Η παρουσίαση του περιοδικού "Vintage and Taste Lesvos", αφιερωμένου στη γαστρονομία του νησιού, μας έφερε ταπεινούς προσκυνητές στην Ερεσό. Πρώτη γνωριμία με τον τόπο, μια αληθινή, ανεξίτηλη μυσταγωγία.
Σκηνή πρώτη. Γυναίκες καθισμένες γύρω από ένα γυμνό ντιβάνι πλάθουν με τα χέρια τους τον τραχανά για να φτιάξουν μικρά βαρκάκια, τις χάχλες. Τις ακουμπάνε στο σομιέ να στεγνώσουν, τα χέρια στον αυτόματο, οι κουβέντες και τα τραγούδια το ίδιο. Κάπου αλλού ένα καζάνι πρόβειο γάλα βράζει για ώρες μαζί με ζάχαρη, μέχρι να γίνει καραμέλα.
Σκηνή δεύτερη. Στο τραπέζι μας προσγειώνονται λακέρδα και παπαλίνες, οι μικρές σαρδέλες Καλλονής που κάθε ταβερνιάρης του νησιού παστώνει μόνος του για ελάχιστες ώρες στο αλάτι. Σχεδόν μπορώ να μυρίσω, όμως, την τσίκνα από τα σουβλάκια και τους αχνούς από το κισκέκ, ένα τελετουργικό φαγητό από ζωμό κρέατος και σιτάρι που μοιράζουν στα πανηγύρια, και φαντάζομαι τους αλογάδες που παρελαύνουν με τα άλογά τους σελωμένα, στολισμένα σαν να γίνεται γάμος. Το βράδυ στην παραλία της Σκάλας Ερεσού, κάτω από τις ξύλινες εξέδρες του μπαρ Parasol, χορεύουν οι μαινάδες τον απόκοσμο χορό των μυημένων στο φως ενός χαμηλού φεγγαριού, που από στιγμή σε στιγμή θα χυθεί στα σκοτεινά νερά.
Σκηνή τρίτη. Στην όχθη της ταβέρνας Λυγαριά Παράδεισος στη μέση του πουθενά κατεβάζουμε με μπόλικο ρακί (έτσι λένε οι Λέσβιοι το ούζο) τους ωραίους μεζέδες, ατάραχοι και ανύποπτοι, αφού δεν έχουν μνήμη τα φύκια και οι άνθρωποι δεν αντέχουν να θυμούνται· μόνο μερικές απρόθυμες κουβέντες ψελλίζει η ταβερνιάρισσα για τους πρόσφυγες που έφταναν κατά εκατοντάδες από απέναντι το ’15, και για εκείνη τη μέρα που μπορούσες να περπατήσεις, αν ήθελες, από τη μια χώρα στην άλλη, τόσες ήταν οι βάρκες στο νερό.
Σκηνή τέταρτη. Ένα πόνι Shetland μάς περιμένει στην είσοδο της φάρμας Καριοφύλλη στον Λεπέτυμνο. Από κοντά και ο Μένιος, το γέρικο ελάφι, που είναι κάτι σαν φρούραρχος και σοφός αρχηγός του κοπαδιού. Τα αγριοπρόβατα δεν καταδέχονται την παρέα μας, οι χήνες παρελαύνουν κρώζοντας. Παραδίπλα, η σπαρμένη έκταση με τις βιολογικές αρώνιες (Bio Aronia Lesvos), που καλλιεργεί ο Γιώργος Καριοφύλλης, ένας παθιασμένος 32χρονος που είχε όνειρο να φτιάξει τη δική του φάρμα με ζώα, παρότι δεν είχε καμία σχέση με τη γη – οι γονείς του δημόσιοι υπάλληλοι, ο ίδιος φοίτησε στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, στη Ρόδο. Τυπικό δείγμα λεσβιακής επιμονής και αποφασιστικότητας; Ποιος ξέρει; Πάντως, ένα ωραίο παράδειγμα επιχειρηματικότητας, καπατσοσύνης, αφοσίωσης και γνήσιας τρέλας.
