Ο Άρλιν Κάγγε και η αναζήτηση της χαμένης σιωπής

Ο Άρλιν Κάγγε και η αναζήτηση της χαμένης σιωπής

6' 0" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ποιο είναι το μυστικό της επιτυχίας; Εύκολο: η σιωπή. Ποιος είναι ο τρόπος για να είστε δημιουργικός και να σκέφτεστε πρωτότυπες ιδέες; Η σιωπή. Θα θέλατε, κάθε φορά που κοιτάζετε στο παρελθόν, να σας πλημμυρίζει η βεβαιότητα ότι έχετε ζήσει μια πυκνή και δημιουργική ζωή; Αν ναι, τότε το «κλειδί» βρίσκεται στη σιωπή. Πώς, όμως, είναι δυνατόν να δεχτούμε κάτι τέτοιο όταν η σιωπή έχει ταυτιστεί με το μηδέν και την ανυπαρξία; Εάν διαβάζετε αυτές τις γραμμές σιωπηλοί, αν είστε αφοσιωμένοι στην ανάγνωση ακόμα και αν γύρω σας υπάρχει θόρυβος, τότε βιώνετε ήδη, ίσως χωρίς  να το γνωρίζετε, την εμπειρία του πεδίου που ονομάζουμε «σιωπή». Τουλάχιστον αυτό υποστηρίζει  ο Άρλιν Κάγγε, συγγραφέας  του βιβλίου «Σιωπή» (εκδόσεις Πατάκη). 

Η σκέψη της σιωπής μπορεί να προκαλεί ανησυχία, ίσως και τρόμο σε κάποιους. Ωστόσο, κανένας δεν λατρεύει τον θόρυβο. Κανένας δεν αναστενάζει λέγοντας: «Αχ, πόσο θέλω να περάσω λίγες ημέρες μέσα σε ασταμάτητο θόρυβο». Άλλωστε, γιατί να πει κανείς κάτι τέτοιο από την ώρα που όλοι ζούμε βουτηγμένοι μέσα σε ασταμάτητο θόρυβο; Δεν είναι μόνο ο μηχανικός θόρυβος της κίνησης στους δρόμους, οι παραβάτες της κοινής ησυχίας και τα κάθε λογής ντεσιμπέλ από σειρήνες, εξατμίσεις, κινητά, μεγάφωνα και τηλεπαρουσιαστές. Ακόμα χειρότερος είναι ο θόρυβος των χρεοκοπημένων σχέσεων, της πολιτικής δυσαρμονίας, της οικονομικής δυσανεξίας, των τεντωμένων νεύρων, του μίσους, της στρεψοδικίας και της ανοησίας που κατακλύζει καθημερινά την πραγματική και τη διαδικτυακή ζωή. Είναι, τέλος, ο λευκός θόρυβος του κενού που όλα αυτά δημιουργούν. Ερώτηση: Αν ο θόρυβος έχει κυριεύσει τη ζωή μας, είναι η σιωπή μια χαμένη υπόθεση; 

 

Ο Άρλιν Κάγγε και η αναζήτηση της χαμένης σιωπής-1

© Simon Skreddernes

 

Ξεκινήσαμε την αναζήτηση της χαμένης σιωπής από τη «Σιωπή» του Άρλιν Κάγγε, ένα μικρό βιβλίο με διηγήσεις και σκέψεις που έχει μεταφραστεί σε 33 γλώσσες. Η συζήτηση με τον Νορβηγό συγγραφέα έγινε τηλεφωνικά πριν από λίγο καιρό. Βρισκόταν στο ήσυχο γραφείο του στο Όσλο. Η ζωή του είναι μάλλον ανήσυχη. Πατέρας τριών κοριτσιών, δικηγόρος, συλλέκτης έργων τέχνης και ιδρυτής ενός επιτυχημένου εκδοτικού οίκου, του Kagge Forlag, είναι ο πρώτος άνθρωπος που έχει ταξιδέψει στα τρία πιο «ακραία» σημεία της Γης: στον Νότιο Πόλο, στον Βόρειο Πόλο και στο Έβερεστ. Η «Σιωπή» είναι ο «απόηχος» της εμπειρίας αυτών των προορισμών. 

