Το ραντεβού είχε οριστεί για τις οκτώ παρά τέταρτο το πρωί και η υπόσχεση μιας συναρπαστικής ημέρας στη θάλασσα εξαφάνισε την όποια δυσφορία για το πολύ πρωινό ξύπνημα. Οι οδηγίες ήταν σαφείς: καπέλο, αντηλιακό και πολύ νερό καθ’ όλη τη διάρκεια του ταξιδιού, γιατί η αφυδάτωση και τα ηλιακά εγκαύματα καραδοκούν, και πλήρης συμμόρφωση προς τις οδηγίες του καπετάνιου Σαρλ Ντ’ Εσκλέρ και του πληρώματος για την αποφυγή ατυχήματος. Το παρθενικό ταξίδι του ιστιοπλοϊκού σκάφους του WWF «Blue Panda» στις θάλασσες του Ιονίου ξεκινούσε λίγα λεπτά αργότερα από το λιμάνι της Ζακύνθου.
Το πλοίο αποτελεί δωρεά στο δίκτυο από ένα ζευγάρι Γάλλων και τέθηκε στην υπηρεσία της Μεσογειακής Πρωτοβουλίας, όπου συμμετέχουν τα γραφεία του WWF σε Τουρκία, Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία, Βόρεια Αφρική, Κροατία, με στόχο τη δημιουργία μιας βιώσιμης «μπλε οικονομίας» στην περιοχή. Έως τα τέλη Νοεμβρίου θα επισκεφτεί πόλεις όπως η Αρτζεντάριο της Τοσκάνης, η Νίκαια, η Μασσαλία, η Κωνσταντινούπολη, η Ταγγέρη και η Τύνιδα, κινητοποιώντας τους πολίτες και τις τοπικές αρχές να δράσουν ενάντια στη ρύπανση της θάλασσας από τα πλαστικά απορρίμματα. Έχει μόνιμο τριμελές πλήρωμα και σε κάθε χώρα που επισκέπτεται αυτό ενισχύεται από στελέχη του τοπικού γραφείου – στη Ζάκυνθο επιβιβάστηκε στο σκάφος η ομάδα του γραφείου Κυκλάδων του δικτύου: Χρήστος Παπαδάς, Βεντούρης Μπουντούρης, Αποστόλης Ζαμπλάκος και Βασιλική Δεναξά.
Το τελευταίο δεκαήμερο του Ιουλίου, το «Blue Panda» πραγματοποίησε εκστρατεία ενημέρωσης του τοπικού πληθυσμού, των φορέων και των επισκεπτών της Ζακύνθου, της Ιθάκης και της Κεφαλονιάς σχετικά με τις επιπτώσεις που θα έχουν στο περιβάλλον οι εξορύξεις υδρογονανθράκων που πρόκειται να πραγματοποιηθούν στην περιοχή. «Στόχος μας είναι αυτό το σκάφος να συμβάλει ώστε ο κόσμος να μάθει περισσότερα γι’ αυτή την απειλή. Είναι ασύλληπτο το γεγονός ότι έχει προχωρήσει αυτή η υπόθεση τόσο γρήγορα με ένα πολύ μεγάλο έλλειμμα πληροφόρησης», τονίζει ο γενικός διευθυντής του WWF Ελλάς, Δημήτρης Καραβέλλας, καθώς μας υποδέχεται στο κατάστρωμα. Έξι οικόπεδα συνολικού εμβαδού 17.000 τ.χλμ. στο Ιόνιο έχουν παραχωρηθεί ήδη σε πετρελαϊκές εταιρείες για τα επόμενα τουλάχιστον είκοσι πέντε χρόνια, προκειμένου να διενεργήσουν εργασίες έρευνας και εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου. Το WWF κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, επισημαίνοντας ότι με τα οικόπεδα αυτά γειτνιάζουν συνολικά σαράντα τρεις περιοχές που έχουν θεσπιστεί επίσημα ως «προστατευόμενες» – ανάμεσά τους οι Στροφάδες νήσοι, το Στενό Κεφαλονιάς-Ιθάκης, η θαλάσσια ζώνη από το Αργοστόλι έως τον Όρμο της Μούντας, το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου.
Τα στελέχη του WWF διακηρύσσουν την αντίθεσή τους στην παραχώρηση των ελληνικών θαλασσών για εργασίες έρευνας και εξόρυξης υδρογονανθράκων.
