Πώς από τον περίφημο Μαρουβά περάσαμε στα υψηλής ποιότητας χαρμάνια των οινοποιών δεύτερης και τρίτης γενιάς; Η αναγέννηση του κρητικού αμπελώνα είναι αποτέλεσμα καλής συνεργασίας και ομόνοιας.
Καταμεσής στον ομηρικό «οίνοπα πόντον», το «πέλαο το κρασάτο» κατά Καζαντζάκη, αρμενίζει ανά τους αιώνες η Κρήτη, με το κρασί της σύμβολο στις πλώρες των καραβιών. Πρέπει να σκονίσεις πολύ τα δάχτυλά σου για να βρεις στις κρυφές πτυχές της ιστορίας ποιος έφερε την αμπελοκαλλιέργεια στο νησί. Οι Φοίνικες; Οι Αιγύπτιοι; Και με τους δύο λαούς οι Μινωίτες είχαν ανεπτυγμένες εμπορικές σχέσεις. Είναι εντυπωσιακό να βλέπουμε σε αιγυπτιακές τοιχογραφίες Κρήτες να καταφθάνουν με τα πλοία τους στα αιγυπτιακά λιμάνια και ανάμεσα στα εμπορεύματα να διακρίνονται και αμφορείς, που πιθανότατα ήταν γεμάτοι κρητικό κρασί. Αρκετές χιλιετίες μετράει με σιγουριά η αμπελοκαλλιέργεια στην Κρήτη, όπως αποδεικνύεται περίτρανα από τον «Κώδικα της Γόρτυνας» (5ος αι. π.Χ.), τον αρχαιότερο νομοθετικό κώδικα του ευρωπαϊκού χώρου, όπου για πρώτη φορά καταγράφονται κανόνες για την καλλιέργεια του αμπελιού.
Για να βάλουμε το δάκτυλο επί τον τύπον των ήλων, ερχόμαστε στις Αρχάνες. Εδώ δίπλα, σε απόσταση μόλις 3 χλμ., η ανασκαφή του Σπύρου Μαρινάτου το 1949 παρέχει χωρίς κανένα περιθώριο αμφισβήτησης τις αποδείξεις: στο Βαθύπετρο ανακαλύφθηκε ένα Μινωικό Μέγαρο, μια μεγάλη αγροικία του 1600 π.Χ., όπου ανάμεσα στα άλλα υπήρχε ληνός για πάτημα σταφυλιών. Και πέρα απ’ αυτό, εντυπωσιακοί αμφορείς, τεράστιοι υπόγειοι χώροι αποθήκευσης, σχετικές απεικονίσεις σε όλα τα μινωικά ανάκτορα, αλλά και αναρίθμητες καταχωρίσεις για μεγάλες ποσότητες κρασιού στα μινωικά αρχεία σηματοδοτούν όχι μόνο τον κεντρικό ρόλο που έπαιζε το κρασί στη ζωή του νησιού, αλλά και το υψηλό επίπεδο γνώσης των Μινωιτών γι’ αυτό. Το κρητικό κρασί «ταξιδεύει» στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία σε αμφορείς με την ένδειξη «CRET EXC», που σημαίνει «Εξαιρετικός Κρητικός Οίνος», και η πορεία του, αν και συνεχής, ακολουθεί τα σκαμπανεβάσματα της ίδιας της ιστορίας του νησιού, περνώντας από το Βυζάντιο και την Ενετοκρατία στον οθωμανικό ζυγό και έπειτα στο ελληνικό κράτος το 1913. Η παράδοση επιβίωσε με κινητήρια «επιχειρηματική» μονάδα την οικογένεια. Τα αμπελάκια υπάρχουν πάντα και οι Κρήτες φτιάχνουν το κρασί για τη φαμίλια και τους φίλους. Γιατί κρητικό τραπέζι χωρίς τυρί και κρασί δεν γίνεται.
Καινούργια τώρα αρχή….