Τον ρωτώ πότε ανακάλυψε για πρώτη φορά τη σιωπή. «Ανακάλυψα τη σιωπή όταν πορευόμουν μόνος μου στον Νότιο Πόλο. Περπατούσα για πενήντα ημέρες μέσα στη λευκή απεραντοσύνη της Ανταρκτικής μέχρι να φτάσω στον Νότιο Πόλο, και σε αυτές τις πενήντα ημέρες δεν συνάντησα καμία μορφή ζωής. Ο ασύρματος είχε χαλάσει και για πενήντα ημέρες δεν μίλησα με κανέναν. Μου μιλούσε μόνο η φύση, μεταμφιεσμένη σε σιωπή».

Η συνομιλία με τη σιωπή τον απομάκρυνε από το παρελθόν και το μέλλον. Έπαψε να σκέφτεται τη ζωή στο Όσλο, τις γυναίκες και τους φίλους του. Βυθίστηκε στον εαυτό του, περπατώντας μέσα στο απέραντο λευκό. Η ολοκληρωτική εστίαση στο παρόν πήρε τις διαστάσεις μιας αποκαλυπτικής εμπειρίας. Η σιωπή της Ανταρκτικής γέμισε το μυαλό του. Έγινε εσωτερική σιωπή. Η εσωτερική σιωπή, εξηγεί, κατακτάται μέσα από την εστίαση στο παρόν. «Το μυστικό για να φτάσεις στον Νότιο Πόλο είναι να βάζεις το ένα πόδι μπροστά από το άλλο και να το κάνεις αυτό αρκετές φορές», γράφει στο βιβλίο και το επαναλαμβάνει στη συζήτησή μας. Μοιάζει με παραβολή. Στην πράξη εννοεί ότι, μόλις βρεθείς στη σιωπή, πρέπει να αφοσιωθείς σε μια απλή και ξεκάθαρη επιθυμία. Ισχύει και το αντίστροφο. Η εστίαση σε έναν στόχο οδηγεί επίσης στη σιωπή – σε μια «κατάσταση ροής». 

Ο Άρλιν Κάγγε διαχωρίζει τη σιωπή από τον διαλογισμό. «Η σιωπή δεν είναι διαλογισμός», λέει. «Η σιωπή μπορεί να είναι διαλογισμός, μπορεί να είναι προσευχή, αλλά μπορείς θαυμάσια να βρεις τη σιωπή την ώρα που περπατάς μόνος σου σε έναν πολύβουο δρόμο. Βρες την εσωτερική σιωπή σου όταν οδηγείς, όταν κάνεις μπάνιο, όταν ακούς μουσική. Πώς; Ξέχνα τον υπόλοιπο κόσμο. Σταμάτα να σκέφτεσαι. Μείνε στο παρόν». 

 

Ο Άρλιν Κάγγε και η αναζήτηση της χαμένης σιωπής-2

Ο Άρλιν Κάγγε στον Νότιο Πόλο.

 

Το ηλεκτροσόκ της γνώσης

Δεν είναι εύκολο να ξεχάσεις τον υπόλοιπο κόσμο και να μείνεις στο παρόν. Οι περισσότεροι από μας είναι αδύνατον να παραμείνουμε σιωπηλοί ακόμα και για λίγα λεπτά. «Έρευνες έχουν δείξει ότι έχουμε δυνατότητα συγκέντρωσης μικρότερη από εκείνη ενός χρυσόψαρου, αφού κάθε οκτώ δευτερόλεπτα αποσπάται η προσοχή μας», γράφει ο Κάγγε και αναφέρει ένα πείραμα που έδειξε τον φόβο που προκαλεί η σιωπή σε αρκετούς ανθρώπους. Επιστήμονες από τα πανεπιστήμια της Βιρτζίνια και του Χάρβαρντ ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να μπει ο καθένας μόνος του σε ένα δωμάτιο και να παραμείνει σιωπηλός για 15 λεπτά. Παράλληλα, τον συνέδεσαν με μια παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, του έδωσαν στο χέρι μια συσκευή και του είπαν ότι με το πάτημα ενός κουμπιού θα μπορούσε, αν δεν αντέχει τη σιωπή, να κάνει ηλεκτροσόκ. Οι μισοί έκαναν  ηλεκτροσόκ. «Τους ήταν αδύνατον να μείνουν μόνοι με τις σκέψεις τους για 15 λεπτά. Άρχισαν να πατούν το κουμπί για να διώξουν τη σιωπή, παρά το γεγονός ότι το ηλεκτροσόκ ήταν επώδυνο. Μάλιστα, κάποιος πάτησε το κουμπί 194 φορές».     

