Τον Ιανουάριο του 1897 οι επαναστάτες των Χανίων, ανάμεσά τους και ο νέος δικηγόρος Ελευθέριος Βενιζέλος, υπέγραψαν ψήφισμα με το οποίο κήρυτταν την κατάλυση της οθωμανικής κυριαρχίας στην Κρήτη και την ένωσή της με την Ελλάδα. Κάλεσαν, μάλιστα, τον Γεώργιο Α΄ να στείλει δυνάμεις και να καταλάβει το νησί. Το παράδειγμά τους ακολούθησαν και άλλες επαναστατικές ομάδες από όλη την Κρήτη, κοινοποιώντας τα υπομνήματά τους στις Μεγάλες Δυνάμεις.
Βλέποντας ότι στην Κρήτη επικρατούσε επαναστατικός αναβρασμός και επιθυμώντας να προστατεύσουν τον άμαχο πληθυσμό από τις επιθέσεις των μουσουλμάνων και των άτακτων βαζιβουζούκων, οι Δυνάμεις αποφάσισαν να επέμβουν. Προτού προλάβουν να δράσουν οι Μεγάλες Δυνάμεις, η ελληνική κυβέρνηση απέστειλε στρατεύματα στο νησί, προκειμένου να το καταλάβουν στο όνομα του βασιλιά, τον Φεβρουάριο του 1897. Ωστόσο, η αρνητική για την Ελλάδα εξέλιξη του ελληνο-οθωμανικού πολέμου ανάγκασε την πολιτική ηγεσία να ανακαλέσει τις μονάδες που είχαν σταλεί στην Κρήτη.
Οι Κρήτες αναγκάστηκαν να δεχθούν την πρόταση των Δυνάμεων για την αυτονομία του νησιού. Το επόμενο διάστημα, κεντρική θέση στις συνομιλίες των δύο πλευρών είχαν η μορφή του πολιτεύματος που θα είχε η Κρήτη και το πρόσωπο του πολιτικού διοικητή, ο οποίος, κατά τις απαιτήσεις των Κρητών, έπρεπε να είναι Ευρωπαίος. Οι Δυνάμεις επέλεξαν τελικά τον δευτερότοκο γιο του Γεώργιου Α΄ της Ελλάδος, τον πρίγκιπα Γεώργιο, ως τον πρώτο ύπατο αρμοστή της Κρήτης.
Μετά τα δραματικά γεγονότα που εκτυλίχθηκαν στο Ηράκλειο στα τέλη Αυγούστου 1898, όταν μουσουλμάνοι προέβησαν σε σφαγές του άμαχου χριστιανικού πληθυσμού και σε καταστροφές των περιουσιών τους, οι Μεγάλες Δυνάμεις επενέβησαν αποφασιστικά τιμωρώντας τους υπεύθυνους και αποδέχθηκαν το αίτημα των Κρητών να αποχωρήσουν οι Οθωμανοί στρατιώτες από το νησί. Οταν και οι Κρήτες κατέθεσαν τα όπλα προκειμένου να διευκολυνθεί η μετάβαση της εξουσίας, κατέστη δυνατή η άφιξη του ύπατου αρμοστή πρίγκιπα Γεώργιου στην Κρήτη, στις 9 Δεκεμβρίου 1898.
Ο Γεώργιος έγινε δεκτός από τον κρητικό λαό μέσα σε πανηγυρικό κλίμα. Χωρίς πολλές καθυστερήσεις, έδωσε την επομένη κιόλας ημέρα από την άφιξή του το σύνθημα για την οργάνωση της Κρητικής Πολιτείας. Μια δεκαεξαμελής επιτροπή αποτελούμενη από δώδεκα χριστιανούς και τέσσερις μουσουλμάνους ανέλαβε το έργο της εκπόνησης του κρητικού Συντάγματος. Στη συνέχεια προκηρύχθηκαν εκλογές, από τις οποίες αναδείχθηκαν 138 χριστιανοί και 50 μουσουλμάνοι πληρεξούσιοι. Τα καθήκοντα του υπουργού Δικαιοσύνης στην πρώτη κυβέρνηση ανέλαβε ο Ελευθέριος Βενιζέλος.
Υστερα από την παρέλευση λίγων ετών, εμφανίστηκαν οι πρώτες φωνές δυσαρέσκειας εντός της Κρητικής Πολιτείας. Εκφραζόταν δυσαρέσκεια για τον συντηρητισμό και τον δεσποτισμό του Γεωργίου, καθώς και για την πολιτική του στο ζήτημα της ένωσης με την Ελλάδα. Κύριος εκπρόσωπος της αντιπολίτευσης στον Γεώργιο ήταν ο Βενιζέλος. Σταδιακά, η αντιπαράθεση ανάμεσα στον Γεώργιο και την αντιπολίτευση οδηγήθηκε σε αδιέξοδο. Η κατάσταση εκτραχύνθηκε όταν μέλη της αντιπολίτευσης ζήτησαν μεταβολή του Συντάγματος. Τον Μάρτιο του 1905 ο Βενιζέλος αποσύρθηκε με εξακόσιους ενόπλους στα βουνά του Θερίσου.
Οι επαναστάτες ήρθαν σε συμφωνία με τις Δυνάμεις επτά μήνες αργότερα, τον Οκτώβριο του 1905. Είχαν ήδη ικανοποιηθεί από τον Γεώργιο και τη Συνέλευση πολλά από τα αιτήματά τους, όπως ήταν η αναθεώρηση του Συντάγματος. Συστάθηκε μια διεθνής επιτροπή με αρμοδιότητα τη σύνταξη εκθέσεων προς τις Δυνάμεις για την κατάσταση που επικρατούσε στο νησί. Νέες μεταρρυθμίσεις εισήχθησαν στη λειτουργία της Κρητικής Πολιτείας, οι οποίες ενίσχυαν τον ρόλο του Ελληνα βασιλιά στα πολιτικά πράγματα του νησιού.
Βλέποντας, όμως, το αδιέξοδο στο οποίο είχε περιέλθει ο Γεώργιος, ο πατέρας του Γεώργιος Α΄ τον συμβούλεψε να παραιτηθεί από το αξίωμά του, γεγονός που συνέβη στις 12 Σεπτεμβρίου 1906. Ως αντικαταστάτη του ο Γεώργιος Α΄ όρισε τον έμπειρο πολιτικό Αλέξανδρο Ζαΐμη, ο οποίος ανέλαβε τα καθήκοντα του ύπατου αρμοστή στις 18 Σεπτεμβρίου. Η πολιτική ομαλότητα επανήλθε στο νησί.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
