Είναι Κυριακή μεσημέρι και θέλετε να οργανώσετε την εκδρομή του επόμενου Σαββατοκύριακου. σας χωρίζουν έξι μέρες και ρίχνετε μια ματιά στο κινητό σας τηλέφωνο. Ξέρετε ότι έχετε πρόσβαση σε πρόγνωση για τις επόμενες εννέα ημέρες. Όμως μπορίτε να προγραμματίσετε την εκδρομή σας σύμφωνα με όσα αναβοσβήνουν στην οθόνη σας;
Και ναι, και όχι. «Είναι αλήθεια ότι τις τελευταίες δεκαετίες έχουν γίνει άλματα ως προς την αξιοπιστία της μεσοπρόθεσμης πρόγνωσης», μας διαβεβαιώνει ο Θοδωρής Κολυδάς, διευθυντής του Εθνικού Μετεωρολογικού Κέντρου της ΕΜΥ, γνωστός στο ευρύ κοινό από τις τακτικές εμφανίσεις του στο Mega. Όντως, τα στοιχεία είναι ενδεικτικά της προόδου που έχει συντελεστεί: αν τη δεκαετία του 1980 η αξιοπιστία μιας πρόγνωσης εξαντλούνταν στη μία ημέρα, το 2019 έχουμε φτάσει τις τρεις. «Στην πραγματικότητα κερδίζουμε μία μέρα κάθε δέκα χρόνια. Σήμερα βρισκόμαστε στο σημείο όπου η αξιοπιστία μιας πενθήμερης πρόγνωσης αγγίζει το 90%, ενώ για τις δεκαήμερες προγνώσεις το αντίστοιχο ποσοστό δεν ξεπερνάει το 50%», συμπληρώνει ο κ. Θοδωρής Κολυδάς. Ίσως, λοιπόν, θα πρέπει να ξανασκεφτείτε την εκδρομή σας…
Κοσμογονία
Αυτό δεν σημαίνει ότι «εκεί έξω» δεν συντελείται μια πραγματική κοσμογονία. Σήμερα υπολογίζεται ότι στο διαδικτυακό σύμπαν βρίσκονται στη διάθεσή μας περίπου 10 με 12 χιλιάδες εφαρμογές μετεωρολογικού ενδιαφέροντος (αν είστε χρήστης έξυπνων τηλεφώνων Android) και άλλες 2.500 κατά προσέγγιση, εφόσον χρησιμοποιείτε συσκευές iPhone (Apple). Μόλις δέκα χρόνια πριν (2009), το αντίστοιχο νούμερο δεν ξεπερνούσε συνολικά τις 1.000 εφαρμογές.
Αλλά πόσο αξιόπιστη είναι η πληροφορία που βρίσκουμε ενσωματωμένη πια στα έξυπνα τηλέφωνά μας; Έχει σημασία να τονίσουμε ότι κολοσσοί της επικοινωνίας όπως η Apple και η Samsung συνεργάζονται απευθείας με μεγάλες αμερικανικές (κυρίως) ιστοσελίδες μετεωρολογικής ενημέρωσης όπως το Weather Channel. Το γεγονός ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες τα μετεωρολογικά δεδομένα είναι απολύτως ελεύθερα (σε αντίθεση με την Ευρώπη όπου η εικόνα είναι περισσότερο περίπλοκη) επέτρεψε σε πολλούς ιδιώτες να αναπτύξουν στη χώρα ιδιαίτερα ανταγωνιστικά sites, που σήμερα παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο (AccuWeather, Weather Underground, Dark Sky, Weather Channel, κ.λπ.). Αν λοιπόν τα τηλέφωνά μας χρησιμοποιούν δεδομένα αμερικανικών εταιρειών και ιστοσελίδων, σε τι βαθμό μπορούμε να εμπιστευόμαστε την πρόγνωσή τους για ελληνικές πόλεις και προορισμούς; Ο Κώστας Λαγουβάρδος, διευθυντής του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) και συνιδρυτής της δημοφιλούς ιστοσελίδας πρόγνωσης καιρού meteo.gr, ακούγεται μάλλον σκεπτικός: «Στην πραγματικότητα, οι εταιρείες αυτές δεν έχουν πρόσβαση σε λεπτομερή πληροφορία τοπικού χαρακτήρα, επομένως περισσότερο θα έλεγα ότι από μία άποψη δημιουργούν οι ίδιες την πληροφορία, καθώς υπερβάλλουν τόσο ως προς την τοπικότητα όσο και ως προς το βάθος χρόνου». Με την ευκαιρία συμπληρώνει ότι «με το να δίνουμε διαφορετική πρόγνωση για τη Γλυφάδα και διαφορετική για το γειτονικό Ελληνικό, για παράδειγμα, είναι λάθος, γιατί επιστημονικά δεν είναι εφικτό. Ταυτόχρονα εκπαιδεύουμε τους πολίτες σε μια λογική που διευρύνει επιπόλαια τα όρια της πρόγνωσης». Με την ιδιότητα του συνιδρυτή και διαχειριστή του meteo.gr, δεν έχει κανένα πρόβλημα να πει ότι «κάνουμε λάθη κάθε μέρα, πόσω μάλλον να δίνουμε διαφορετικές προγνώσεις για περιοχές που απέχουν μεταξύ τους ελάχιστα χιλιόμετρα».