Πατάμε πολλά κουμπιά και προκαλούμε πολλά ηλεκτροσόκ σε εμάς και στους άλλους. Μπορούμε όμως να αναλογιστούμε πόσο όφελος θα έχουμε αν προσπαθήσουμε να εξοικειωθούμε με τη σιωπή. Η σιωπή είναι ένας ψυχικός κήπος στον οποίο μπορούμε να περπατήσουμε όποτε το θελήσουμε. Μέσα σε αυτόν τον κήπο δεν υπάρχει καμία απειλή. Υπάρχουν η αρμονία, η ισορροπία και η αρετή. «Η σιωπή είναι το “άρρητον” κατά τον Πλάτωνα και το “άνευ λόγου” κατά τον Αριστοτέλη», λέει. «Με τη σιωπή μαθαίνεις τον εαυτό σου. Είναι ελληνική συμβουλή, ελληνικό γνωμικό το γνώθι σαυτόν. Με τη σιωπή κατακτάς το γνώθι σαυτόν. Η γνώση του εαυτού και η σιωπή είναι το ίδιο πράγμα. Είναι ο τρόπος για να γίνεις καλύτερος άνθρωπος. Οι άνθρωποι αναζητούν όλο και πιο “δυνατές” εμπειρίες. Αλλά, αντί να αναζητάς όλο και πιο δυνατές εμπειρίες, απλώς ανάπνευσε βαθιά, για να αισθανθείς την εμπειρία του εαυτού σου. Αυτή είναι η πιο δυνατή εμπειρία που μπορείς να έχεις. Δεν είναι τόσο δύσκολο. Απλώς συγκεντρώσου σε αυτό που κάνεις. Στον χορό, στο σεξ, στο γράψιμο, στο περπάτημα. Συγκεντρώσου σε αυτό που κάνεις και ξέχνα τον υπόλοιπο κόσμο. Η εσωτερική σιωπή είναι ο τρόπος για να είσαι παρών στη ζωή σου. Είναι το κλειδί για τη δημιουργικότητα και την καινοτομία. Ο Μπετόβεν έγραψε τα καλύτερα έργα του όταν έχασε την ακοή του, γιατί αυτό του επέτρεψε να βυθιστεί στη σιωπή και να συνδεθεί με τον πραγματικό εαυτό του. Στη σιωπή μπόρεσε να πλησιάσει ακόμα πιο κοντά στην αρμονία και στην τελειότητα». 

Όλα αυτά τα σοφά είπε ο αξιοπρόσεκτος κύριος Κάγγε, ο εξερευνητής της σιωπής. Και τότε σκέφτηκα ότι η τόσο απολαυστική συζήτηση για τη σιωπή ίσως να είναι κάτι οξύμωρο. Ίσως ο καλύτερος τρόπος για να κατανοήσουμε τη σιωπή είναι να μη μιλάμε καθόλου και να μένουμε σιωπηλοί. Όταν του το είπα, ο Κάγγε γέλασε και ανέφερε ότι υπάρχει μια παραβολή στην ινδουιστική παράδοση, στη βουδιστική σκέψη, αλλά και στην ερμητική φιλοσοφία, που για κάποιους ίσως είναι το αρχαιότερο και βαθύτερο σύστημα σκέψης. «Ένας μαθητής ρώτησε τον δάσκαλό του να του εξηγήσει τι είναι ο Βράχμαν. Τι είναι το ον, τι είναι η ψυχή του κόσμου, ποια είναι η πηγή των πάντων. Ο δάσκαλος στάθηκε σιωπηλός. Ο μαθητής προβληματίστηκε που δεν άκουσε καμία απάντηση και ξαναρώτησε. Ο δάσκαλος του εξήγησε ότι του είχε ήδη απαντήσει. Η ψυχή του κόσμου είναι η σιωπή». ■

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή