Η απλή μέθοδος των τριών

10' 21" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η συνέντευξη με τρία πρόσωπα είναι υπόθεση λίγο άχαρη για έναν δημοσιογράφο. Ειδικά όταν αφορμή είναι μια παράσταση. Τι να τους ρωτήσει; Πώς βλέπουν το έργο και τον ρόλο; Κι εκείνοι τι να απαντήσουν; Ότι υπάρχει χημεία στα καμαρίνια κι αυτό θα βγει στη σκηνή; Έφτασα στο ραντεβού μας προβληματισμένη. Η Αμαλία Μουτούση (Ιοκάστη), ο Δημήτρης Λιγνάδης (Οιδίποδας) και ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης (σκηνοθέτης) μόλις είχαν βγει από μια πολύωρη πρόβα για τον «Οιδίποδα τύραννο» του Σοφοκλή, που θα παρουσιαστεί στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου στις 12 και 13 Ιουλίου, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. «Θέλετε να παίξουμε ένα παιχνίδι με λέξεις, από το Α έως το Ω;» τους ρώτησα. «Ωραία έκπληξη! Φυσικά», απάντησαν. Και ιδού το αποτέλεσμα.

Αίνιγμα

Αμαλία Μουτούση: «Κάθε καινούργια παράσταση είναι ένα αίνιγμα το οποίο προσπαθείς να λύσεις – αν αυτό συμβαίνει ποτέ. Είναι σαν να ανοίγεις δρόμους μέσα στο σκοτάδι. Στην περίπτωση του συγκεκριμένου έργου ακόμη περισσότερο, μια και ο “Οιδίπους τύραννος” ξεκινά με ένα αίνιγμα, με ένα μυστήριο».

Βουτιά

Δημήτρης Λιγνάδης: «Η τραγωδία είναι για τον ηθοποιό βουτιά σε μεγαλύτερο βάθος από ό,τι σε άλλα είδη θεάτρου. Γιατί εκ κατασκευής πρόκειται για μεικτό είδος –με λόγο, χορό, τραγούδι– κι αυτό ανεβάζει τον πήχη της δυσκολίας. Πρέπει να βρεις τις αλήθειες των ρόλων, των καταστάσεων, των σχέσεων του έργου, αλλά να τις εντάξεις στο πλαίσιο του είδους. Αν δεν το καταφέρεις, θα βρεις “τοίχο”: δεν θα κάνεις τραγωδία, αλλά δράμα δωματίου».

 

Η απλή μέθοδος των τριών-1

 

Γεύση

Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης: «Κάθε παράσταση έχει τη δική της γεύση. Αν και δεν μαγειρεύω ο ίδιος, πολλές φορές συγκρίνω το θέατρο με τη μαγειρική. Έχουν μια συνάφεια. Πρέπει να ξέρεις τι φαγητό φτιάχνεις και για πόσους, καθώς και πού θα το σερβίρεις. Το ίδιο ισχύει και για τις παραστάσεις. Η γεύση που θέλω να αφήνουν οι δικές μου; Θέλω να βλέπονται σαν να πίνεις ένα ποτήρι νερό. Έχω πάντα στο μυαλό μου αυτό που έλεγε ο Γκαίτε: “Ένα βιβλίο πρέπει να γράφεται δύσκολα και να διαβάζεται εύκολα”. Επίσης, ύψιστη αρετή θεωρώ τη γλυκύτητα. Τη βάζω πιο πάνω από την ευφυΐα. Γιατί χωρίς γλυκύτητα, χωρίς αγαπητική στάση στα πράγματα, ακόμα και η ευφυΐα είναι προβληματική».

Διαφορετικό

Κ. Μ.: «Μέχρι να αρχίσουν οι πρόβες, είχα μεγάλο άγχος. Κάνω τριάντα χρόνια θέατρο, αλλά κατεβαίνω για πρώτη φορά ως σκηνοθέτης στην Επίδαυρο. Τι θα πω; Τελικά, αποφάσισα να μη σπαταληθώ στην αναζήτηση του διαφορετικού και αυτή η παράσταση να είναι ωδή στην αντι-πρωτοτυπία. Θέλω να φτάσουμε στον πυρήνα του έργου. Να σεβαστούμε τα υλικά του κειμένου, να αγκαλιάσουμε σεβαστικά όσα πήραμε από τις προηγούμενες γενιές και να τα παραδώσουμε στους σημερινούς θεατές. Να αναδείξουμε την αξία τους σε μια νέα μορφή. Όπως κάνουν κάποιοι σεφ: φτιάχνουν κάτι οικείο, με σεβασμό στη γαστρονομική παράδοση, αλλά με φρέσκια ματιά. Παστίτσιο, δηλαδή, αλλά του 2019. Δεν σου το είπα ότι μαγειρική και θέατρο μοιάζουν;»

