Μια –καλλιτεχνική– παρέα Ελλήνων αποφασίσαν να γυρίσουν μια ταινία στη Σιβηρία. Τους πήρε δύο χρόνια. Το εντυπωσιακό «Ακίνητο Ποτάμι», που μόλις βγήκε στις αίθουσες, κρυβει ένα συναρπαστικό αλλά και συγκινητικό παρασκήνιο.
Η Άννα (Κάτια Γκουλιώνη) και ο Πέτρος (Ανδρέας Κωνσταντίνου) είναι ένα νέο ζευγάρι που μετακομίζει στη Σιβηρία λόγω επαγγελματικών υποχρεώσεων του δεύτερου. Η προσαρμογή είναι δύσκολη και επηρεάζει την ερωτική τους ζωή – όσους μήνες είναι εκεί, δεν έχουν ολοκληρωμένες σεξουαλικές επαφές. Έτσι, όταν ανακαλύπτουν πως η Άννα είναι έγκυος, ο μέχρι πρότινος αδιάρρηκτος δεσμός τους κλονίζεται. Τι έχει συμβεί; Τον απάτησε, παρότι ορκίζεται για το αντίθετο; Ή ευλογήθηκαν με ένα θαύμα; Αναζητώντας την εξήγηση, η ταινία γίνεται ένα πεδίο σύγκρουσης μεταξύ λογικής και πίστης.
Αυτή είναι η ιστορία του «Ακίνητου ποταμιού», της ταινίας του Άγγελου Φραντζή («Μέσα στο δάσος», «Σύμπτωμα») που βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, εξασφάλισε βραβεία ερμηνείας για τους δύο πρωταγωνιστές στα ΙΡΙΣ της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου και πρόσφατα εντάχθηκε στο playlist του HBO Europe, ενός από τα μεγαλύτερα συνδρομητικά τηλεοπτικά δίκτυα του κόσμου. Η εντυπωσιακή παραγωγή έχει την υπογραφή της Heretic, της ελληνικής εταιρείας που το 2018 βραβεύτηκε με το «ευρωπαϊκό Όσκαρ», το Eurimages Co-Production Award. Εν ολίγοις, πρόκειται για μια ταινία, όπως προδίδουν τα διαπιστευτήριά της, που αξίζει να δει κανείς.
Δεν είναι, όμως, μόνο αυτά που την κάνουν ενδιαφέρουσα. Γυρισμένη στα βάθη της Σιβηρίας και στις εξοχές της Λετονίας, με πολυεθνικό συνεργείο από Γάλλους, Έλληνες, αλλά και ντόπιους Ρώσους και Λετονούς, σε θερμοκρασίες έως και -25 βαθμούς Κελσίου, 14ωρα γυρίσματα, καθυστερήσεις, ακόμα και συλλήψεις, οι διηγήσεις των συντελεστών της για το συναρπαστικό παρασκήνιο είναι απολαυστικές. Την ώρα που το σενάριο πραγματεύεται ένα πιθανό θαύμα, το αληθινό θαύμα, όπως λένε οι ίδιοι, «είναι ότι αυτή η ταινία τελικά έγινε».
Στα όρια του ανθρώπινου
«Από την πρωταρχική ιδέα, η ιστορία ήταν συνυφασμένη με το τοπίο», λέει ο σκηνοθέτης Άγγελος Φραντζής. «Έπρεπε να συμβεί κάπου όπου οι δύο ήρωες θα είναι παντελώς αποξενωμένοι, σε ένα περιβάλλον ανοίκειο. Οι πόλεις που έχουν χτιστεί επί Στάλιν για τη βιομηχανία της περιοχής, πόλεις-εργοστάσια, έχουν χαραγμένο στην αρχιτεκτονική τους το πόσο μικρός αισθάνεται ο άνθρωπος μπροστά σε κάτι μεγάλο, είτε αυτό ήταν ο Θεός είτε ο μεγάλος πατέρας. Το ίδιο το τοπίο ήταν ένας ακόμα λόγος: ένα λευκό τίποτα, μια λευκή σελίδα, που κάποιος πρέπει να τη γεμίσει. Δεν επιλέχθηκε ο τόπος για να υπάρξουν ωραίες εικόνες σαν καρτ ποστάλ· αποτυπώνει οπτικά την ουσία της ταινίας». Βλέποντάς την, το αντιλαμβάνεσαι. Το «Ακίνητο ποτάμι» είναι μια ταινία πάνω στα όρια του ανθρώπινου, και το ίδιο αποδείχθηκαν και τα γυρίσματά της.