Σκηνή πέμπτη. Σβήνουμε την ιουλιάτικη κάψα στη θάλασσα του Χρούσου, έναν ανεκμετάλλευτο παράδεισο. Μερικοί κατασκηνωτές μόνο και δυο καντίνες. Καυτοί από το τηγάνι φτάνουν οι γίδινοι κεφτέδες, σκέτοι, δίχως αρώματα, με μια δωρική κρεάτινη νοστιμιά. Παραδίπλα, ένα μπεκ ποτίζει την άμμο, για να μην την παρασέρνει ο αέρας, κι είναι σαν να ποτίζει τον σπόρο του εφικτού, γιατί όλα εδώ μοιάζουν δυνατά.
Σκόρπιες εικόνες από την πενθήμερη παραμονή μας στη Λέσβο στα τέλη Ιουλίου. Συνειδητοποιήσαμε γρήγορα πως λίγα γνωρίζαμε γι’ αυτήν, πέρα από το ούζο και το λάδι της (στα βραβεία του «Γ» έχουν βραβευτεί δύο ντόπιοι ελαιοπαραγωγοί). Οι Λέσβιοι έχουν περιφρουρήσει την ταυτότητά τους σε τέτοιο βαθμό, που παραμένουν άγνωστη χώρα για τους πολλούς. Ιστορικά εξηγείται η εσωστρέφειά τους: υπήρχαν στο νησί βιομηχανίες και εμπόριο, υπήρχε πλούτος σημαντικός και καθόλου χρεία για τουριστική ανάπτυξη.
Τώρα που τα πράγματα έχουν αλλάξει, μήπως ήρθε η ώρα και για τη Λέσβο να περπατήσει αυτό το μονοπάτι; Αυτό είναι το ερώτημα που έθεσε επί τάπητος η Βαρβάρα Γκιγκιλίνη, εκδότρια της εφημερίδας «Πολιτικά» και του περιοδικού “Vintage and Taste Lesvos”, το οποίο στη φετινή τέταρτη κυκλοφορία του είναι αφιερωμένο στη γαστρονομία του νησιού. Η παρουσίασή του έγινε το Σάββατο 25 Ιουλίου στον υπέροχο χώρο του Eressian Hammam & Spa στην Ερεσό, ένα πανέμορφο μπουτίκ ξενοδοχείο μόλις τεσσάρων δωματίων σ’ ένα παλιό πέτρινο οίκημα, που αναπαλαιώθηκε με γούστο και φροντίδα από τον επιχειρηματία Αλέξη Μιχάλα, με σκοπό να αποτελέσει πόλο ιαματικού τουρισμού αλλά και σύγχρονο πρότυπο μονάδας 12μηνης λειτουργίας. Σ’ ένα νησί που πάσχει σοβαρά από έλλειψη εξωστρέφειας και τουριστική στόχευση, μια τέτοιας μορφής επένδυση -που λαμβάνει υπόψη ζητήματα όπως το περιβάλλον, η αισθητική και η ανάγκη για αυθεντικές εμπειρίες- λειτουργεί ως φάρος. Το στοίχημα της εξωστρέφειας Η τουριστική προβολή, η ανάγκη σύνδεσης της γαστρονομίας με τον τουρισμό, η επείγουσα απαίτηση για συνέργειες μεταξύ των παραγωγών για την προώθηση των τοπικών προϊόντων, βρέθηκαν αναπόφευκτα στον πυρήνα των συζητήσεων της βραδιάς. Άλλωστε, μετά από ένα σερί δύσκολων καλοκαιριών, με το προσφυγικό να δυσφημίζει το νησί παγκοσμίως και να αποθαρρύνει τους τουρίστες, και με τον κορονοϊό να δυσκολεύει ακόμα περισσότερο την κατάσταση, η ανάδειξη και συζήτηση γύρω απ’ αυτά τα θέματα είναι πια επιτακτική, όπως φάνηκε και από τα πρώτα λόγια της Βαρβάρας Γκιγκιλίνη, η οποία καλωσόρισε τους παρευρισκόμενους παραγωγούς, επιχειρηματίες και πολιτικούς με τη διάσημη φράση του Henry Ford: «Το να βρεθούμε μαζί είναι μια αρχή, το να παραμείνουμε μαζί είναι μια πρόοδος και το να δουλέψουμε παρέα είναι μια επιτυχία».
Παίρνοντας τη σκυτάλη, η Νικολέτα Μακρυωνίτου, δημοσιογράφος του «Γ» και του “Vintage and Taste Lesvos”, επισήμανε: «Αυτός εδώ ο τόπος έχει γαστρονομικό πλούτο ζωντανό, που μαγειρεύεται καθημερινά, σε σπίτια και σε εστιατόρια, που προσφέρεται απλόχερα και περήφανα στους τουρίστες από ανθρώπους εξαιρετικά γαλαντόμους, γνήσια φιλόξενους και κυρίως ευγενείς κι ευσυνείδητους. Μα πώς γίνεται να έχετε τέτοιο θησαυρό στα χέρια σας και να τον γνωρίζετε μόνο εσείς; Πώς είναι δυνατόν να κρατάτε ένα τέτοιο μυστικό όπως η χάχλα; Να φτιάχνετε την πιο συναρπαστικά γαλακτερή πρόβεια καραμέλα, να έχετε έναν βυθό σπαρμένο με όλων των λογιών τα όστρακα, να έχετε τα πιο καταπληκτικά κι ολόγλυκα καλαμάρια της γης, και κάμποσες ντουζίνες τυροκόμους που κάνουν μυθικά τυριά, και να μην το γνωρίζουν παρά ελάχιστοι;» Το κάλεσμα για εδραίωση διαύλων επικοινωνίας με τον έξω κόσμο ακούστηκε δυνατά και από την προσκεκλημένη σεφ Ντίνα Νικολάου, η οποία εξέφρασε κι ένα μικρό παράπονο, καθώς όταν η παραγωγή της τηλεοπτικής εκπομπής της προσπάθησε να διοργανώσει μια αποστολή στη Λέσβο, δεν βρήκε ανταπόκριση. Γεννά ελπίδες, πάντως, το γεγονός πως έχει ήδη δημιουργηθεί μια νόστιμη συνέργεια, το Lesvos Gourmet, πίσω από το οποίο βρίσκονται εννέα παραγωγοί του νησιού, οι οποίοι συμμετέχουν σε εκθέσεις και άλλες κοινές δράσεις για την από κοινού προώθηση των επιχειρήσεών τους. Είναι αυτή ακριβώς η συσπείρωση για την οποία μίλησε και ο Άγγελος Ρέντουλας, αρχισυντάκτης του «Γαστρονόμου»: «Πρέπει να υπάρξει σύμπνοια, συντροφικότητα στον τομέα της παραγωγής. Είναι πιο δυνατό να βγείτε σε ανταγωνιστικές αγορές με ελληνικά προϊόντα από συλλογικότητες και όχι με προϊόντα μεμονωμένα. Μπορεί να πάρει μια δεκαετία, μια ολόκληρη γενιά, αλλά θεωρώ πως είναι αναγκαίο να χτιστούν γέφυρες μεταξύ των μικρών παραγωγών.
Χρειάζεται εξωστρέφεια. Βγείτε σε εκθέσεις, σε φεστιβάλ, καλέστε κόσμο, κάντε κι άλλες βραδιές σαν την αποψινή, μιλήστε με κόσμο, έχουμε ανάμεσά μας και πολιτικούς, βάλτε τους να βοηθήσουν. Φωνάξτε μαγείρους. Φτιάξτε μια εταιρεία προώθησης των προϊόντων του τόπου και μπείτε όλοι σε αυτήν. Φωνάξτε brand experts, να χτίσουν το brand της Λέσβου. Φωνάξτε δημοσιογράφους, πολιορκήστε τους. Πριν από την εξωστρέφεια, όμως, είναι και η εσωστρέφεια. Χρειάζεται να υπερασπιζόμαστε τον τόπο μας στις καθημερινές μας επιλογές. Να καμαρώνουμε για τους θησαυρούς που έχουμε στα χέρια μας». Στην εκδήλωση παρευρέθηκε και ο περιφερειάρχης Βορείου Αιγαίου Κωνσταντίνος Μουτζούρης, ο οποίος δεσμεύτηκε να απελευθερώσει κονδύλια για τη διαφήμιση των λεσβιακών προϊόντων και κάλεσε τους παραγωγούς να προσέλθουν με συγκεκριμένες προτάσεις. Ελπιδοφόρα μηνύματα, μακάρι να ευοδώσουν. Αναμένουμε με ενδιαφέρον τις εξελίξεις σε αυτό το μέτωπο.
Έχει καρπούς να δώσει η Λέσβος, και είναι ίσως από τα λίγα νησιά με παραγωγικό πλούτο και τοπική κουζίνα, ικανά να την αναδείξουν σε γαστρονομικό προορισμό ισοδύναμο της Κρήτης.