Επιτυχία

Α. Μ.: «Η επιτυχία –για καθετί, όχι μόνο στο θέατρο– ξεκινά από την καρδιά. Μια παράσταση είναι επιτυχημένη όταν είναι σαφής, διαυγής και συνεπής με τον εαυτό της, με αυτό που θέλει να πει. Κι αυτή η “εσωτερική” προϋπόθεση είναι απαραίτητη και για την “έξωθεν” επιτυχία της, το να αρέσει, δηλαδή, στο κοινό».

Ζυμώσεις

Δ. Λ.: «Πολύ ενδιαφέρουσες ζυμώσεις γίνονται αυτή την εποχή στο ελληνικό θέατρο. Άλλοτε με μπούσουλα, δηλαδή με στόχο κάτι να κατακτηθεί –η επιτυχία, η καταξίωση, τα χρήματα–, και άλλοτε τυχαία. Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει απαραιτήτως κάτι. Οι ζυμώσεις αποτελούν συνθήκη αναγκαία, αλλά όχι ικανή για να παραχθεί έργο ουσιώδες. Με τον ίδιο τρόπο που η κινητικότητα δεν είναι κατ’ ανάγκη κίνηση και η δημιουργικότητα δεν οδηγεί πάντα σε δημιουργία».

Ηγέτης

Κ. Μ.: «Ο σκηνοθέτης είναι ηγέτης, αλλά όχι μόνο. Είναι και εμπνευστής, ενίοτε και χειραγωγός. Κυρίως (πρέπει να) είναι ο άνθρωπος που οφείλει να αξιοποιεί όλες τις δυνατότητες του ταλέντου και της ευφυΐας των συνεργατών του. Και να μη διστάζει να ακολουθήσει τους συνεργάτες του, όταν μια ιδέα τους υπηρετεί τον κοινό στόχο. Θέλω στις παραστάσεις μου όλοι να αισθανόμαστε συνδημιουργοί. Δεν το κάνω από καλοσύνη, αλλά από καθαρό συμφέρον: για ένα όσο το δυνατόν καλύτερο αποτέλεσμα. Αλλά την κατεύθυνση προς την οποία κάθε φορά θα κινηθούμε την ορίζω εγώ. Δεν γίνεται διαφορετικά. Δεν θα μου άρεσε να ταξιδεύω σε ένα πλοίο που ο καπετάνιος θα παραδέρνει και θα ρωτάει τους επιβάτες προς τα πού να πλεύσει. Ως ηθοποιός το έχω νιώσει αρκετές φορές…»

Θαυμασμός

Δ. Λ.: «Πολλές ερμηνείες συναδέλφων έχω θαυμάσει. Πώς να τους απαριθμήσω όλους; Κάποιον θα ξεχάσω και δεν το θέλω. Θα αναφέρω όμως την ταινία που έχω θαυμάσει όσο καμιά άλλη, αυτήν που με έχει σφραγίσει: “Τραγούδια από τον δεύτερο όροφο” του Σουηδού Ρόι Άντερσον. Την είδα το 2000 –και αρκετές φορές από τότε–, ακόμα τη σκέφτομαι και αποτελεί για μένα μανιφέστο περί υποκριτικής, σεναρίου και σκηνοθεσίας».

Ιοκάστη

Α. Μ.: «Είναι η πρώτη φορά που θα την υποδυθώ. Δεν θα πω πώς ακριβώς θα είναι η Ιοκάστη της παράστασής μας, γιατί αυτή την περίοδο, μέσα από τις πρόβες μας, γεννιέται. Θα περιγράψω όμως πώς γίνεται η γέννα: μέσα από όμορφες και ουσιαστικές σχέσεις, μέσα από την αλληλεπίδρασή μου με τον Κωνσταντίνο, τον Δημήτρη και τους υπόλοιπους συντελεστές. Αυτός είναι για μένα ο ιδανικός τρόπος. Ταιριάζει στον ψυχισμό μου το να γίνονται έτσι τα πράγματα, με “ανοίγει”». 

 

Η απλή μέθοδος των τριών-2

 

Κοινό

Κ. Μ.: «Δεν νομίζω ότι υπάρχει κοινό, με την έννοια μιας συμπαγούς μάζας ανθρώπων που μοιράζονται το ίδιο γούστο, τις ίδιες απόψεις για το θέατρο και το ίδιο συμπέρασμα στο τέλος μιας παράστασης. Έχω πάντα στο μυαλό μου τη μεταγραφή του “Άμλετ” του Σαίξπηρ από τον Γιώργο Χειμωνά. Στο τέλος πρόσθεσε την εξής φράση: “Γιατί η τέχνη δεν είναι για τους πολλούς. Ούτε είναι για τους λίγους, είναι πάντα για τον καθένα χωριστά”. Από μια αίθουσα γεμάτη θεατές κάποιοι θα συνδεθούν βαθιά, άλλοι καθόλου, τα διαμάντια του ενός μπορεί να είναι τα σκουπίδια του άλλου. Ο ηθοποιός χρειάζεται το κοινό, χωρίς αυτό δεν μπορεί να υπάρξει. Αλλά μόνο ο χρόνος μάς κρίνει. Ειδικά αυτή την εποχή, που υπάρχει μια απίστευτη πολυδιάσπαση και πολύς “θόρυβος”».

Λογική

Δ. Λ.: «Πορεύομαι με τη λογική. Δεν αποσείω όμως το συναίσθημα και στην τέχνη μου, τουλάχιστον, είμαι σε αρκετά μεγάλο βαθμό ενστικτώδης και εμπειρικός. Βέβαια, στην πραγματικότητα πρόκειται για ψευδοδίλημμα. Το συναίσθημα, με τη μορφή του ενστίκτου, είναι μια λελογισμένα διυλισμένη εμπειρία. Αλλιώς αντιδράμε συναισθηματικά στο ίδιο ερέθισμα στα είκοσί μας και αλλιώς στα πενήντα μας».

Ματαιοδοξία

Α. Μ.: «Ας είμαστε ειλικρινείς: ένας άνθρωπος χωρίς ματαιοδοξία δεν ανεβαίνει στη σκηνή. Πέρα από αυτό, οι “αναγνώσεις” είναι δύο. Υπάρχει η ματαιοδοξία που λειτουργεί ως κίνητρο και πηγή δημιουργίας, σου προκαλεί μια άγρια χαρά, σε κινητοποιεί, σε ωθεί να προσπαθείς ολοένα και περισσότερο. Υπάρχει όμως και εκείνη που σε γεμίζει άγχος και φόβο, κάνοντάς σε μίζερο και δυστυχισμένο. Τότε γίνεται εμπόδιο. Κι ένας ηθοποιός, για να προχωρά στην τέχνη του, πρέπει να κάνει στην άκρη οτιδήποτε εμποδίζει τον δρόμο του». 

Νίκη

Κ. Μ.: «Την ήττα έχω διαρκώς στο μυαλό μου, όχι τη νίκη. Δουλεύω σκληρά, πολύ πριν αρχίσουν οι πρόβες μιας παράστασης. Αλλά κάθε φορά σκέφτομαι: να, τώρα θα με… πιάσουν. Έχω συνεχώς την αίσθηση ότι την επόμενη φορά θα πέσω, ότι όλα θα πάνε στραβά. Προσπαθώ να το ξεχνώ, γιατί είναι κακός οδηγός. Σε γενικές γραμμές, θεωρώ νίκη μιας παράστασης όταν αυτό που θέλω να πω επικοινωνείται έστω και σε έναν θεατή».

Ξέφωτα

Α. Μ.: «Αλλάζουν κάθε τόσο. Αυτή την εποχή, ξέφωτό μου είναι η μοναξιά μου: το να ασχολούμαι με τη γη –να φυτεύω, να ποτίζω, να περιποιούμαι τα λουλούδια μου–, να κάνω έναν περίπατο. Οτιδήποτε, δηλαδή, με κρατάει μακριά από τις συναναστροφές με άλλους ανθρώπους. Ίσως γιατί την επαφή με τον κόσμο τη χορταίνω στη δουλειά μου κι έχω ανάγκη το να μείνω μόνη, για να επέλθει ισορροπία…»

Οιδίποδας

Δ. Λ.: «Η πρώτη τραγωδία που είδα ήταν ο “Οιδίπους επί Κολωνώ” με τον Αλέξη Μινωτή στην Επίδαυρο, το 1975 – και με σημάδεψε. Ο “Οιδίπους τύραννος” είναι ένα κείμενο που αγαπώ από την εφηβεία μου. Στις ασκήσεις απαγγελίας που έκανα τότε, διάβαζα κυρίως τον Άγγελο και τη σκηνή με τον Τειρεσία. Κι αυτή η σκηνή με δυσκολεύει περισσότερο τώρα, γιατί την έχω μάθει στα Αρχαία και προσπαθώ να την… ξεχάσω».

Πολιτική

Κ. Μ.: «Είμαι πολιτικό ον, με ενδιαφέρει η πολιτική. Όμως, το να λαμβάνει κανείς αποφάσεις που θα επηρεάσουν θετικά ή αρνητικά τις ζωές των συμπολιτών του είναι πολύ σοβαρή υπόθεση. Όποιος έχει μια δημιουργική ζωή εκτός πολιτικού στίβου και δεν μπορεί να της αφοσιωθεί –όπως εγώ– καλύτερα να μένει εκτός».

Ρίγος

Α. Μ.: «Ριγώ στη θάλασσα, όταν βρίσκομαι μέσα στο νερό. Αισθάνομαι απόλυτη ηρεμία και ελευθερία. Ξεχνώ ακόμα και τον εαυτό μου».

Σοφοκλής

Δ. Λ.: «Τον “Οιδίποδα τύραννο” σ’ αυτή τη μετάφραση, του Γιάννη Λιγνάδη, τον έχω διαβάσει ήδη περισσότερες από δέκα φορές. Σε κάθε ανάγνωση ανακάλυπτα διαφορετικές στιβάδες. Πιστεύω ότι τα μεγάλα έργα δεν τα διαβάζεις, σε διαβάζουν – και σε αλλάζουν.  Έστω κι αν γίνεται χωρίς να το συνειδητοποιείς. Αυτό κάνει σ’ εμένα ο Σοφοκλής με τον “Οιδίποδα”». 

 

Η απλή μέθοδος των τριών-3

 

Τύχη

Κ. Μ.: «Στα χρόνια του Σοφοκλή, οι άνθρωποι πίστευαν ότι υπάρχει για όλους ένα προδιαγεγραμμένο και απολύτως συγκεκριμένο μέλλον, με την έννοια της μοίρας, της Τύχης. Ο “Οιδίπους τύραννος” αφηγείται κατά βάση την προσπάθεια ενός ανθρώπου να αποφύγει την Τύχη που έχει οριστεί γι’ αυτόν – για να “πέσει” όμως εντελώς μέσα της. Προσωπικά, έχω υπάρξει πολύ τυχερός. Στο σχολείο, επειδή είχα ξανθές μπούκλες, τα άλλα παιδιά με φώναζαν Γκαστόνε (σ.σ. ήρωας της Ντίσνεϊ, το πιο τυχερό παπί του κόσμου). Αυτό έχει καθορίσει το πώς αντιμετωπίζω τη ζωή. Δεν βλέπω εχθρούς, αισθάνομαι ασφαλής. Πριν από κάμποσα χρόνια, ο Δημήτρης Παπαδημητρίου με συμβούλεψε να μη λέω ότι νιώθω τυχερός. Μα γιατί; τον ρώτησα. “Γιατί η ευτυχία σου και η επιτυχία σου είναι μια μπουνιά στα μούτρα του άλλου”. Πλέον, έχοντας γίνει πατέρας, τύχη θεωρώ το να φύγω από τη ζωή χωρίς να έχω βιώσει κάποια απρόσμενη συμφορά. Πριν από λίγο καιρό, ο πλουσιότερος άνθρωπος της Δανίας πήγε για διακοπές με την οικογένειά του στη Σρι Λάνκα και επέστρεψε στην πατρίδα του με τα τρία παιδιά του σε φέρετρο. Καταλαβαίνεις τι εννοώ…»

