Στα άδυτα των αδύτων

5' 6" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Το ραντεβού έχει δοθεί μπροστά από το Τεκτονικό Μέγαρο. Στέκομαι στο απέναντι πεζοδρόμιο, όταν δύο άνδρες, αναγνωρίζοντας την ιδιότητά μου, με πλησιάζουν διακριτικά και με οδηγούν στην πόρτα του μεγάρου και σε μια εντυπωσιακή σκάλα. Στο τέλος της με περιμένει ο πρόεδρος του Αποταμιευτικού και Πιστωτικού Συνεταιρισμού Ελεύθερων Τεκτόνων «Ο Φίλιππος», που με καλωσορίζει.

Ο κ. Αθηνόδωρος Συρόπουλος ξεκινά την ξενάγηση από την επίσημη αίθουσα, όπου εκτελούνται οι «τεκτονικές εργασίες», όπως ο ίδιος τις ονομάζει. Η μεγαλοπρεπής αίθουσα χρησιμοποιείται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, όπως σε γιορτές, αλλά ακολουθεί το ίδιο μοντέλο με τη μικρότερη, την οποία οι τέκτονες χρησιμοποιούν στην καθημερινότητά τους. Στα δεξιά κάθονται οι «παλιοί», στα αριστερά οι «νέοι», ενώ στο υπερυψωμένο επίπεδο κάθονται οι «αξιωματούχοι» και στην κεντρική θέση, που στέκει επιβλητική στη μέση, ο «Σεβάσμιος». 

Τα μάτια μου δεν ξέρουν πού να πρωτοκοιτάξουν μπαίνοντας στον φορτωμένο από

αντικείμενα και σύμβολα χώρο, τα οποία δημιουργούν περισσότερες ερωτήσεις παρά απαντήσεις: ο έναστρος ουρανός, το δάπεδο με τα ασπρόμαυρα πλακάκια, τα κιονόκρανα. Ο πρόεδρος μου εξηγεί πως «όλα είναι συμβολικά». Όταν όμως τον ρωτώ ποιοι είναι οι συμβολισμοί, δεν μου απαντά. Επαναλαμβάνει ευγενικά, αλλά σταθερά, πως «υπάρχει η εντολή για θέματα τεκτονικά να μιλάει μόνο ο εκπρόσωπος της Ελλάδας, που είναι ο “μεγάλος διδάσκαλος”, στην Αθήνα».

Σηκώνοντας το βλέμμα, αντικρίζω το σύνθημα της Γαλλικής Επανάστασης, «ελευθερία, ισότης, αδελφότης». Είναι από τα ελάχιστα που δεν χρειάζονται εξήγηση. Οι τέκτονες είναι βαθιά επηρεασμένοι από τις αρχές της Γαλλικής Επανάστασης. Αυτές είναι μάλιστα που τους ενέπνευσαν να πρωτοστατήσουν και στην Ελληνική Επανάσταση. Στους διαδρόμους του μεγάρου υπάρχουν αναφορές στα γνωστά μέλη της Φιλικής Εταιρείας που είχαν μυηθεί στον τεκτονισμό, όπως ο Σκουφάς, ο Τσακάλωφ και ο Υψηλάντης. Κοντά σε αυτές, υπάρχουν οι πίνακες και οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες λιγότερο γνωστών, αλλά εξίσου σημαντικών για τη δική μας ιστορία τεκτόνων, κάποιοι εκ των οποίων πριν από ακριβώς έναν αιώνα επέλεγαν το οικόπεδο αυτό για να δημιουργήσουν τη στέγη τους. 

 

Στα άδυτα των αδύτων-1

 

Ένας αιώνας ζωής

Την ώρα που η Θεσσαλονίκη προσπαθεί να ορθοποδήσει από τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917, τα περίπου 30-40 μέλη της Στοάς Φίλιππος συστήνουν τον ομώνυμο συνεταιρισμό, για να αγοράσουν το οικόπεδο στη συμβολή των οδών Στρατηγού Καλλάρη και Παστέρ.

Το 1932, ήδη ένα μεγάλο τμήμα του εντυπωσιακού οικοδομήματος έχει ολοκληρωθεί. Οι τέκτονες, όμως, μετά βίας προλαβαίνουν να το χαρούν. Μετά από λίγα χρόνια, οι τεκτονικές εργασίες αναστέλλονται εξαιτίας του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Όπως διηγείται ο κ. Συρόπουλος, ο τότε πρόεδρος Ιωάννης Κωνσταντινίδης κρατάει ανοιχτή την πόρτα του μεγάρου, ώστε οι πολίτες να μπορούν να βρουν εκεί καταφύγιο από τους βομβαρδισμούς. Ο ίδιος αφήνει την οικογένειά του και μετακομίζει σε ένα δώμα μέσα στο μέγαρο, για να το προστατεύει. Τον Δεκέμβριο του 1940, θα αφήσει την τελευταία του πνοή στο στενό αυτό δωμάτιο. 

Η έλευση των Γερμανών είναι καταστροφική για τη Στοά. Όπως αναφέρουν μέλη του συνεταιρισμού, πολλοί τέκτονες «φακελώνονται» από τους Γερμανούς και μεταφέρονται σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, ενώ οι Ναζί επιτάσσουν το μέγαρο και το μετατρέπουν σε στρατοδικείο. Αφήνουν ελεύθερα μόνο το ανώγειο και το υπόγειο, τα οποία χρησιμοποιεί ένας εκ των τεκτόνων για να οργανώσει συσσίτιο. Στη διάρκεια της Κατοχής, οι Γερμανοί καταστρέφουν τη βιβλιοθήκη –στην οποία πιθανολογείται ότι υπήρχαν και σπάνια βιβλία–, ακρωτηριάζουν αγάλματα, καίνε και κλέβουν κειμήλια και ακριβά αντικείμενα. Ανάμεσα σε αυτά και το λάβαρο της Στοάς Φοίνιξ. Προς έκπληξη όλων, το λάβαρο θα επιστραφεί στη Στοά μέσα σε ένα δέμα που έφτασε ανώνυμα από την Αυστρία, το 1956. 

Και… σινεμά

Η μεταπολεμική περίοδος βρίσκει τον συνεταιρισμό οικονομικά κατεστραμμένο. Έτσι, το 1951 αποφασίζεται να ενοικιασθούν η βιβλιοθήκη και η αίθουσα εκδηλώσεων, για να στεγαστεί εκεί ο κινηματογράφος «Μακεδονικόν», που υπάρχει μέχρι και σήμερα στο ίδιο σημείο. Πλέον, στο μέγαρο φιλοξενούνται οι οκτώ Στοές της Θεσσαλονίκης, που πραγματοποιούν τις εργασίες τους στις αίθουσες του κτιρίου.

Καθεμία διαθέτει τη δική της προθήκη, όπου εκθέτει ιστορικά αρχεία και κειμήλια στην αίθουσα της υποδοχής. Εκεί είναι και η τελευταία στάση της ξενάγησης, όπου ο πρόεδρος μου δείχνει το ακρωτηριασμένο από τους Ναζί άγαλμα, το οποίο απεικονίζει τους τρεις βαθμούς του τεκτονισμού: τον μαθητή, τον εταίρο και τον δάσκαλο. Μετά την επισκευή του, στο πρόσωπο του δασκάλου υπάρχει πλέον η μορφή του Δημήτρη Μαργαρίτη, πρωτεργάτη του συνεταιρισμού.

 

Στα άδυτα των αδύτων-2

Η επίσημη αίθουσα, όπου γίνονται οι τεκτονικές εργασίες. 

 

«Ο τεκτονισμός είναι μια μορφή τέχνης»

Ο κ. Συρόπουλος αναφέρει με υπερηφάνεια ότι το μέγαρο της Θεσσαλονίκης ξεχωρίζει σε σχέση με τα αντίστοιχα μέγαρα. «Στις άλλες Στοές θα δείτε έναν εσωτερικό σοβά. Εδώ είναι εκλεπτυσμένο. Βλέπετε τις ανάγλυφες παραστάσεις! Δείχνουν το ενδιαφέρον και την αγάπη για την τέχνη. Γιατί και ο τεκτονισμός είναι μια μορφή τέχνης. Μην ξεχνάτε ότι κτιστάδες ήταν οι ιδρυτές του τεκτονισμού. Σιγά σιγά άρχισαν να μπαίνουν οι διανοούμενοι και καθιερώθηκαν τα σύμβολα, ώστε να μπορούν να συνεννοούνται στις εποχές του σκοταδισμού». Ο πρόεδρος αναφέρεται στον 17ο αιώνα, τότε που ξεκινούν η ιστορία του τεκτονισμού και η ανάγκη των συμβόλων για την προστασία των μελών του. Τέσσερις αιώνες μετά, η αδελφότητα στη Θεσσαλονίκη ισορροπεί ανάμεσα στη φύλαξη των μυστικών αυτών αυστηρά μεταξύ των μελών της και στην πρόθεσή της να ανοιχτεί προς την κοινωνία, ώστε να μειωθεί η παραφιλολογία που υπάρχει γύρω από τη δράση της. 

«Γιατί ανοίγουμε το μέγαρο»

Στις 23 και 24 Νοεμβρίου, ουρές κόσμου θα σχηματίζονται έξω από το μέγαρο, περιμένοντας να επισκεφτούν το απροσπέλαστο μέχρι σήμερα κτίριο, που φέτος εντάσσεται στο πρόγραμμα ξεναγήσεων του Open House Thessaloniki. Η συμμετοχή του μεγάρου στη διοργάνωση αποτελεί πολύ μεγάλο βήμα, αν σκεφτεί κανείς ότι άνοιγε τις πόρτες του μόνο τρεις με τέσσερις φορές τον χρόνο στις Λευκές Εορτές, στις οποίες προσκαλούνταν φίλοι και συγγενείς των τεκτόνων για να παρακολουθήσουν ομιλίες παρόμοιες με αυτές των τεκτονικών εργαστηρίων. «Το αποφασίσαμε επειδή θέλαμε η κοινωνία της Θεσσαλονίκης να μπορεί να δει αυτό το αρχιτεκτονικό δημιούργημα. Και ίσως για να λύσουμε την απορία τους σχετικά με το τι μπορούν να συναντήσουν σε ένα Τεκτονικό Μέγαρο», αναφέρει ο κ. Συρόπουλος με την πράα πάντα φωνή του, η οποία κρύβει έντεχνα την ανησυχία που ομολογεί ότι έχει. «Έχω τις επιφυλάξεις μου, αλλά θα το διακινδυνεύσουμε!» Ραντεβού, λοιπόν, στη συμβολή των οδών –που καθόλου τυχαία ονομάζονται έτσι– Φιλικής Εταιρείας και Δημητρίου Μαργαρίτη. ■

Το Τεκτονικό Μέγαρο θα είναι επισκέψιμο στις 23 και 24 Νοεμβρίου, στο πλαίσιο του Open House Thessaloniki.

 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή