Από τη λιμνοθάλασσα της Κεραμωτής μέχρι τους πρόποδες του Παγγαίου όρους και από την κοιλάδα του Νέστου μέχρι το κέντρο της πόλης, ο νομός Καβάλας είναι ένας πλούσιος τόπος, γεμάτος γεύσεις και αρώματα. Το ζύγι, βέβαια, γέρνει προς τα ψάρια και τα θαλασσινά.
Πού να πρωτοκοιτάξεις; Στον μεγάλο κάμπο ανάμεσα στην Καβάλα και τη Δράμα, ο οποίος είναι γεμάτος καλλιέργειες, ατέλειωτες ευθείες ανάμεσα σε σπαρμένα χωράφια με όλα τα χρώματα του ουράνιου τόξου; Κίτρινο του ηλίανθου, πράσινο της πιπεριάς, κόκκινο της ντομάτας, ιώδες του μύρτιλου και πορτοκαλί του λωτού.
Στον κάμπο της Χρυσούπολης, που διασχίζει ο ποταμός Νέστος, στον οποίο καρπίζει ό,τι σπείρουν οι γεωργοί; Ή μήπως στο βουνό Παγγαίο, το «χρυσοφόρο όρος», αυτόν τον επιβλητικό όγκο με φόντο τη θάλασσα, που μπορεί να σταμάτησε να «βγάζει» χρυσό όπως στα αρχαία χρόνια, αλλά παράγει σήμερα κάστανα, καρύδια, μέλι και ονομαστά κρασιά;
Ή, πάλι, θα μπορούσες να στρέψεις το βλέμμα στη θάλασσα. Με φόντο τη Θάσο θα δεις τις μυδοκαλλιέργειες στη θαλάσσια περιοχή ανοιχτά της Κεραμωτής, τη λιμνοθάλασσα στο δέλτα του Νέστου, όπου οι ντόπιοι ψαράδες έχουν ιδρύσει ιχθυοτροφείο, ή, αν είναι πολύ νωρίς το πρωί, θα δεις τους γλάρους να ακολουθούν τα μεγάλα καΐκια, που περνώντας μπροστά από την πόλη της Καβάλας κατευθύνονται στην ιχθυόσκαλα για να ξεφορτώσουν την ψαριά της ημέρας.
Το τελευταίο που θα μπορούσες να κάνεις είναι να κρυφοκοιτάξεις στις κουζίνες των Καβαλιωτών: είναι σαν να διαβάζεις ιστορία. Μακεδονίτικες συνταγές που μπολιάστηκαν με ανατολίτικα στοιχεία από τον ερχομό των προσφύγων από τη Μικρά Ασία, τον Πόντο και την Καππαδοκία στις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Χωνευτήρι πολιτισμών υπήρξε για πολλά χρόνια η Καβάλα και αυτό είναι πρόδηλο (και) στην κουζίνα της.
Όλα τα καλά της θάλασσας
Όλων των ειδών τα ψάρια και τα θαλασσινά θα βρει κανείς στην Καβάλα. Φημισμένος ψαρότοπος, έχει την 3η μεγαλύτερη ιχθυόσκαλα της Ελλάδας, ενώ πολλοί από τους ντόπιους έχουν το ψάρεμα ως χόμπι – κατά μήκος της μεγάλης ακτογραμμής αριστερά και δεξιά της πόλης βλέπεις καλάμια και πετονιές… «Τσιπούρες, λαβράκια και 5 είδη κεφάλου ανάμεσα σε πολλά άλλα είδη. Το βόρειο Αιγαίο έχει το καλύτερο και το πιο καθαρό ψάρι», μας λέει με καμάρι ο Αχιλλέας, τον οποίο συναντήσαμε στην παραλία ενώ ψάρευε. Τα 60 επαγγελματικά σκάφη που προσεγγίζουν την ιχθυόσκαλα κάθε πρωί ξεφορτώνουν περί τους 10.000 τόνους ψάρια ετησίως και αποτελούν έναν από τους βασικούς πυλώνες της τοπικής οικονομίας. Γαύρος και σαρδέλα σε αφθονία, αλλά και κουτσομούρες, χταπόδια, καλαμάρια και όποιο άλλο ψάρι επιτρέπει η εποχή. Οι ντόπιοι έχουν σκαρφιστεί δεκάδες τρόπους για να μαγειρεύουν τα πιο κοινά ψάρια. Το γαύρο τον κάνουν παστό αλλά και τυλιχτό σε αμπελόφυλλα και πιλάφι. Τις σαρδέλες τις μαγειρεύουν με λαδορίγανη στο φούρνο ή τις κάνουν «παντρεμένες» (ανοιγμένες, χωρίς το κόκαλο, με λαδολέμονο και μαϊντανό).