Υστεροφημία

Δ. Λ.: «Δεν με ενδιαφέρει καθόλου η φήμη του μετά, όταν θα έχω πεθάνει. Μόνο η φήμη του τώρα. Είμαι ματαιόδοξος, το παραδέχομαι. Μου αρέσει το χειροκρότημα, να μου λένε οι θεατές “κύριε Λιγνάδη, είστε εκπληκτικός ηθοποιός”. Γι’ αυτά έγινα ηθοποιός. Όσο μεγαλώνω, πάντως, επιθυμώ ολοένα και περισσότερο να αφήσω πίσω μου τον σπόρο για κάτι θετικό, έστω και για έναν συνάνθρωπό μου. Να μην είμαι μόνο τερπνός, μέσω της τέχνης μου, αλλά και ωφέλιμος».

Φόβος

Α. Μ.: «Παλαιότερα φοβόμουν κυρίως το να μη χάσω την αγάπη που έχω αξιωθεί. Αλλά είναι πολύ κουραστικό αυτό το συναίσθημα και κατάφερα να το αποβάλω. Στη σκηνή οι φόβοι μου δεν με βαραίνουν, αντιθέτως είναι πολύ λυτρωτικοί, ίσως και να τους προκαλώ· όπως το παιδί που μπαίνει σε ένα σκοτεινό δωμάτιο και επιδιώκει το να φοβηθεί, για την αδρεναλίνη, για να φτιάξει ένα τρομακτικό παραμύθι και να το ζήσει. Έτσι νιώθω στο θέατρο: έχω την ελευθερία να παίξω με τον ψυχισμό μου. Πέρα από αυτό, σήμερα ο μεγαλύτερος φόβος μου είναι η ζωή χωρίς τον Θεό».

Χρέος

Κ. Μ.: «Έχω την αίσθηση του χρέους σε ό,τι κάνω. Όχι ως ιεραπόστολος, μην το παρεξηγήσεις. Ως καλλιτέχνης και ως πολίτης που έχει την πολυτέλεια η φωνή του να ακούγεται πιο δυνατά, θέλω να οδηγώ τα πράγματα προς μια κατεύθυνση ωφελιμότερη για τους γύρω μου. Ένα παράδειγμα: ήδη από τα τριάντα μου –και ενώ ακόμα κάπνιζα– αρνιόμουν να φωτογραφηθώ με τσιγάρο, θεωρώντας ότι γίνομαι κακό πρότυπο».

Ψήφος

Δ. Λ.: «Ψηφίζω σε όλες τις εκλογές, δεν έχω απόσχει ποτέ. Θεωρώ ανήθικο, κρυπτοφασιστικό και αχάριστο το να απέχει κανείς, όταν τόσοι άνθρωποι έδωσαν τη ζωή τους για το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι».

Ωραιότητα

Α. Μ.: «Το ωραίο για μένα έχει να κάνει με το ευγενές. Γι’ αυτό και βλέπω την ομορφιά στη λεπτότητα της ψυχής. Αν πάντως πρέπει να μοιραστώ μαζί σου κάποιες ωραίες εικόνες, πάλι στο ξέφωτό μου θα επιστρέψω: στον ουρανό πριν βρέξει· στο χρώμα του λυκόφωτος, όταν σουρουπώνει· στο ηλιοβασίλεμα όπως το βλέπω από το δεντρόσπιτο που έχω στον κήπο μου». ■

O «Οιδίπους τύραννος» θα κάνει πρεμιέρα στο Αρχαίο Θέατρο Δωδώνης στις 5 Ιουλίου και μετά την παρουσίασή του στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, στις 12 και 13 Ιουλίου, θα συνεχίσει την περιοδεία του σε όλη την Ελλάδα. Μετάφραση: Γιάννης Λιγνάδης / Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης / Σκηνικά-κοστούμια: Πάρις Μέξης / Μουσική: Μίνως Μάτσας / Παραγωγή: Αθηναϊκά Θέατρα / Πρωταγωνιστούν: Δημήτρης Λιγνάδης, Αμαλία Μουτούση, Νίκος Χατζόπουλος, Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, Γιώργος Ζιόβας, Γιώργος Ψυχογιός, Νικόλας Χανακούλας. Εισιτήρια: www.greekfestival.gr, www.ticketmaster.gr, www.viva.gr

 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή