—Πώς είναι η θέα της Ελλάδας από το Διάστημα;
—Το ίδιο υπέροχη, όπως και από κοντά. Ένας από τους συναδέλφους μου στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό και καλός μου φίλος, ο Ρώσος κοσμοναύτης Φιοντόρ Γιουρτσίχιν, έχει ελληνικές ρίζες. Κάθε φορά που περνούσαμε πάνω από τη Μεσόγειο, μου μιλούσε με πάθος για τη χώρα σας και τις ομορφιές της. Είχε δίκιο.
Κλέιτον Άντερσον, 60 ετών, Αμερικανός αστροναύτης. Συνταξιούχος πλέον, αλλά αυτή η ιδιότητα πάντα θα τον ακολουθεί. Έχει περάσει 167 μέρες στο Διάστημα, ενώ έχει πραγματοποιήσει έξι διαστημικούς περιπάτους, συνολικής διάρκειας 38 ωρών και 28 λεπτών. Ήρθε στην Ελλάδα και μίλησε στο Athens Science Festival, σε μια κατάμεστη αίθουσα. Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Αθήνα. «Ποιο συναίσθημα κυριαρχούσε όταν βρισκόσασταν εκεί… έξω; Η περιέργεια;» τον ρώτησα. «Όχι, ο θαυμασμός για την απίστευτη ομορφιά του σύμπαντος», μου απάντησε. «Και το δέος μπροστά στο μεγαλείο της Δημιουργίας. Πιστεύω στον Θεό, θεωρώ ότι τίποτα δεν έχει γίνει κατά τύχη».
Το να γίνει αστροναύτης ήταν το παιδικό όνειρο του Κλέιτον Άντερσον, από τα εννιά του όταν παρακολούθησε στην τηλεόραση το Απόλλων 8 να μπαίνει σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη.
Στις 23 Δεκεμβρίου 1968, το αμερικανικό διαστημόπλοιο «Απόλλων 8», στο οποίο επέβαιναν οι Φρανκ Μπόρμαν, Τζιμ Λόβελ και Ουίλιαμ Άντερς, βγήκε από το μαγνητικό πεδίο της Γης και εισήλθε σ’ αυτό της Σελήνης – για πρώτη φορά στην Ιστορία. Την επομένη, παραμονή Χριστουγέννων, μπήκε σε χαμηλή τροχιά γύρω από «την αχανή, μοναχική, αφιλόξενη» Σελήνη, όπως τη χαρακτήρισε ο Μπόρμαν. Εκατομμύρια συμπατριώτες των Αμερικανών αστροναυτών παρακολουθούσαν με κομμένη την ανάσα την εξέλιξη της αποστολής.
Ανάμεσά τους, ένα αγόρι στο Άσλαντ, μια μικρή πόλη της Νεμπράσκα. «Ήμουν εννέα ετών. Μαζί με τους γονείς μου και τα αδέλφια μου, είδαμε στην ασπρόμαυρη τηλεόρασή μας το “Απόλλων 8” να μπαίνει σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη. Αν χαρακτηρίσω εκείνη τη στιγμή σημαντική για τη μετέπειτα πορεία μου, θα την υποτιμήσω: η εικόνα –και το κατόρθωμα– των τριών αστροναυτών με συγκλόνισε. “Αυτό θέλω να κάνω”, είπα».
Ο Κλέιτον Άντερσον, ο πιτσιρικάς της ιστορίας, έζησε ευτυχισμένα παιδικά χρόνια («χόρτασα παιχνίδι, με τους φίλους μου φτιάχναμε καλύβες στο δάσος και κάναμε πεζοπορίες, στο σχολείο ασχολούμουν με τα πάντα: επιστήμη, αθλήματα, μουσική, θέατρο»), μεγάλωσε, η έξαψη όμως που είχε νιώσει εκείνη τη μέρα δεν είχε καταλαγιάσει. Σπούδασε αεροδυναμική μηχανική και άρχισε να εργάζεται, αλλά το όνειρο να γίνει αστροναύτης δεν το είχε ξεχάσει.
«Άρχισα να υποβάλλω αιτήσεις και, πιστέψτε με, βίωσα πολλή απόρριψη», λέει γελώντας. «Πρέπει να κατέχω το σχετικό ρεκόρ και είμαι πολύ υπερήφανος γι’ αυτό, γιατί προσπάθησα πολύ μέχρι να πετύχω τον στόχο μου». Οι άνθρωποι της NASA τον κάλεσαν για συνέντευξη μετά την 13η αίτησή του. Έγινε όμως δεκτός το 1998, με τη 15η! Τι είχε αλλάξει μέχρι τότε; Τι προκάλεσε τη θετική, αυτή τη φορά, κρίση τους; «Είμαι σίγουρος ότι έπαιξε ρόλο το ότι από το 1992 ήμουν παντρεμένος με μια υπέροχη γυναίκα – όμορφη, έξυπνη και υποστηρικτική. Ο γάμος μου με τη Σούζαν με ωρίμασε, μου έδωσε περισσότερη αυτοπεποίθηση και ισορροπία, με έκανε πιο δυνατό», εξηγεί.
Ακριβό σπορ
Στον κόσμο υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες πιλότοι αεροπλάνων, αλλά ελάχιστοι αστροναύτες. Γιατί; «Έχετε δίκιο. Διεθνώς είναι 550 και από αυτούς οι 300 Αμερικανοί. Είναι πάρα πολύ δύσκολο και ασύλληπτα ακριβό το εγχείρημα να στείλεις ανθρώπους στο Διάστημα – η λέξη-κλειδί είναι το “ακριβό”. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι θα είναι πάντα έτσι. Οι αεροπορικές μετακινήσεις σήμερα είναι εύκολες και ασφαλείς. Επίσης, ο ανταγωνισμός των εταιρειών τις έχει κάνει προσιτές σε πολύ περισσότερους ανθρώπους από ό,τι στο παρελθόν. Εκεί θα οδηγηθούν κάποια στιγμή και οι διαστημικές αποστολές. Μέσα στις επόμενες δεκαετίες θα κάνουμε τουρισμό στο Διάστημα!»
«Κάτι σαν διαστημική Ντίσνεϊλαντ», σχολιάζω. Γελάει. «Δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα. Ας υποθέσουμε ότι βρίσκεστε σε ένα διαστημόπλοιο για μία εβδομάδα. Το να κινείστε σε περιβάλλον μηδενικής βαρύτητας και να κοιτάτε τη θέα έξω από το παράθυρο είναι σίγουρα… κουλ. Πώς θα περνάτε τις μέρες σας, όμως; Μήπως αποδειχθεί αγχωτικός ο εγκλεισμός αυτός; Κι αν κάτι πάει στραβά; Θα είστε προετοιμασμένη να χειριστείτε μια τέτοια κατάσταση;»
Αλήθεια, πώς ήταν οι δικές του μέρες μακριά από τη Γη; «Γεμάτες. Γιατί ένας αστροναύτης είναι ταυτόχρονα επιστήμονας, μηχανικός, οδηγός, μάγειρας. Είμαστε σαν τις μαμάδες, δηλαδή: κάνουμε τα πάντα και σκεφτόμαστε πρώτα τους άλλους». Θυμάται τον πρώτο του διαστημικό περίπατο; «Σαν να ήταν χθες. Ήταν στις 23 Ιουλίου 2007 και διήρκεσε 7 ώρες και 41 λεπτά. Ήμουν μαζί με τον Φιοντόρ, έναν σπουδαίο συνεργάτη. Μεγάλωσα στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, μαθαίνοντας ότι οι Σοβιετικοί είναι οι κακοί και εμείς οι καλοί. Στο σχολείο κάναμε ασκήσεις, ώστε να είμαστε προετοιμασμένοι σε περίπτωση πυρηνικού πολέμου με την ΕΣΣΔ. Και εκεί, στο Διάστημα, συμβίωνα με δύο Ρώσους και βασιζόμασταν ο ένας στον άλλο για την επιβίωσή μας. Αυτό είναι ένα πολύ καλό μοντέλο για το πώς θα έπρεπε να συμβιώνουν οι άνθρωποι και πάνω στη Γη».
Ξεριζώνοντας το φόβο
Τον ρωτώ αν φοβήθηκε ποτέ για τη ζωή του στη διάρκεια κάποιας αποστολής. «Η εκπαίδευση από την οποία περνάμε έχει σκοπό να ξεριζώσει τον φόβο από μέσα μας», εξηγεί ο Κλέιτον Άντερσον. «Και σε μεγάλο βαθμό το πετυχαίνει. Αποκτάμε γνώσεις και μεθοδικότητα – αυτά συνήθως αρκούν. Αν κάτι πάει στραβά, δεν πανικοβαλλόμαστε: σταματάμε οτιδήποτε κάνουμε, εκτιμάμε την κατάσταση με ψυχραιμία και αποφασίζουμε πώς θα τη χειριστούμε. Ή ζητάμε οδηγίες από το κέντρο ελέγχου. Βέβαια, δεν ξέρω πώς θα είχα αντιδράσει αν με είχε χτυπήσει κάποιος μικρομετεωρίτης, για παράδειγμα, και είχε ανοίξει τρύπα στη στολή μου. Πιθανότατα θα είχα κάνει αυτό για το οποίο είχα εκπαιδευτεί. Αλλά όταν αντιμετωπίζεις την απειλή του θανάτου, αυτό δεν είναι πάντα δεδομένο…»
Η πληγή που δεν έκλεισε
Και ποια ήταν η πιο δύσκολη στιγμή στην καριέρα του μέχρι σήμερα; «Ήμουν συνοδός των συγγενών των επτά αστροναυτών που επέβαιναν στο διαστημικό σκάφος “Κολούμπια”. Ήμουν μαζί με τις συζύγους, τα παιδιά, τους γονείς τους την 1η Φεβρουαρίου 2003, στη βάση της NASA στο Ακρωτήριο Κανάβεραλ, την ώρα που το “Κολούμπια”, κατά τη διαδικασία προσεδάφισής του, εισήλθε στην ατμόσφαιρα της Γης και διαλύθηκε. Δεν πρόκειται να το ξεχάσω ποτέ. Η πληγή στην ψυχή μου δεν έχει κλείσει ακόμα. Δεν ξέρω αν αυτό που τους προσέφερα εκείνες τις τραγικές στιγμές ήταν αρκετό. Τι είναι αρκετό, θα μου πείτε, για κάποιον που έχει δει τον άνθρωπό του να πεθαίνει μπροστά στα μάτια του; Δυστυχώς, δεν έχω απάντηση…» ■