Στο «μαιευτήριο» της καρέτα-καρέτα
«Πλέουμε στα ανοιχτά του Γέρακα, μίας από τις έξι παραλίες ωοτοκίας της χελώνας καρέτα-καρέτα, μαζί με τη Δάφνη, τα Σεκάνια, το Καλαμάκι, τον Λαγανά και το Μαραθονήσι», μας ενημερώνει η κ. Χαρίκλεια Μινώτου, υπεύθυνη του προγράμματος Ζακύνθου του δικτύου. Το «Blue Panda», οδηγημένο από τα έμπειρα χέρια του πληρώματός του και με τη δύναμη του ανέμου, βρίσκεται ήδη στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου. Στις παραλίες αυτές έως τα μέσα του Ιουλίου είχαν καταμετρηθεί 847 φωλιές χελωνών· οι 510 από αυτές στα Σεκάνια.
Τη δεκαετία του 1980, το WWF, σε συνεργασία με άλλες οργανώσεις, κατόρθωσε, στο πλαίσιο μιας ευρωπαϊκής εκστρατείας, να συγκεντρώσει τα χρήματα και να αγοράσει την περιοχή πίσω από την παραλία των Σεκανίων, ώστε να αποκλείσει την πρόσβαση και την τουριστική ανάπτυξη. «Έχουμε καταφέρει να εξασφαλίσουμε έναν παράδεισο για τη χελώνα», εξηγεί η Χαρίκλεια Μινώτου. «Στόχος μας είναι να διατηρηθούν ιδανικές οι συνθήκες έτσι ώστε η παραλία να παραμείνει κατάλληλη για τις χελώνες. Ελέγχουμε την ποιότητα της άμμου και τα είδη της βλάστησης, κάνουμε ειδικές παρακολουθήσεις, προσπαθούμε να ελέγξουμε τη διάβρωση, έχουμε ειδικό πρόγραμμα και φύλαξης αλλά και πρόληψης για τις πυρκαγιές, έχουμε εγκαταστήσει υδατοδεξαμενές». Κατά την περσινή περίοδο ωοτοκίας (Μάιος-Οκτώβριος 2018) καταμετρήθηκε αριθμός ρεκόρ από φωλιές – 1.464, εκ των οποίων οι 783 στα Σεκάνια, που αναδεικνύονται ως το σημαντικότερο σε ολόκληρη τη Μεσόγειο «μαιευτήριο» της καρέτα-καρέτα.
Πρόκειται για ένα από τα πιο εμβληματικά αλλά και ευάλωτα είδη της Μεσογείου. Για να γεννήσει τα αυγά της, επιστρέφει πάντα στην παραλία όπου γεννήθηκε, γεγονός που αναδεικνύει τη σημασία της διατήρησης, της ορθής διαχείρισης και της προστασίας των παραλιών ωοτοκίας. Δυστυχώς, μόνο ένα στα χίλια χελωνάκια καταφέρνει να επιβιώσει και να ενηλικιωθεί, καθώς αντιμετωπίζουν φυσικές απειλές (επιθέσεις από θηρευτές όπως οι γλάροι, τα ψάρια, τα τρωκτικά), αλλά και ανθρωπογενείς (υποβάθμιση των παραλιών, αλλαγές χρήσης γης, φωτορύπανση, ρύπανση από τα πλαστικά). Στις απειλές αυτές, τονίζουν οι υπεύθυνοι του WWF, έρχονται τώρα να προστεθούν οι σεισμικές έρευνες –υποθαλάσσιες εκρήξεις ήχου, που ταξιδεύουν χιλιάδες χιλιόμετρα μέσα στο νερό– και οι εργασίες εξόρυξης υδρογονανθράκων, υπογραμμίζοντας ότι τόσο η χελώνα όσο και άλλα ενδημικά και απειλούμενα θαλάσσια είδη, όπως η μεσογειακή φώκια, τα δελφίνια, ο ζιφιός, ο φυσητήρας, η πτεροφάλαινα, κινδυνεύουν από προσωρινή ή μόνιμη απώλεια ακοής, διαταραχές στη συμπεριφορά, ψυχολογικό στρες, αποπροσανατολισμό που μπορεί να οδηγήσει στον εκβρασμό τους, ακόμα και από πρόκληση θανατηφόρων τραυμάτων (αιμορραγία στο ακουστικό σύστημα, σύγκρουση με διερχόμενα πλοία κατά τη διαδικασία εξόρυξης).
