε πολλούς ψηφοφόρους του ΛΑΟΣ, που ήθελαν να «τιμωρήσουν» το κόμμα του Γ. Καρατζαφέρη για τη συμμετοχή του στην κυβέρνηση του Λ. Παπαδήμου.
Η Χρυσή Αυγή δεν περιόρισε τη ρητορική της μόνο στους παράνομους μετανάστες, αλλά έδωσε έμφαση σε αντιμνημονιακές αναφορές και «φιλολαϊκές» προτάσεις. Συγκεκριμένα ζητούσε μεταξύ άλλων: «Καταγγελία του μνημονίου. Άρνηση πληρωμής του επαχθούς χρέους. Να μπουν στη φυλακή όσοι οδήγησαν τη χώρα στο χάος. Διαγραφή τραπεζικών χρεών με κοινωνικά κριτήρια. Θέσπιση και οριοθέτηση της ελληνικής ΑΟΖ. Απέλαση όλων των λαθρομεταναστών. Φύλαξη των συνόρων από τις ειδικές δυνάμεις του Ελληνικού Στρατού. Επαναδιασπορά των ελληνικών ναρκοπεδίων».
«Χρυσαυγίτες στον δρόμο περνάνε»
Η Χρυσή Αυγή κατέβηκε στις εκλογές με συνθήματα όπως «Για να ξεβρωμίσει ο τόπος», «H Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες» και «Εναντίον όλων».
Στις συγκεντρώσεις του κόμματος, τα στελέχη του φορούσαν μαύρα μπλουζάκια, ύψωναν πυρσούς και κρατούσαν ελληνικές σημαίες, κίτρινες σημαίες με τον δικέφαλο αετό του Βυζαντίου, αλλά και μαύρες και κόκκινες σημαίες με το έμβλημα της Χρυσής Αυγής (αρχαίος ελληνικός μαίανδρος εντός δάφνινης στεφάνης) ή τον γνωστό ως «Κέλτικο σταυρό», για τον οποίο υποστήριζαν ότι «στην πραγματικότητα πρόκειται για αρχέγονο ελληνικό σύμβολο».
Τα συνθήματα που ακούγονταν περισσότερο ήταν τα: «Αίμα, τιμή, Χρυσή Αυγή», «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες», «Έξω οι ξένοι απ’ την Ελλάδα», «Στρατό, στρατό, στη Βόρεια Ηπειρο», «Τούρκοι, Μογγόλοι, δολοφόνοι». Σε πανό γράφονταν συνθήματα όπως «Κάτω η χούντα του μνημονίου» και «Χρυσή Αυγή: Για την πατρίδα και τον λαό».
Αγαπημένο εμβατήριο των οπαδών της Χρυσής Αυγής ήταν το «Χρυσαυγίτες στον δρόμο περνάνε», που σύμφωνα με το κόμμα επρόκειτο για παραλλαγή του παλαιού εμβατηρίου του Ελληνικού Στρατού «Περνούν στρατιώτες».
Το κόμμα είχε επίσης τον δικό του ύμνο: «Αυγής τρανών προγόνων ιχνηλάτες, λαμπρών αγωνιστών παιδιά, οι νέοι είμαστε Σπαρτιάτες, με τη γενναία μας καρδιά. Εμπρός, πάντα εμπρός, μιας νέας δόξης ανατέλλει ο καιρός, εμπρός, πάντα εμπρός, μας οδηγεί του Ελληνισμού το φως». Σε εκδηλώσεις του κόμματος ακουγόταν και ο Εθνικός Ύμνος.
«Αντισταθείτε στο ξεπούλημα της πατρίδας»
Σχεδόν αποκλεισμένη από τα ΜΜΕ, η Χρυσή Αυγή προέβαλλε τις θέσεις της και τις εκδηλώσεις της κάνοντας χρήση του Διαδικτύου και μέσω της ομώνυμης, εβδομαδιαίας εφημερίδας της.
Στο προεκλογικό πεντάλεπτο του κόμματος ο γενικός γραμματέας του απευθύνθηκε στους Έλληνες και στις Ελληνίδες, έχοντας εκ δεξιών μια λαϊκή αγιογραφία του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου και εξ αριστερών την ελληνική σημαία. Ο Ν. Μιχαλολιάκος τόνισε ότι η Χρυσή Αυγή «σέβεται την πίστη του λαού μας» και αγωνίζεται «για μια νέα Ελλάδα, εθνικιστική, πατριωτική», που «πραγματικά θα ανήκει στους Έλληνες, χωρίς λαθρομετανάστες». Επίσης κάλεσε τον λαό να αντισταθεί «στο ξεπούλημα και στην υποταγή της πατρίδας» και υποσχέθηκε: «Δεν θα σας προδώσουμε».
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΑ
«Τιμωρήστε τους αρχιτέκτονες του χάους»
«Συμμετοχή στην Ευρωζώνη και σταδιακή απαγκίστρωση από τα μνημόνια της ύφεσης και της εξουθένωσης των χαμηλών εισοδημάτων» ήταν η βασική θέση που προέβαλε η ΔΗΜΑΡ κατά την προεκλογική περίοδο.
Ο 64χρονος Φ. Κουβέλης ζήτησε την ήττα του δικομματισμού με παράλληλη ενίσχυση του κόμματός του, επισημαίνοντας ότι «η ψήφος στη Δημοκρατική Αριστερά είναι ψήφος απόρριψης της μιζέριας, της αδικίας και του φόβου».
Στις ομιλίες του ο πρόεδρος της ΔΗΜΑΡ καλούσε τους πολίτες να τιμωρήσουν τους «αρχιτέκτονες του χάους (σ.σ. Αντ. Σαμαρά και Ευ. Βενιζέλο), που απειλούν και κινδυνολογούν για το χάος που δήθεν θα προκύψει αν δεν ψηφισθούν, ενώ μοιράζουν υποσχέσεις και “ακάλυπτες επιταγές”, παίζοντας με τον πόνο της κοινωνίας».
Αναφερόμενος στα σενάρια που ήθελαν τη ΔΗΜΑΡ να συμμετέχει σε μετεκλογικό κυβερνητικό σχήμα με το ΠΑΣΟΚ και τη Ν.Δ., ο Φ. Κουβέλης έλεγε ότι το κόμμα του δεν θα δώσει «δημοκρατικό, αριστερό άλλοθι» στη συνέχιση της πολιτικής τους. Παράλληλα χαρακτήρισε «επικοινωνιακό τρικ» την πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ για συνεργασία των δυνάμεων της Αριστεράς.
«Η 6η Μαΐου δεν θα είναι η συντέλεια της Ελλάδας»
Η ΔΗΜΑΡ τόνιζε ότι δεν επιθυμεί η χώρα να μείνει ακυβέρνητη και να περιπέσει σε αλλεπάλληλες εκλογές, και δεν απέρριπτε μια πιθανή μετεκλογική συνεργασία για τον σχηματισμό μιας «προοδευτικής κυβέρνησης», χωρίς ωστόσο να προσδιορίζει με ποιους.
Σε κάθε ευκαιρία ο Φ. Κουβέλης υπενθύμιζε ότι η ΔΗΜΑΡ, ενώ καταψήφισε τα μνημόνια, ταυτόχρονα υποστηρίζει τις αναγκαίες για τον τόπο μεταρρυθμίσεις, όπως την πάταξη της φοροδιαφυγής, της διαφθοράς και του πελατειακού κράτους, τη δίκαιη φορολόγηση και την κοινωνικά δίκαιη κατανομή των βαρών.
Ο κύκλος των προεκλογικών ομιλιών του Φ. Κουβέλη έκλεισε στο Ηράκλειο, με τον πρόεδρο της ΔΗΜΑΡ να κατηγορεί για κινδυνολογία το ΠΑΣΟΚ και τη Ν.Δ. και να υπογραμμίζει: «Ο τόπος αυτός θα ζήσει και μετά τις 6 Μαΐου, θα ζήσει πέρα και παρά τα μνημόνια. Η 6η Μαΐου δεν θα είναι η συντέλεια της Ελλάδας». Κάποιοι από τους συγκεντρωμένους οπαδούς έσειαν λευκές σημαίες με το έμβλημα του κόμματος (στο οποίο κυριαρχούσε ένα κόκκινο τρίγωνο).