Η αρχική ιδέα ήταν να γυριστεί στο Νόριλισκ, από τα πιο κρύα αλλά και μολυσμένα μέρη του πλανήτη, στη Σιβηρία. Όμως, αποδείχθηκε αδύνατο, αφού πρόκειται για απαγορευμένη πόλη, όπου δεν επιτρέπεται να πάει κανείς, καθώς υπάρχουν ρωσικά εργοστάσια που τελούν υπό καθεστώς απορρήτου. Για λόγους πρακτικούς, κατέληξαν στο Μούρμανσκ, μια πόλη στις όχθες του Αρκτικού Ωκεανού. «Την πρώτη φορά που πήγαμε για ρεπεράζ, ο Άγγελος, ο βοηθός σκηνοθέτη Δημήτρης Αποστόλου και εγώ, μας συνέλαβαν», λέει ο παραγωγός Κωνσταντίνος Κοντοβράκης. «Έπρεπε να δούμε ένα εργοστάσιο, δεν είχαμε εξασφαλίσει ακόμη άδεια, πήγαμε σε μια απομακρυσμένη πλευρά του, αλλά πλησιάσαμε πολύ τις εγκαταστάσεις και ενεργοποιήσαμε τα συστήματα συναγερμού».
Έτσι, κατέληξαν να ανακρίνονται από εκπρόσωπο της FSB, πρώην KGB. «Ήταν ένας δίμετρος, που έμοιαζε σαν τον κακό του Τζέιμς Μποντ», λέει γελώντας ο Άγγελος Φραντζής. «Κυκλοφορούσε στους -20 με κοντομάνικο πουκάμισο και μας ξετίναξε στην ανάκριση. Ο κίνδυνος ήταν μεγάλος, όχι μόνο να φυλακιστούμε, αλλά και να μας απελάσουν και να μας απαγορεύσουν την είσοδο στη χώρα για τέσσερα με πέντε χρόνια, πράγμα που θα σήμαινε το τέλος του πρότζεκτ. Επτά ώρες αργότερα κατέληξε να γίνει ο καλύτερός μας φίλος».
Ο Γιώργος Καρναβάς και ο Κωνσταντίνος Κοντοβράκης της Heretic, η Κάτια Γκουλιώνη, ο Ανδρέας Κωνσταντίνου και ο Άγγελος Φραντζής.
Πού πήγαν τα χιόνια;
Η συνέχεια ήταν εξίσου κινηματογραφική. Στη Ρωσία κανονίστηκε να γίνουν τα εξωτερικά γυρίσματα της πόλης. Επειδή όμως δεν είναι φιλική χώρα σε συμπαραγωγές, έψαξαν μια άλλη για τα εσωτερικά και ένα τμήμα των εξωτερικών, κυρίως τις εξοχές. Κατέληξαν στη Λετονία. «Αφού κάναμε ρεπεράζ, βρήκαμε συνεργάτες, εξασφαλίσαμε χρηματοδότηση, πήγαμε για το γύρισμα, αλλά δεν είχε χιόνια. Καθόλου χιόνια. Αυτομάτως, αναβλήθηκε για έναν ολόκληρο χρόνο. Οπότε, παρότι τα γυρίσματα διήρκεσαν οκτώμισι εβδομάδες, με 14ωρα ωράρια, η ταινία χρειάστηκε δύο χρόνια να ολοκληρωθεί. Καταλαβαίνετε τι σημαίνει αυτό για τους ηθοποιούς; Δεσμεύονται για δύο σεζόν – να μην αλλάξουν τα μαλλιά τους, το πρόσωπό τους, να κρατήσουν τον χρόνο τους».
Αυτή δεν ήταν η μόνη δυσκολία για τους ηθοποιούς. Εκτός από το ότι έπρεπε να παίξουν σε ένα περιβάλλον εντελώς άγνωστο σε αυτούς, οι συνθήκες των γυρισμάτων ήταν συχνά αδιανόητες. «Φεύγεις από κάτι γνώριμο και εγκαθίστασαι κάπου για πρώτη φορά. Έρχεσαι αντιμέτωπος με κάτι που βγάζει αυτό που έχεις μέσα σου και ίσως έχει εφησυχάσει όταν όλα είναι γνώριμα και οικεία. Με αυτή την έννοια, ήταν και αποκαλυπτικό για τον εαυτό μας», λέει ο πρωταγωνιστής Ανδρέας Κωνσταντίνου. «Κάναμε γυρίσματα με στέγες να φεύγουν από τον αέρα πάνω από το κεφάλι μας».
