Έχετε παρατηρήσει σε κάποιες λαϊκές αγορές πάγκους με ντομάτες να έχουν μεγάλες πολύχρωμες φωτογραφίες με μέλισσες και λουλούδια; Τι είναι ακριβώς αυτό που βλέπουμε;
Είναι άνθη ντομάτας που γονιμοποιούνται με επικονίαση από μέλισσες. Το λουλούδι της ντομάτας ως δομή έχει ταυτόχρονα αρσενικά και θηλυκά μέρη. Αρκεί λοιπόν να υπάρξουν κατάλληλες συνθήκες θερμοκρασίας και μια μικρή δόνηση για να έχουμε γονιμοποίηση. Αυτή η δόνηση μπορεί να γίνει είτε φυσικά από τον αέρα, είτε τεχνητά από τον καλλιεργητή, είτε από τις μέλισσες.
Περιττό βέβαια να επισημάνω τη σημασία της ύπαρξης των μελισσών στον πλανήτη, που είναι αναμφισβήτητα πολύ μεγάλη. Είναι τόσο σημαντική, που, αν εξαφανιστούν, η Γη θα έχει το πολύ τέσσερα χρόνια ζωής, σύμφωνα με τον Αϊνστάιν.
Πώς φτάνουμε όμως κάποιοι καλλιεργητές να προωθούν τόσο πολύ τη δράση των μελισσών, ώστε να το διαφημίζουν μάλιστα και με αφίσες δίπλα στα προϊόντα τους;
Ενώ λοιπόν η φύση έχει τόσο πολλές δράσεις και μηχανισμούς που προκαλούν δέος και θαυμασμό με την τελειότητά τους, γιατί τόση έμφαση για τη δράση των μελισσών στις ντομάτες;
Δυστυχώς, για άλλη μία φορά η απάντηση βρίσκεται πίσω από τον συνήθη ύποπτο… Τα χρήματα!
Και εξηγώ αμέσως: Οι μέλισσες οι οποίες χρησιμοποιούνται για επικονίαση από τους παραγωγούς, κυρίως των θερμοκηπίων, ονομάζονται βομβίνοι. Οι βομβίνοι είναι μέλισσες μεγάλου μεγέθους, κάπως δυσκίνητες, οι οποίες όμως επιτελούν το έργο της επικονίασης με πολύ μεγάλη επιτυχία. Στην προσπάθειά τους να τραφούν με γύρη και νέκταρ, κάθονται πάνω στο κάθε λουλούδι δημιουργώντας μια δόνηση. Με τη δόνηση αυτή πέφτει ένα ποσοστό γύρης στον ύπερο και έτσι έχουμε καρπόδεση.
Σημειολογικά αναφέρω ότι οι ντομάτες οι οποίες έχουν επικονιαστεί από βομβίνους έχουν ιδιαίτερα ισορροπημένη, φυσική μορφή και μεγαλύτερο ειδικό βάρος. Οι παραγωγοί τώρα, οι οποίοι διαφημίζουν ότι χρησιμοποιούν στην καλλιέργειά τους βομβίνους, κάνουν έναν σαφή υπαινιγμό ότι η καλλιέργειά τους έχει αναπτυχθεί ήπια, χωρίς τη χρήση χημικών. Χωρίς να το δηλώνουν με σαφήνεια, αφήνουν να εννοηθεί ότι είναι υψηλότερης ποιότητας, άρα και μεγαλύτερης αξίας. Αυτό ως γεγονός μπορεί να είναι αληθές μπορεί και όχι. Η χρήση των εντομοκτόνων σίγουρα δυσχεραίνει τη ζωή όλων των εντόμων και μειώνει τον πληθυσμό τους, αλλά κανένας δεν εμποδίζει τους παραγωγούς να απομακρύνουν τις κυψέλες με τα μελισσοσμήνη από το θερμοκήπιο την ώρα του ψεκασμού για να τις επιστρέψουν την επόμενη ημέρα. Άρα το ότι ένας παραγωγός χρησιμοποιεί βομβίνους για γονιμοποίηση επ’ ουδενί δεν σημαίνει ότι τα φυτά του είναι καθαρά από δηλητήρια. Τα μυκητοκτόνα από την άλλη, καθότι χημικά και αυτά, επηρεάζουν με τη σειρά τους τη ζωή της μέλισσας, απλώς τα αποτελέσματά τους φαίνονται σε βάθος χρόνου.
Όλοι οι συμβατικοί παραγωγοί θα ήθελαν να έχουν τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν ελεύθερα λιπάσματα, εντομοκτόνα, μυκητοκτόνα, ορμόνες και να πουλάνε σε τιμές βιολογικών. Επειδή αυτό είναι εξ ορισμού αδύνατον, εφευρίσκουν διάφορα τεχνάσματα για να παραπλανήσουν τους καταναλωτές.
Αυτό που είναι πέρα για πέρα σίγουρο είναι ότι κάποιες βιολογικές μέθοδοι χειρισμού των καλλιεργειών είτε θρέψης, είτε φυτοπροστασίας, είτε καρπόδεσης είναι πολύ δημοφιλείς, γιατί είναι όχι απλώς αποτελεσματικότερες από τις αντίστοιχες χημικές, αλλά και πολύ φθηνότερες. Αυτός είναι και ο μόνος λόγος που υιοθετούνται από τους καλλιεργητές με τα χημικά.
Τα παλιότερα χρόνια, που δεν υπήρχαν οι βομβίνοι, οι παραγωγοί «ορμόνιαζαν» τα άνθη για να «δέσουν», όπως έλεγαν. Αν ο καιρός ήταν φυσιολογικός, τα άνθη γίνονταν πλούσια τσαμπιά από ντομάτες. Αν όμως τύχαινε να ζεστάνει απότομα, είχαν έντονες παραμορφώσεις. Αυτό σήμαινε όχι απλώς απώλεια παραγωγής και πρωιμότητας, αλλά και έξοδα για απομάκρυνση των παραμορφωμένων καρπών.
Το marketing των εταιρειών που πουλούν τις κυψέλες με τους βομβίνους φροντίζει να περνάει έμμεσα αλλά δυνατά μηνύματα με εικόνες, τα οποία μπορεί να είναι στα όρια της αλήθειας, αλλά από την άλλη δύσκολα μπορεί κάποιος να τους κατηγορήσει για παραπλάνηση.
Πόσο νόμιμο ή πόσο ηθικό είναι αυτό το φαινόμενο εναπόκειται στην κρίση και στη συνείδηση του καθενός. Το ποια θα είναι η επιλογή του κάθε καταναλωτή είναι επίσης προσωπικό του θέμα.
Τουλάχιστον τώρα δεν μπορεί να προφασιστεί ότι δεν γνωρίζει!
Για ερωτήσεις, απορίες κ.λπ. μη διστάσετε να επικοινωνήσετε στο [email protected]
*To άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στον Γαστρονόμο Φεβρουαρίου, τεύχος 155.