Στο πέρασμα των χρόνων η Κρήτη διακρίθηκε για πολλά πράγματα. Αν θέλουμε όμως να είμαστε ειλικρινείς, το κρασί δεν ήταν μέσα σε αυτά. Όσο και αν υπήρξε συνέχεια, δεν μπορούμε να πούμε ότι τα κρητικά κρασιά διεκδικούσαν μια πρωτοκλασάτη θέση στο οινικό γίγνεσθαι της Ελλάδας. Όσο κι αν οι ντόπιοι με τον καλώς εννοούμενο τοπικισμό τους μιλούσαν με περηφάνια για τα υπέροχα «σαν κονιάκ» κρασιά τους, στην πραγματικότητα επρόκειτο για οξειδωμένα λευκά και πλαδαρά κόκκινα κρασιά χωρίς κανένα ενδιαφέρον, όπως ο περίφημος Μαρουβάς. Απογοήτευση… Και ξαφνικά, πριν από καμιά δεκαπενταριά χρόνια, το κρητικό οινικό τοπίο αρχίζει να αλλάξει με ταχύτητα φωτός. Πρωτεργάτες της αλλαγής η δεύτερη και η τρίτη γενιά των παραδοσιακών αμπελουργών και οινοποιών, που, βλέποντας την ανοδική πορεία του ελληνικού κρασιού, φεύγουν να σπουδάσουν, να ενημερωθούν, να δοκιμάσουν, να εκπαιδευτούν. Και επιστρέφοντας στα πατρογονικά, οργανώθηκαν και συνεργάστηκαν. Τριάντα οινοποιεία, που αντιπροσωπεύουν το 90% της εμφιαλωμένης παραγωγής του νησιού, άρχισαν να δουλεύουν μαζί οργανώνοντας κοινές δράσεις, διαχειριζόμενα εθνικά και ευρωπαϊκά κονδύλια, με όραμα τόσο τη βελτίωση και την προώθηση των προϊόντων τους όσο και του οινοτουρισμού. Τα Wines of Crete πήραν σάρκα και οστά και είναι σήμερα μια ζωντανή κοινότητα από την οποία έχουμε να περιμένουμε πολλά.
Σε χρόνο ρεκόρ
Το να αλλάξεις το αμπελουργικό και οινικό τοπίο σε διάστημα 10-12 ετών είναι ένα πραγματικό κατόρθωμα. Και όμως είδαμε όλοι μπροστά στα έκπληκτα μάτια μας το κρητικό ασχημόπαπο να μεταμορφώνεται σε φινετσάτο, όμορφο, κοσμοπολίτη κύκνο. Οι επισκέψεις στις εκθέσεις κρητικών κρασιών είναι η απόλυτη χαρά όσων ασχολούνται με το κρασί. Ακόμα και ο άγριος Μαρουβάς έχει αποκτήσει φινέτσα. Στην Κρήτη, το λέω με γνώση λόγου, δεν μιλάμε για «καλούς» και «κακούς» παραγωγούς, όλοι βρίσκονται στον καλό δρόμο. Ίσως δεν έχουν όλοι τον ίδιο βηματισμό, και αυτό είναι φυσικό και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Όμως, η καλή συνεργασία και η ομόνοια τους βοήθησαν να καλύψουν γρήγορα το χάσμα και να αποτυπώσουν στα μπουκάλια τους την αυθεντικότητα των γηγενών ποικιλιών σε υψηλής ποιότητας κρασιά. Παράλληλα οι νέοι παραγωγοί στράφηκαν και σε διεθνείς ποικιλίες, εκτιμώντας ότι θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ενδιαφέροντα χαρμάνια. Cabernet Sauvignon, Syrah, Merlot, Roussanne, Mourvèdre εγκλιματίστηκαν περίφημα στο νησί και έδωσαν χαρμάνια με κρητικό-διεθνή χαρακτήρα, όπως τα πολύ επιτυχημένα Κοτσιφάλι-Syrah.
Καλωσορίσματα
Προφανώς οι νέοι οινοπαραγωγοί δεν παρέβλεψαν τον σημαντικό τομέα του οινοτουρισμού, που στο νησί ευνοείται και λόγω κλίματος, καθώς οι σεζόν είναι μεγάλες. Τόσο τα μικρά οικογενειακά όσο και τα μεγάλα οινοποιεία λειτουργούν με πλήρη επισκέψιμη υποδομή και δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από αυτά που συναντά κανείς στις πιο γνωστές οινοπαραγωγούς ζώνες του πλανήτη. Κοινός παρονομαστής είναι η φημισμένη κρητική φιλοξενία, που ανάγει κάθε οινοτουριστική ξενάγηση σε αξέχαστη εμπειρία γνωριμίας με τα κρασιά, αλλά και την κρητική διατροφή. Και μην ξεχνάτε αυτό που λένε οι Κρήτες: ένα ποτήρι Κοτσιφάλι και λίγη κεφαλογραβιέρα είναι η καλύτερη «εισαγωγή» σε ένα κρητικό γεύμα.
Υστερόγραφο: Εύχομαι οι φίλοι Κρήτες οινοπαραγωγοί να περάσουν όσο πιο ανώδυνα γίνεται το φετινό δύσκολο καλοκαίρι. Έως τότε οι οινόφιλοι ας δοκιμάσουν τα κρασιά που προτείνει ο Άρης Σκλαβενίτης εδώ, για να κάνουν τον δικό τους περίπλου.