«Εκδημοκρατισμός» της πρόγνωσης
Ο Νίκος Γκίκας είναι γεωγράφος και φοιτητής στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών «Τεχνολογίες και Εφαρμογές Ιστού» του τμήματος Πληροφορικής και Τηλεματικής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου. Ασχολείται ερασιτεχνικά με την πρόγνωση του καιρού στο διαδίκτυο τα τελευταία δεκαοκτώ χρόνια και είναι ο δημιουργός της δικής του μετεωρολογικής ιστοσελίδας (umeteo.com). «Η σελίδα είναι σε πολύ αρχικό στάδιο υλοποίησης», λέει στο «Κ», «αλλά προσπαθώ να κερδίσω ένα στοίχημα: να δίνω αξιόπιστη πληροφορία με τον γρηγορότερο δυνατό τρόπο, δηλαδή με ένα μόνο κλικ. Είμαι χαρούμενος που τουλάχιστον έχει στηθεί η πλατφόρμα με πενθήμερη πρόγνωση και για το γεγονός ότι θα μπορούσε στη συνέχεια να υποστηρίξει πολλές εφαρμογές για συγκεκριμένες ομάδες ενδιαφέροντος και σε μια εντελώς διαφορετική λογική». Πώς στήνει κανείς μια μετεωρολογική σελίδα από το μηδέν; «Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί δεκάδες μοντέλα προσομοίωσης της ατμόσφαιρας που καλύπτουν όλη την υφήλιο», σημειώνει, και προσθέτει ότι αυτό δεν ίσχυε παλαιότερα. «Από τη μία πλευρά η αυξημένη προσφορά πληροφορίας και από την άλλη πλευρά η τεχνολογία των συσκευών, οδηγεί σε καινούργιες εφαρμογές που δεν είναι δύσκολο να δημιουργήσει κανείς. Αρκούν κάποιες γνώσεις προγραμματισμού και η πρόσβαση στην πηγή, δηλαδή στα παγκόσμια μοντέλα πρόγνωσης, δεδομένα τα οποία διατίθενται δωρεάν».
Ο ελληνικός «εμφύλιος»
Η άμεση πρόσβαση σε μετεωρολογική πληροφορία μέσω των smartphones, αλλά και το πανάρχαιο μείγμα δέους και φόβου που κυριεύει τους ανθρώπους μπροστά σε μια σοβαρή μεταβολή του καιρού δεν δημιουργούν μόνο μια νέα αγορά, αλλά και πιθανές στρεβλώσεις. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (κυρίως τα ηλεκτρονικά), έτοιμα να παρασυρθούν στην υπερβολή προκειμένου να κατακτήσουν περισσότερα views, ορισμένες φορές μεγεθύνουν επικοινωνιακά την ένταση μιας επερχόμενης κακοκαιρίας. Έτσι, διαβάζουμε στην καρδιά του χειμώνα ότι «χιόνισε στην Πάρνηθα» και αυτό μπορεί να θεωρηθεί είδηση, ενώ η ονοματοδοσία βαρομετρικών χαμηλών με θεωρητικά σημαντικό βαθμό επικινδυνότητας που εγκαινίασε το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών τον Ιανουάριο 2017 με την «Αριάδνη» προκαλεί αντεγκλήσεις. Ο κ. Κώστας Λαγουβάρδος, ως διευθυντής του ΕΑΑ, είναι λογικό να την υπερασπίζεται. Κατ’ αρχάς, μας υπενθυμίζει ότι τα τελευταία σαράντα χρόνια ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός ονοματοδοτεί τους τροπικούς κυκλώνες σε όλους τους ωκεανούς του πλανήτη. Στον χορό της ονοματοδοσίας μπήκαν από το 2015 η Βρετανική και η Ιρλανδική Μετεωρολογική Υπηρεσία. Ο κ. Λαγουβάρδος δεν πιστεύει ότι ανακάλυψαν την πυρίτιδα. «Πρόκειται για διεθνή πρακτική, που έχει στόχο να συνεισφέρει στην καλύτερη δυνατή ενημέρωση και προετοιμασία των πολιτών απέναντι σε ένα εν δυνάμει επικίνδυνο καιρικό φαινόμενο». Ο αντίλογος διατυπώνεται κυρίως από την ΕΜΥ. Ο κ. Θοδωρής Κολυδάς υπογραμμίζει ότι οι ονοματοδοσίες που εγκαινίασαν οι Βρετανοί και οι Ιρλανδοί γίνονται με πολύ αυστηρά κριτήρια και χρεώνει στους συναδέλφους του στο ΕΑΑ πρωτοβουλίες με επικοινωνιακό άρωμα. Και θεωρεί ότι η υπάρχουσα πανευρωπαϊκή υπηρεσία του «meteoalarm» που διατίθεται στην ιστοσελίδα της ΕΜΥ θα μπορούσε να αξιοποιηθεί περαιτέρω.
Ενημέρωση ή μάρκετινγκ;
Στην πραγματικότητα, το θέμα της ονοματοδοσίας έφερε στην επιφάνεια μια υποβόσκουσα «κόντρα» ανάμεσα στον επίσημο μετεωρολογικό φορέα της χώρας (ΕΜΥ) και στο ΕΑΑ. Ο γνωστός μετεωρολόγος και πρώην διευθυντής του Εθνικού Μετεωρολογικού Κέντρου Δημήτρης Ζιακόπουλος σημειώνει στο προσωπικό του ιστολόγιο ότι «το ΕΑΑ με την ονοματοδοσία κερδίζει πόντους στη διαφήμιση και στην προβολή του, αλλά ταυτόχρονα μπαίνει για τα καλά στον τομέα της επιχειρησιακής μετεωρολογίας, που με βάση την ισχύουσα νομοθεσία ανήκει στην ΕΜΥ. Αυτή εκδίδει έκτακτα δελτία, τα οποία στη συνέχεια διαβιβάζει στη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας για την ενημέρωση των αρμόδιων φορέων και του κοινού. Φαντάζεστε την περίπτωση που το ΕΑΑ θα έχει προχωρήσει στην ονοματοδοσία ενός χαμηλού και η ΕΜΥ θα έχει κρίνει ότι δεν απαιτείται η έκδοση έκτακτου δελτίου;».
Την ίδια στιγμή, είναι σαφές ότι ο τρόπος λειτουργίας της κρατικής ΕΜΥ επιτρέπει σε φορείς με μεγαλύτερη ευελιξία (ΕΑΑ, πανεπιστήμια, ινστιτούτα, ιδιώτες) να κερδίζουν πόντους στον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζουν τον καιρό, ενσωματώνοντας γρήγορα τις δυνατότητες που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία. Ο κ. Θοδωρής Κολυδάς συμφωνεί και προσθέτει ότι από τον Οκτώβριο, που ανέλαβε τα ηνία του Εθνικού Μετεωρολογικού Κέντρου, όλες του οι προσπάθειες είναι στην κατεύθυνση εκσυγχρονισμού και εμπλουτισμού του ενημερωτικού πακέτου της ΕΜΥ προς τους πολίτες. Μακάρι. ■