Εγκατέλειψε τον χρηματοοικονομικό τομέα για να κάνει τον γύρο του κόσμου. Σήμερα, ο Νικόλας Παπαχρυσοστόμου είναι επικεφαλής σε επείγουσες αποστολές των Γιατρών Χωρίς Σύνορα. Η εμπειρία του από τους καταυλισμούς των εκδιωγμένων Ροχίνγκια στο Μπανγκλαντές έγινε ντοκιμαντέρ, που θα προβληθεί την επόμενη Κυριακή στις «Νύχτες Πρεμιέρας».
Πολλοί θα ζηλέψετε: ένας «κανονικός» άνθρωπος, «ένας από μας», κάνει το παιδικό του όνειρο πραγματικότητα. Αφήνει μια πολλά υποσχόμενη καριέρα σε πολυεθνική εταιρεία στον χρηματοοικονομικό τομέα και αρχίζει τον γύρο του κόσμου. Αυτή η εμπειρία τον αλλάζει για πάντα. Δεν μπορεί να επιστρέψει στον «παλιό» του εαυτό. Το 2013, το ελληνικό γραφείο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα δείχνει ενδιαφέρον για το βιογραφικό του. Από τότε πηγαίνει όπου τον καλεί το καθήκον, σε μέρη του κόσμου τα οποία κανείς δεν θα επέλεγε για τις διακοπές του –Υεμένη, Νότιο Σουδάν, Κολομβία, Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, Ιράκ, Μπανγκλαντές, Καμερούν, Μπουρκίνα Φάσο–, σε επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης στην κεντρική Μεσόγειο.
Όλα αυτά ακούγονται αρκετά μυθιστορηματικά για να μη γίνουν ταινία. Τα «Ημερολόγια Αποστολής», ντοκιμαντέρ των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, παρακολουθούν τον Νικόλα Παπαχρυσοστόμου ως επικεφαλής της επείγουσας παρέμβασης της οργάνωσης στους προσφυγικούς καταυλισμούς του νοτιοανατολικού Μπανγκλαντές, εκεί όπου 700.000 μουσουλμάνοι Ροχίνγκια κατέφυγαν αναζητώντας σωτηρία, κυνηγημένοι από την κυβέρνηση της Μιανμάρ. Η προβολή έχει ενταχθεί στο πρόγραμμα του Διεθνούς Κινηματογραφικού Φεστιβάλ της Αθήνας «Νύχτες Πρεμιέρας» και θα πραγματοποιηθεί το απόγευμα της επόμενης Κυριακής (Δαναός, 16.00).
Έως τότε, θελήσαμε να μάθουμε από πρώτο χέρι με τι μοιάζει να είσαι στην πρώτη γραμμή μιας ανεξέλεγκτης ανθρωπιστικής κρίσης. Ζητάμε από τον Νικόλα Παπαχρυσοστόμου να θυμηθεί μια στιγμή που δεν θα ξεχάσει ποτέ από το Μπανγκλαντές. «Ακούω ακόμη, κάποιες φορές τα βράδια, τη γοερή κραυγή μιας μητέρας, που βγαίνει τρέχοντας από την κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στον καταυλισμό Ναγιαπάρα, στο νότιο άκρο της χερσονήσου Κοξ Μπαζάρ στο Μπανγκλαντές. Έχει χάσει το μικρό της παιδί, που έπεσε σε έναν νερόλακκο. Δεν μπορέσαμε να το σώσουμε, παρότι οι συγγενείς, μόλις το ανέσυραν, το μετέφεραν αμέσως στην κλινική μας».
Το δράμα των μουσουλμάνων Ροχίνγκια στους καταυλισμούς του νοτιοανατολικού Μπανγκλαντές δεν φαίνεται να έχει τέλος. © Adam Dean/The New York Times, Sacha Myers
Εσωτερική γαλήνη
Αλήθεια, γιατί επιλέγει να δουλέψει σε μέρη του κόσμου όπου συσσωρεύονται τόσο μεγάλος πόνος και θλίψη; «Θα σας έλεγα ότι η παρουσία μας σε αυτά τα μέρη, όπου υπάρχουν εμφανώς τεράστιες ελλείψεις και ανάγκες, προσδίδει ένα αίσθημα νοητής εσωτερικής ειρήνης. Όχι γιατί εμείς μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο ή γιατί αποτελούμε μέρος κάποιας παγκόσμιας πανάκειας. Θεωρώ όμως ότι η παρουσία μας εκεί και η προσπάθειά μας βοηθούν πολλές φορές να απαλυνθεί ο πόνος –σωματικός και ψυχικός– μιας εγκύου, ενός παιδιού, ενός τραυματία που θα μπορούσε να ήταν μητέρα, κόρη ή πατέρας μας. Είναι ένας τρόπος εκτίμησης της ίδιας της ζωής, που φαντάζει τόσο δεδομένη στα δικά μας μέρη, ενώ αλλού δεν είναι».
Έχει βρεθεί σε πολλά σημεία του κόσμου όπου είναι σε εξέλιξη ανθρωπιστικές κρίσεις μεγάλης κλίμακας. Σε μια νοητή κλίμακα αυξανόμενης έντασης, δυσκολιών, προβλημάτων, κινδύνων, πού θα τοποθετούσε ο ίδιος την αποστολή στο Μπανγκλαντές; «Δεν ξέρω αν μπορεί να υπάρξει οικουμενική και κοινώς αποδεκτή κλίμακα που να κατατάσσει τις κρίσεις και συνεπώς τις ανθρωπιστικές αποστολές στη βάση πολυπλοκότητας και κινδύνου. Παρ’ όλα αυτά, και μόνο ο απότομος και αστραπιαίος τρόπος με τον οποίο δημιουργήθηκε αυτή η κρίση αφήνει άναυδο και τον πιο έμπειρο παρατηρητή. Μέσα στο τελευταίο τρίμηνο του 2017, πάνω από 700.000 άνθρωποι εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και εγκαταστάθηκαν στους καταυλισμούς του Μπανγκλαντές. Ο μεγαλύτερος κατά πολύ καταυλισμός του κόσμου, πλέον, δημιουργείται μέσα σε λίγους μήνες. Νομίζω ότι αυτό και μόνο καθιστά αυτή την κρίση εξαιρετικά περίπλοκη στην αντιμετώπισή της, λόγω μεγέθους αναγκών και εξάντλησης φυσικών πόρων εξαιτίας της ραγδαίας πληθυσμιακής επιβάρυνσης. Για να μην αναφέρω και τους αυξημένους κινδύνους εμπορίας και σεξουαλικής εκμετάλλευσης των ευάλωτων ομάδων».
Και, δυστυχώς, η κατάσταση δεν δείχνει εμφανή σημάδια βελτίωσης. Ανήκει στους αισιόδοξους ή στους απαισιόδοξους για το μέλλον στην περιοχή; «Ρεαλιστικά σκεπτόμενοι, εάν, δύο χρόνια μετά τον τελευταίο και μεγαλύτερο σε όγκο εκτοπισμό των Ροχίνγκια, ένα εκατομμύριο και πλέον άνθρωποι παραμένουν ακόμη συσσωρευμένοι σε μια μικρή χερσόνησο, χωρίς καμία νομική αναγνώριση και με σημαντικούς περιορισμούς μετακίνησης, εργασίας και άλλων βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, νομίζω ότι το μέλλον μάλλον διαγράφεται ζοφερό. Ο δε επαναπατρισμός ή οποιαδήποτε άλλη διευθέτησή τους συζητείται εξαρχής ξανά και ξανά, χωρίς ωστόσο καμία πειστική πρωτοβουλία».
Περιμένοντας την επόμενη αποστολή
Τον τελευταίο καιρό, ο Νικόλας Παπαχρυσοστόμου έκανε, όπως φαίνεται, μόνο ένα μικρό διάλειμμα στις αποστολές του. Σκέφτεται να επιστρέψει σύντομα; «Ακριβώς, έκανα μόνο κάποιες παύσεις ξεκούρασης μεταξύ αποστολών. Μετά την αποστολή στο Μπανγκλαντές, εργάστηκα για την εδραίωση ιατρικών δραστηριοτήτων στο Καμερούν και έπειτα στην Μπουρκίνα Φάσο. Παραμένω, λοιπόν, ενεργός ως επικεφαλής επειγουσών παρεμβάσεων, αναμένοντας την επόμενη αποστολή». ■