Η Επανάσταση του Αλέξανδρου Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία αποτελεί για πολλούς ένα άγνωστο κεφάλαιο της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Ως έναρξή της, ορίζουμε τη διάβαση του ποταμού Προύθου από τον Υψηλάντη στις 22 Φεβρουαρίου 1821 και τη διαπεραίωσή του σε οθωμανικά εδάφη, εν προκειμένω στην Ηγεμονία της Μολδαβίας, ηγεμόνας της οποίας ήταν ο Φαναριώτης Μιχαήλ Σούτσος. Δύο ημέρες αργότερα, στις 24 Φεβρουαρίου, ο Υψηλάντης εξέδωσε από το στρατόπεδο του Ιασίου μια ενθουσιώδη προκήρυξη με τίτλο «Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος», με την οποία καλούσε τους Ελληνες σε απελευθερωτική επανάσταση.
«Η ώρα ήλθεν, ως Ανδρες Ελληνες! Προ πολλού οι λαοί της Ευρώπης πολεμούντες υπέρ των ιδίων Δικαιωμάτων και ελευθερίας αυτών μας επροσκάλουν εις μίμησιν […]. Είναι καιρός να αποτινάξωμεν τον αφόρητον τούτον Ζυγόν, να ελευθερώσωμεν την Πατρίδα, να κρημνίσωμεν από τα νέφη την ημισέληνον, διά να υψώσωμεν το σημείον, δι’ ου πάντοτε νικώμεν· λέγω τον Σταυρόν, και ούτω να εκδικήσωμεν την Πατρίδα, και την Ορθόδοξον ημών Πίστιν από την ασεβή των ασεβών Καραφρόνησιν», ανέφερε μεταξύ άλλων ο αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας στην προκήρυξή του.
Στο πλευρό του Υψηλάντη βρίσκονταν οι αδερφοί του Γεώργιος και Νικόλαος, καθώς και άλλοι σπουδαίοι οπλαρχηγοί, όπως οι Μακεδόνες Γεωργάκης Ολύμπιος και Ιωάννης Φαρμάκης και ο συγγενής του Γέρου του Μοριά Γιάννης Κολοκοτρώνης (Ντασκούλιας).
Ο Γεωργάκης Ολύμπιος γεννήθηκε τον Μάρτιο του 1772 στο Λιβάδι Ολύμπου. Μεγαλώνοντας στη γνωστή οικογένεια αρματολών, των Λαζαίων, ο Ολύμπιος εξοικειώθηκε από μικρή ηλικία με τη χρήση των όπλων. Ακούγοντας τις ιστορίες των συγγενών του για τη δράση τους ως αρματολών, άναψε μέσα του η φλόγα να αναλάβει και εκείνος ένοπλη δράση. Καθότι δεν ανεχόταν τις παρεμβάσεις του Αλή πασά στο αρματολίκι του, αναχώρησε μαζί με λίγους συμπολεμιστές του για τη Σερβία, όπου το 1804 ο κνεζ Γεώργιος Καραγιώργης είχε ξεκινήσει μια εξέγερση κατά των οθωμανικών αυθαιρεσιών.
Στη συνέχεια, πέρασε στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες και συμμετείχε στο πλευρό των Ρώσων στον ρωσο-οθωμανικό πόλεμο του 1806-1807, διακρινόμενος για τις πολεμικές αρετές του και τον οξύ του νου. Δεν είναι τυχαίο ότι έφθασε έως και τον βαθμό του ταγματάρχη στον ρωσικό στρατό. Ευρισκόμενος στην ευρύτερη περιοχή των βόρειων Βαλκανίων, ο Ολύμπιος ήρθε σε επαφή με στελέχη της Φιλικής Εταιρείας, τα οποία βλέποντας την ικανότητά του ως στρατιωτικού και την επιθυμία του να συμβάλει στην απελευθέρωση των Ελλήνων τον μύησαν στα μυστικά της οργάνωσης. Eκτοτε ανέλαβε έντονη δράση να μυήσει με τη σειρά του νέα μέλη και να οργανώσει την επικείμενη επανάσταση.
Ο Ολύμπιος κατείχε σημαντική θέση στο επιτελείο του Υψηλάντη, καθότι γνώριζε πολύ καλά την περιοχή, τους ανθρώπους της και τα ήθη τους. Ωστόσο, ο σκοπός του Υψηλάντη στη Μολδοβλαχία ήταν καταδικασμένος να αποτύχει δίχως τη συνδρομή των ντόπιων και της Ρωσίας. Η ήττα ήταν σχεδόν αναπόφευκτη στο Δραγατσάνι και το Σκουλένι.
Μετά την καταστροφή των ελληνικών δυνάμεων, ο Ολύμπιος και ο Φαρμάκης συνόδευσαν τον Υψηλάντη έως τα αυστριακά σύνορα και στη συνέχεια κατευθύνθηκαν προς τη Μολδαβία. Τις τελευταίες ημέρες του Αυγούστου, οι δύο οπλαρχηγοί κατέφυγαν στη Μονή του Σέκου, όπου πρόβαλαν σθεναρή αντίσταση για μερικές ημέρες προκαλώντας σημαντικές απώλειες στα οθωμανικά στρατεύματα που εστάλησαν να καταπνίξουν την τελευταία εστία της Επανάστασης στην περιοχή.
Στις αρχές Σεπτεμβρίου, οι Ελληνες υπερασπιστές της μονής Σέκου περικυκλώθηκαν από τους Οθωμανούς στρατιώτες. Ο Ολύμπιος βρισκόταν σε εξαιρετικά δύσκολη θέση, απομονωμένος με ελάχιστους συντρόφους του στο κωδωνοστάσιο της μονής. Τότε κάλεσε τους συμπολεμιστές του να φύγουν, όσοι το επιθυμούν. Οταν εκείνοι αρνήθηκαν να αποχωρήσουν, ο Ολύμπιος έλαβε την απόφαση στις 8 ή τις 9 Σεπτεμβρίου (οι πηγές δεν είναι ξεκάθαρες σε αυτό το θέμα) να θυσιαστούν όλοι αντί να παραδοθούν. Αναψε φωτιά σε ένα βαρέλι με πυρίτιδα με αποτέλεσμα να ανατιναχτεί ο πύργος του κωδωνοστασίου. Ο Ολύμπιος, οι σύντροφοί του και όσοι Οθωμανοί βρίσκονταν έξω από τον χώρο που είχαν εγκλωβιστεί έχασαν τη ζωή τους.
Η θυσία του Γεωργάκη Ολύμπιου θεωρείται ένα από τα πιο ένδοξα επεισόδια του Αγώνα της Ανεξαρτησίας στη Μολδοβλαχία. Για τη θυσία του, ο Ηλίας Φωτεινός έγραψε: «Ο δε Γ. Ολύμπιος επιμείνας εις τον πατριωτισμού ένθερμον ζήλον, παρεδόθη μόνος ηρωικώς ένδον του κωδωνοστασίου εις τας φλόγας της πυρίτιδος κόνεως, εγχαράξας και ο γεννάδας ούτος, μετά τοσούτων εντίμων αγώνων έως εσχάτως, το όνομά του αθάνατον εις την γενικήν ιστορίαν, διά την ανεξαρτησίαν της μητρός Ελλάδος» [Κυριάκος Χατζηκυριακίδης (εισαγωγή, σχόλια), Οι άθλοι της εν Βλαχία Ελληνικής Επαναστάσεως το 1821 έτος. Συγγραφέντες παρά του Ηλία Φωτεινού, έκδ. Η Καθημερινή, Αθήνα 2020, σελ. 223].
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
