– Δυστυχώς, ο καιρός στην Κύπρο δεν θα είναι καλός τις μέρες του ταξιδιού μου.
– Τι εννοείτε;
– Οι μετεωρολογικές προβλέψεις δίνουν έντονες βροχοπτώσεις.
– Μα στην Κύπρο, όταν βρέχει, λέμε ότι έχουμε καλό καιρό!
Λίγες μέρες μετά από αυτόν τον διάλογο, που έγινε στην Αθήνα, φτάνοντας στα Κατύδατα, κοντά στο μεταλλείο της Σκουριώτισσας, και στη Φάρμα Ατσάς, καταλαβαίνω τι εννοούσε ο Γιώργος Α. Δαυίδ μιλώντας μου για την πατρίδα του. Η δυνατή μπόρα έχει μόλις σταματήσει, ένας λαμπερός ήλιος έχει βγει, και τα λίγα σύννεφα που έχουν μείνει στον ουρανό καθρεφτίζονται στο νερό της τεχνητής λίμνης που βρίσκεται στη μέση του ελαιώνα. «Σε αυτήν καταλήγει και η τελευταία σταγόνα της βροχής, καμία δεν πηγαίνει χαμένη. Και είναι γεμάτη με βατράχια και λαβράκια», με ενημερώνει ο Νικολά Νετιέν, γενικός διευθυντής της Φάρμας, καθώς περπατάμε ανάμεσα στις ελιές, με την πανέμορφη Ζιζί και τα υπόλοιπα σκυλιά του να μας ακολουθούν.
Ίσως ακούγεται απλό. Δεν είναι. Η περιοχή στην οποία βρίσκεται αυτός ο νέος, μόλις έξι ετών, ελαιώνας είναι βραχώδης και η πιο ξηρή, ίσως, της Κύπρου. Για τους ανθρώπους που ζουν εδώ –πόσω μάλλον για εκείνους που καλλιεργούν τη γη– η βροχή δεν είναι κακοκαιρία, είναι ευλογία. Ειδικά στη Φάρμα Ατσάς, όμως, ακόμα και το λιγοστό νερό αξιοποιείται. Το «άγριο», άνυδρο τοπίο έχει μεταμορφωθεί σε ένα οικοσύστημα θαυμαστό, που δίνει προϊόντα τα οποία σέβονται και τη φύση και τον άνθρωπο. «Είναι εντυπωσιακό αυτό που κάνετε εδώ», λέω στον Νικολά. «Όχι, καθόλου, αντιθέτως είναι πολύ απλό», διαφωνεί εκείνος. «Σε τόσο ακραίες συνθήκες, δεν είχαμε άλλη επιλογή. Κι όταν δεν έχεις άλλη επιλογή, η ζωή είναι απλούστερη…»
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, οι αναμνήσεις αποτυπώνονται μέσα μας όπως τα ίχνη της γραφίδας πάνω σε πλάκα από κερί. O Γιώργος Α. Δαυίδ το πιστεύει ακράδαντα. Στη δική του μνήμη, άλλωστε, τα παιδικά του χρόνια στην Κύπρο έχουν αφήσει σημάδια ανεξίτηλα: από την Πέτρα και τη Μόρφου, από τις κοιλάδες του ποταμού Καρκώτη και της Σολέας, με τα όμορφα χωριά και τις βυζαντινές εκκλησίες. Θυμάται και τα ελαιόδεντρα που είχε κάθε οικογένεια. «Όταν ήταν η εποχή της συγκομιδής, τα πρωινά, πριν πάω στο σχολείο, μάζευα κι εγώ ελιές, για να βοηθήσω τους μεγάλους», λέει.
Ένα διαφορετικό μέλλον
Από τότε κύλησε πολύ νερό στον μύλο της ιστορίας – και της πατρίδας του, και της δικής του. Αλλά ο επίτιμος πρόεδρος της Coca-Cola HBC AG ούτε στιγμή δεν ξεχνά το παρελθόν και τις ρίζες του. Και επειδή, όπως τονίζει, «η εγκατάλειψη της υπαίθρου, ορατή εδώ και χρόνια σε πολλές περιοχές της Κύπρου, μαρτυρεί μια διαφορετική μετακίνηση πληθυσμών, αυτή που θέλει ιδιαίτερα τους νέους να απομακρύνονται σταθερά από έναν τρόπο ζωής δεμένο με τη γη, για να αναζητήσουν αλλού το μέλλον τους, να προτιμήσουν οποιαδήποτε δουλειά στην πλησιέστερη πόλη από την ενασχόληση με το χωράφι του παππού», επέστρεψε στον γενέθλιο τόπο του για να υλοποιήσει το όραμά του. Να δείξει –ή, για να είμαστε ακριβείς, να αποδείξει– στους συμπατριώτες του ότι η σωστή ενασχόληση με τη γη μπορεί να οδηγήσει στην προσδοκώμενη επαγγελματική αποκατάσταση. «Ότι το μέλλον δεν βρίσκεται στη μαζική παραγωγή, αλλά στην παραγωγή με προστιθέμενη αξία – στη βιοποικιλότητα, στην αειφόρο γεωργία, στα βιολογικά προϊόντα, στις καλλιέργειες που αξιοποιούν τη μοναδικότητα της μεσογειακής γης», όπως τονίζει. «Αλλά, για να πειστούν οι άνθρωποι, πρέπει πρώτα να δουν. Αυτή είναι η δύναμη του παραδείγματος».
Πριν και μετά την εισβολή
Από αυτή τη φιλοσοφία γεννήθηκε η Φάρμα Ατσάς. Πριν από το 1974 υπήρχαν πολλά ελαιόδεντρα στην περιοχή. Στη διάρκεια της τουρκικής εισβολής, η Πέτρα, το χωριό του κ. Δαυίδ, καταστράφηκε και τα δέντρα κάηκαν. Για τον ίδιο, λοιπόν, η δημιουργία αυτού του ελαιώνα σήμαινε πολλά. Σύμμαχοί του, για να κερδηθεί το «στοίχημα», ήταν εξαρχής η ανιψιά του, Μαρία Μπαλτατζή, και ο σύζυγός της, Νικολά Νετιέν, ο οποίος έχει σπουδάσει Βιολογία του Εδάφους
– ένας Γάλλος που αγαπά την Κύπρο σαν δεύτερη πατρίδα του.
Έτσι, σε μια έκταση 450 στρεμμάτων φύτεψαν 6.000 ελαιόδεντρα διαφόρων ποικιλιών (Κορωνέικη, Μανάκι, Καλαμών, Κυπριακή), τα οποία καλλιεργούνται σύμφωνα με τις αρχές της βιολογικής και αναγεννητικής γεωργίας. Τι σημαίνει αυτό; «Ακούστε όλους τους υπέροχους ήχους στον ελαιώνα: βούισμα εντόμων, κελαηδίσματα πουλιών. Αν περπατούσαμε σε ένα χωράφι που καλλιεργείται εντατικά, δεν θα ακούγαμε τίποτα. Θα επικρατούσε απόλυτη ησυχία. Γιατί η εντατική γεωργία βλέπει τα ζώα, τα πουλιά και τα έντομα ως εισβολείς, ως εχθρούς, και τα σκοτώνει. Καταστρέφει δηλαδή τη βιοποικιλότητα…» Ο κ. Δαυίδ συμφωνεί απολύτως: «Απεχθάνομαι τη λέξη “δαμάζω” όταν μιλάμε για τη σχέση μας με τη φύση. Δεν τη δαμάζουμε, την ακούμε, την καταλαβαίνουμε, πηγαίνουμε με τα νερά της – κι εκείνη πάντα μας αποζημιώνει».
Κάθε δέντρο στη Φάρμα Ατσάς δίνει ετησίως σχεδόν 10 κιλά εκλεκτού ελαιολάδου – βραβευμένου (με τα χρυσά μετάλλια των Olympia Αwards, για το 2016 και το 2017) και με το ρεκόρ για υψηλότερη περιεκτικότητα σε πολυφαινόλες παγκοσμίως. Mέσα στο 2018 οι άνθρωποι της Atsas Organic Products, όπως είναι η επωνυμία της εταιρείας, ξεκίνησαν να συνεργάζονται με σημαντικά πανεπιστημιακά ιδρύματα, για τη μελέτη των ευεργετικών για την υγεία ιδιοτήτων του προϊόντος τους: με τα αμερικανικά Yale, Hunter College και University of California-Davis, καθώς και με το Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Το Εκπαιδευτικό Κέντρο Ατσάς. Στεγάζεται στο πάλαι ποτέ δημοτικό σχολείο που είχε χτιστεί για τα παιδιά των εργαζομένων στο μεταλλείο της Σκουριώτισσας, το οποίο αναπαλαιώθηκε υποδειγματικά.
Το Εκπαιδευτικό Κέντρο
Σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από τον ελαιώνα βρίσκεται άλλη μια πολύτιμη προσφορά της οικογένειας Δαυίδ στον τόπο της: το Εκπαιδευτικό Κέντρο Ατσάς, που, συνδέοντας την τεχνογνωσία του αύριο με τη σοφία του χθες, μέσα από τη βιωματική εκπαίδευση, προσφέρει δωρεάν σεμινάρια σε μικρούς και μεγάλους. Ανοίγει δηλαδή ένα παράθυρο στη γνώση και στο μέλλον για τους κατοίκους της περιοχής, ιδιαίτερα για τη νέα γενιά. Έδρα του είναι το πάλαι ποτέ δημοτικό σχολείο που είχε χτιστεί για τα παιδιά των εργαζομένων στο μεταλλείο της Σκουριώτισσας, το οποίο αναπαλαιώθηκε υποδειγματικά και γέμισε ξανά ζωή.
Ο Νικολά μόλις μας έχει δείξει τις υπεραιωνόβιες ελιές και τις φωλιές που έχουν τοποθετήσει στα δέντρα για τις κουκουβάγιες, σε συνεργασία με τον Πτηνολογικό Σύνδεσμο Κύπρου, όταν τα σύννεφα πυκνώνουν και πάλι. «Οχ, θα ρίξει πολύ νερό», λέω έντρομη στον Νικολά. Εκείνος γελάει. Με πιάνουν κι εμένα γέλια. Τώρα πια το ξέρω: η βροχή στην Κύπρο είναι δώρο! ■