«Υπήρχαν φορές που στις 14 ώρες εξωτερικών γυρισμάτων έπρεπε να συγκεντρωνόμαστε για να μπορούμε να μιλήσουμε χωρίς να τρέμουμε», λέει η Κάτια Γκουλιώνη. «Και εμείς είχαμε και κάποια κενά που μπαίναμε σε ένα ζεστό τρέιλερ και ξεκουραζόμασταν. Υπήρχαν ειδικότητες που δεν σταματούσαν να δουλεύουν επί 14 ώρες». Και όλα αυτά ενώ τα ντόπια συνεργεία ήταν άνθρωποι ερασιτέχνες, ηλεκτρολόγοι που είχαν βγει μόλις από το Πολυτεχνείο, υδραυλικοί, απλοί οδηγοί. «Το πόσο σκίζονταν για να βγει αποτέλεσμα ήταν συγκινητικό. Έδωσαν ό,τι είχαν και δεν είχαν, εργάστηκαν με απίστευτο φιλότιμο», λέει ο Κωνσταντίνος.
Υπάρχει μια συγκλονιστική σκηνή όπου η Άννα (Κάτια) βαφτίζεται σε ένα παγωμένο ποτάμι. Δεν μπορώ να μην τη ρωτήσω, καθώς, βλέποντας την ταινία, είναι εμφανές ότι το έκανε στα αλήθεια. «Έκανα μακρά προετοιμασία», λέει. «Εκτός από τα χειμερινά μπάνια στην Ελλάδα, που φυσικά καμία σχέση δεν είχαν, δούλευα γι’ αυτό με ασκήσεις κρύου και ζεστού νερού στο ντους, ενώ στο γύρισμα υπήρχε γιατρός με τον οποίο έκανα συγκεκριμένο ζέσταμα πριν από τη σκηνή. Και έγινε. Το κρύο ήταν ανυπόφορο. Φοβόμουν. Νομίζω ότι δεν έχω συγκεντρωθεί περισσότερο στην αναπνοή μου. Να σου πω, όμως, κάτι; Πιανόμαστε από αυτή τη σκηνή, αλλά καθένας στο δικό του κομμάτι ξεπέρασε κατά πολύ τα όριά του, έκανε την προσωπική του υπέρβαση. Και, μιας και η ιστορία μιλάει για πίστη και λογική, το πραγματικό θαύμα ήταν ότι έγινε αυτή η ταινία».
Προετοιμασία του γυρίσματος της βάφτισης της Άννας στον παγωμένο ποταμό. Η Κάτια Γκουλιώνη είχε αρνηθεί να κάνουν τη σκηνή σε studio green box και βούτηξε πραγματικά.
Οι διαπραγματεύσεις με την Εκκλησία
Ο Γιώργος Καρναβάς, έτερος παραγωγός της Heretic, κρατάει το καλύτερο για το τέλος. «Από τα πιο παράδοξα πράγματα που έπρεπε να κάνουμε ήταν οι συνομιλίες με την Εκκλησία. Στη Λετονία χρειαζόμασταν άδεια για τα γυρίσματα σε έναν ναό. Ο ίδιος ο αρχιεπίσκοπος Λετονίας αποφάσισε ότι θέλει να μας δει ο ίδιος. Περάσαμε από ένα πολύ αυστηρό ιερατείο και συνειδητοποιούμε ότι δεν μπορούμε να κάνουμε χαρτιά από μια εταιρεία που λέγεται Heretic! Ο Κωνσταντίνος προσποιήθηκε ότι ξέχασε τις κάρτες του και δώσαμε ένα άλλο μέιλ. Και στην πρεσβεία στην Ελλάδα, όμως, για να πάρουμε τις άδειες, δώσαμε άλλο τίτλο. Η ταινία ήταν για ένα ερωτευμένο ζευγάρι που πάει στη Σιβηρία και λεγόταν “Siberian Miracle”!» ■