«Η δύναμη που μπορεί!»
Η ΔΗΜΑΡ συνέχισε να προβάλλεται ως «Η Αριστερά της ευθύνης» και στην προεκλογική εκστρατεία της υιοθέτησε τα συνθήματα «Η δύναμη που μπορεί!», «Η υπεύθυνη ψήφος» και «Είμαστε έτοιμοι! Με πρόγραμμα και απαντήσεις», που γράφτηκαν και σε αφίσες με τη φωτογραφία του Φ. Κουβέλη.
Ο πρόεδρος του κόμματος εμφανίστηκε και σε τηλεοπτικά σποτ, τονίζοντας: «Το δικό μας “όχι” στο μνημόνιο είναι ένα ευρωπαϊκό “όχι”. Αθροίζεται με το “όχι” ενός ευρύτατου φάσματος δυνάμεων της ευρωπαϊκής Αριστεράς».
«Ψήφος οργής»
Τριάντα μήνες μετά την αναμέτρηση του 2009, τα δύο «κόμματα εξουσίας» έχασαν αθροιστικά 3.300.000 ψήφους, με τον Γιάννη Μαυρή να παρατηρεί ότι επρόκειτο «για τη μαζικότερη πολιτική-εκλογική μετατόπιση της μεταπολιτευτικής περιόδου». Συγκεκριμένα, το ΠΑΣΟΚ κατέγραψε απώλεια 2.200.000 ψήφων και 30,7 ποσοστιαίων μονάδων, ενώ η Ν.Δ., που επίσης σημείωσε την ιστορικά χαμηλότερη εκλογική της επίδοση, απώλεσε 1.100.000 ψήφους και 14,6 μονάδες. Από την πλευρά του ο ΣΥΡΙΖΑ τετραπλασίασε το ποσοστό του.
Πολύ μεγάλο ήταν το ποσοστό (19%) που έλαβαν συνολικά τα κόμματα τα οποία έμειναν εκτός Βουλής: Μεταξύ αυτών ήταν οι Οικολόγοι Πράσινοι (με ποσοστό 2,93%), ο ΛΑΟΣ (2,90%) και η Δημοκρατική Συμμαχία (2,55%). Πρωτόγνωρο ήταν και το ποσοστό της αποχής, που έφτασε το 34,9% των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων.
Σύμφωνα με το κοινό exit poll που διενήργησαν οι εταιρείες Metron Analysis, Alco, Marc, MRB και Opinion, περίπου ένας στους πέντε που είχαν ψηφίσει ΠΑΣΟΚ το 2009 κατευθύνθηκε προς τον ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ. Επίσης, το ΠΑΣΟΚ είχε διαρροές ψηφοφόρων του της τάξης του 8% προς τη ΔΗΜΑΡ και του 6% προς το ΚΚΕ. Οι μεγαλύτερες απώλειες ψηφοφόρων της Ν.Δ. ήταν προς τους ΑΝΕΛ και τη Χρυσή Αυγή (15% και 8% αντίστοιχα).
Ο ελληνικός και ο διεθνής Τύπος έκαναν λόγο για «ψήφο οργής των Ελλήνων», αποδίδοντάς την στην πολιτική της λιτότητας, όπως επίσης και για «αλλαγή σελίδας» και «πλήρη ανατροπή του πολιτικού σκηνικού της Ελλάδας».
Για τον Αντ. Σαμαρά το αποτέλεσμα εξέφρασε «την απογοήτευση του ελληνικού λαού για τα αδιέξοδα της οικονομικής πολιτικής, που εξάντλησε τα όρια της αντοχής του», ο Αλ. Τσίπρας μίλησε για «ισχυρό μήνυμα ειρηνικής επανάστασης» και ο Ευ. Βενιζέλος ανέφερε ότι το κόμμα του «πίκρανε τον λαό για να προστατεύσει το μέλλον του έθνους».
Την ίδια ώρα, το Βερολίνο και οι Βρυξέλλες έστελναν μηνύματα προς την Ελλάδα ότι οφείλει να τηρήσει τους όρους του μνημονίου και να συνεχίσει τις μεταρρυθμίσεις για τις οποίες έχει δεσμευθεί.