Κίνδυνος ατυχήματος
Φυσικά, οι υπεύθυνοι του WWF επισημαίνουν ότι πολλοί σοβαροί κίνδυνοι ελλοχεύουν και στα επόμενα στάδια της διαδικασίας, αυτά της ερευνητικής γεώτρησης και της παραγωγής. Στο στάδιο της ερευνητικής γεώτρησης, λόγω αστάθμητων παραγόντων και άγνωστων παραμέτρων, όπως το μεγάλο θαλάσσιο βάθος της περιοχής ή η σεισμικότητά της, εκτιμούν ότι είναι μεγάλος ο κίνδυνος ατυχήματος, ενώ δεν κρίνουν αμελητέα την επιχειρησιακή ρύπανση που παρατηρείται κατά τη διαδικασία της παραγωγής. Και, φυσικά, δεν μπορούν να αποκλείσουν την περίπτωση ενός μεγάλου ατυχήματος.
«Ο πρώτος και βασικός λόγος που λέμε “όχι” στις εξορύξεις είναι γιατί θέλουμε να είναι ασφαλή τα παιδιά μας. Δεν γνωρίζουμε αν υπάρχει κάποιο κοίτασμα και αν είναι εκμεταλλεύσιμο. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι δεν μπορούμε να το κάψουμε, γιατί ο προϋπολογισμός άνθρακα του πλανήτη δεν αντέχει την καύση άλλων ορυκτών καυσίμων. Ο προϋπολογισμός άνθρακα είναι πόσο διοξείδιο του άνθρακα μπορούμε να εκπέμψουμε ακόμη τις επόμενες δεκαετίες αν θέλουμε να συγκρατήσουμε την αύξηση της θερμοκρασίας κάτω από τον ενάμιση βαθμό, που είναι το ασφαλές όριο, μέχρι τα μέσα του αιώνα. Αν εξαντλήσουμε τον προϋπολογισμό άνθρακα, τότε πάμε σε ανεξέλεγκτη κλιματική αλλαγή και κλιματική κατάρρευση», επισημαίνει ο υπεύθυνος του θαλάσσιου προγράμματος και της εκστρατείας για τις εξορύξεις, Δημήτρης Ιμπραήμ. Λίγα λεπτά αργότερα έχει βουτήξει στα υπέροχα νερά του Ιονίου μαζί με άλλα στελέχη του δικτύου, κρατώντας το πανό που διακηρύσσει ότι η περιοχή «Δεν πωλείται» (Not for sale).
Τοπικοί φορείς (No Drill Zante) υλοποίησαν πολλά δρώμενα στη Ζάκυνθο για την ενημέρωση του κοινού.
Τουρισμός και περιβάλλον
Εν πλω στο «Blue Panda» βρίσκεται και ο κ. Αντώνης Νικολουδάκης, ιδιοκτήτης ξενοδοχείων στη Ζάκυνθο, ο οποίος μας μεταφέρει τη διαπίστωσή του ότι «οι παράγοντες τουρισμού ωρίμασαν με το πέρασμα του χρόνου και πλέον αντιμετωπίζουν πολύ θετικά εν γένει την προστασία του περιβάλλοντος, συνειδητοποιώντας ότι το περιβάλλον αποτελεί τη βάση της ύπαρξης του τουριστικού προϊόντος, ότι χωρίς αυτό δεν υπάρχει τουρισμός. Άρα όχι μόνο ηθικά, που είναι αυτονόητο, αλλά και επαγγελματικά, αν δεν το υποστηρίξεις και δεν βοηθήσεις να αναπτυχθεί, δεν μπορείς να βελτιώσεις το ίδιο σου το προϊόν, που είναι ο τουρισμός. Η επιχειρηματική τουριστική δραστηριότητα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς υγιές και γοητευτικό περιβάλλον». Στοιχεία του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων που έχει στη διάθεσή του το WWF καταδεικνύουν ότι το 2017 ο τουρισμός συνεισέφερε 2,2 δισ. ευρώ στην οικονομία του Ιονίου. Αντιθέτως, σύμφωνα με μελέτη του δικτύου, μια πετρελαιοκηλίδα στην περιοχή θα κόστιζε 1,4 δισ. ευρώ (απώλεια εισοδήματος) και θα οδηγούσε σε απώλεια 25.000 θέσεων εργασίας.
Βρισκόμαστε ήδη στον δρόμο της επιστροφής. Καρέτα-καρέτα δεν είδαμε, το «Blue Panda» κρατήθηκε μακριά από τις παραλίες όπου γεννούν τα αυγά τους. Και ύστερα από όσα μάθαμε σήμερα, κανείς δεν παραπονιέται γι’ αυτό. ■