Καβούρια μεξικάνικα!
Τσιπούρες, γλώσσες, λαβράκια αλλά και χέλια βγάζει ο Αλιευτικός Συνεταιρισμός Λιμνοθάλασσας Κεραμωτής. Το ιχθυοτροφείο του συνεταιρισμού είναι στην πραγματικότητα μια περιφραγμένη περιοχή της λιμνοθάλασσας, όπου οι ψαράδες ανοίγουν τις «πόρτες» όταν τα νερά ευνοούν την κίνηση των ψαριών προς τα μέσα και τις κλείνουν τις ώρες που πρέπει. Τα περιφραγμένα νερά του ιχθυοτροφείου έχουν γεμίσει επίσης με μπλε καβούρια! Το μαλακόστρακο προέρχεται από τον Ατλαντικό ωκεανό και ευδοκιμεί ιδιαίτερα στον Κόλπο του Μεξικού. Εισήχθη στη Μεσόγειο στα μέσα του 20ού αιώνα. Μετά την τελευταία εμφάνισή του στο Βόρειο Αιγαίο, το μπλε καβούρι αυξάνεται ραγδαία πληθυσμιακά.
Το μπλε καβούρι
Ο μεγάλος πληθυσμός μπλε καβουριών στο Βόρειο Αιγαίο έχει ρίξει αρκετά την τιμή του. Γενικά η αφθονία ψαριών και θαλασσινών κρατάει προσιτές τις τιμές τους, τόσο στην πώληση σε ιχθυοπωλεία όσο και σε ταβέρνες και εστιατόρια της περιοχής. Μια μεγάλη πιατέλα αχνιστά μύδια στην Κεραμωτή δεν κοστίζει πάνω από 7-8 ευρώ! Και πρόκειται για μύδια από τις κοντινές μυδοκαλλιέργειες, πράγμα που σημαίνει μύδια φρέσκα, μεγάλα και ψωμωμένα!
Μια κοιλάδα-θησαυρός
Το πραγματικό χρυσωρυχείο της περιοχής βρίσκεται στην κοιλάδα του Νέστου. Δεξιά και αριστερά του ποταμού και γύρω από τις εκβολές του κοντά στην Κεραμωτή εκτείνεται ο κάμπος της Χρυσούπολης. Οι προσχώσεις του ποταμιού έχουν κάνει το έδαφος ιδιαίτερα εύφορο και οι αγρότες δεν άφησαν την ευκαιρία να πάει χαμένη. Δίπλα στις παραδοσιακές καλλιέργειες με ζαρζαβατικά και σιτηρά, αυξάνονται τα τελευταία χρόνια τα χωράφια με ακτινίδια, σπαράγγια και πολλά ακόμη οπωροκηπευτικά. Σημαντικό ρόλο στην προώθηση των νέων καλλιεργειών έχει παίξει η Ενωση Αγροτών Συνεταιρισμένων Καβάλας, η οποία συνενώνει περίπου 1.000 αγρότες και προωθεί τα προϊόντα στην εσωτερική και κυρίως στη διεθνή αγορά. Τα 17 εκατομμύρια ευρώ ξεπέρασε ο τζίρος από τις εξαγωγές του ΕΑΣ το 2014, ενώ για όλο το νομό το νούμερο πλησιάζει τα 208 εκατ. ευρώ – πολλά από αυτά οφείλονται σε αγροτικά προϊόντα.
Απέραντα χωράφια
Η Καβάλα περιτριγυρίζεται από πλούσιους και εύφορους κάμπους. Από τη μία ο κάμπος στα σύνορα με το νομό Δράμας και ανατολικά ο κάμπος της Χρυσούπολης. Πολλοί γεωργοί έχουν στραφεί στην καλλιέργεια των λεγόμενων «ενεργειακών φυτών», κυρίως ηλίανθου και σόγιας – φυτά που επιδοτούνται από ευρωπαϊκά προγράμματα και χρησιμοποιούνται για την παραγωγή εναλλακτικών καυσίμων, όπως το βιοντίζελ.
Μύρτιλα και σαλιγκάρια
Δύο νομούς τροφοδοτεί ο κάμπος ανάμεσα στην Καβάλα και τη Δράμα. Η δύσκολη οικονομική κατάσταση έχει στρέψει πολλούς σε νέες καλλιέργειες, όπως ο λωτός, το ρόδι ή το μύρτιλο. Αλλους σε καλλιέργειες ενεργειακών φυτών. Ο κ. Νικόλαος Παπουτσής καλλιεργεί από το 2005 blueberry (μύρτιλα) έξω από το χωριό Καλαμπάκι. Η οικογενειακή επιχείρηση παράγει φρέσκα φρούτα, χυμό, μαρμελάδα και άλειμμα, που διανέμονται στο νομό αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Λίγο πιο κάτω, στο χωριό Κρηνίδες, δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων, η κ. Βαρβάρα Μπαλτζίδου, μαγείρισσα με πείρα, μου εξηγεί γιατί η Περιφέρεια Καβάλας επέλεξε τα σαλιγκάρια ως «πιάτο των Φιλίππων» σε πρόγραμμα γαστρονομικού τουρισμού. «Παλιά έβγαιναν το βράδυ παρέες με λάμπα λουξ να μαζέψουν σαλιγκάρια, ήταν μία από τις κύριες ασχολίες των νοικοκυριών». Στην περιοχή υπάρχουν δύο είδη σαλιγκαριών: τα σκούρα καφετιά και τα άσπρα του βουνού – άσπρα λόγω των ασβεστολιθικών χωμάτων στα ορεινά.
Κρασί με ιστορία
Θαλασσινή αύρα, άργιλος και ασβεστόλιθος στο χώμα του Παγγαίου όρους και μια μακραίωνη ιστορία ευνοούν την καλλιέργεια αμπελιών στους πρόποδες του βουνού. Περισσότερα από 20 οινοποιεία λειτουργούν στο νομό Καβάλας. Το Κτήμα Βιβλία Χώρα, για παράδειγμα, παράγει 11 εξαιρετικά κρασιά στα πρότυπα της βιολογικής καλλιέργειας και η συνολική παραγωγή φτάνει τις 600.000 φιάλες ετησίως. Οι άνθρωποι του κτήματος ανακάλυψαν μια άγνωστη τοπική ποικιλία, η οποία ακόμα δεν έχει ταυτοποιηθεί ούτε της έχει δοθεί επίσημη ονομασία. Παρ’ όλα αυτά, εμφιαλώθηκαν κάποια μπουκάλια με την ονομασία «Βίβλινος» – ονομασία που έδιναν οι αρχαίοι του Παγγαίου στο κρασί τους.
Γλυκιά Καβάλα
Κουραμπιέδες! Αυτή είναι η απάντηση στις υπογλυκαιμίες των Καβαλιωτών. Οι φημισμένοι κουραμπιέδες Νέας Καρβάλης (χωριό 11 χλμ. ανατολικά της πόλης), καμωμένοι με βούτυρο εκλεκτό, μπόλικο αμύγδαλο και ζάχαρη άχνη, ήρθαν μαζί με τους πρόσφυγες από την Καππαδοκία. Στο Παγγαίο, και συγκεκριμένα στο χωριό Μουσθένη, φτιάχνουν χασλαμά -σαν χαλβάς ταψιού- και επίσης, σε όλο το νομό βρίσκουμε πολλά γλυκά του κουταλιού και αμυγδαλωτά.
Η ισχύς εν τη ενώσει
Ελαιόλαδο και ελιές Θάσου, σπαράγγια, ακτινίδια, καρπούζια και πολλά ακόμη προϊόντα εξάγει σε όλο σχεδόν τον κόσμο η ΕΑΣ Καβάλας. Τα σπαράγγια καλλιεργούνται σε όλο και περισσότερα χωράφια, ενώ στα πλάνα είναι και η εξαγωγή κερασιών και αχλαδιών.
Τι παράγει ο νομός Καβάλας;
- Οπωροκηπευτικά και φρούτα, όπως σπαράγγια, ακτινίδια, ντομάτες, μύρτιλα και πολλά ακόμη. Επίσης, σιτάρια, όσπρια (κυρίως φασόλια), καλαμπόκια και ρύζια.
- Ψαρικά και όλων των ειδών τα θαλασσινά. Εκλεκτά μύδια από τις μυδοκαλλιέργειες της Κεραμωτής και μπλε καβούρια από το ιχθυοτροφείο της περιοχής.
- Στη Θάσο βρίσκουμε ελαιόλαδο Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ενδειξης, ελιές θρούμπες Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης αλλά και μέλι.
- Γύρω από το Παγγαίο όρος συγκεντρώνονται πολλά οινοποιεία, ενώ στο βουνό παράγονται αμύγδαλα, κάστανα και καρύδια.
