Πώς η Φινλανδία έγινε η πιο ευτυχισμένη χώρα στον κόσμο

Πώς η Φινλανδία έγινε η πιο ευτυχισμένη χώρα στον κόσμο

8' 24" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η πρόσφατη εκλογή της πρώτης Ελληνίδας Προέδρου της Δημοκρατίας δικαίως χαιρετίστηκε ως μια συμβολική στροφή της Ελλάδας προς μια πιο προοδευτική κατεύθυνση, όσον αφορά τα ζητήματα έμφυλων διακρίσεων. Ωστόσο, όσα συνέβησαν στη Φινλανδία λίγες εβδομάδες νωρίτερα φανερώνουν τη μεγάλη απόσταση που απομένει για την Ελλάδα να διανύσει: Τον Δεκέμβριο, η 34χρονη Σάνα Μάριν, μητέρα ενός παιδιού δύο ετών και θρέμμα ομόφυλης οικογένειας, αναδείχθηκε πρωθυπουργός της χώρας, και έτσι έγινε η νεότερη πρωθυπουργός στον κόσμο. Μάλιστα, η Μάριν ηγείται ενός πεντακομματικού κυβερνητικού συνασπισμού, όπου καθένα από τα κόμματα που συμμετέχουν έχει γυναίκα επικεφαλής. 

Όμως, οι καλές ειδήσεις που έρχονται από τη Φινλανδία δεν σταματούν εκεί. Η χώρα του ευρωπαϊκού βορρά εδώ και δύο συνεχόμενα χρόνια αναδεικνύεται ως «η πιο ευτυχισμένη χώρα στον κόσμο» από τη σχετική έκθεση του ΟΗΕ, ενώ αντιστοίχως εδώ και δεκαετίες πολλοί διεθνείς οργανισμοί κατατάσσουν το εκπαιδευτικό σύστημά της ανάμεσα στα κορυφαία του πλανήτη. Από την άλλη πλευρά, διαθέτει ένα από τα πιο ισχυρά λαϊκίστικα κόμματα της Ευρώπης, και παλεύει με όλα τα προβλήματα του σύγχρονου κόσμου: την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, τη μειούμενη εμπιστοσύνη των πολιτών και τις ανισότητες. Επιπλέον, βρίσκεται στο μεταίχμιο Ανατολής και Δύσης, καθώς μοιράζεται με τη Ρωσία σύνορα έκτασης 1.300 χλμ.

Αν κάποιος θέλει να κατανοήσει καλύτερα μια χώρα με τόσα ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά, η «Ιστορία της Φινλανδίας» του Χένρικ Μεϊνάντερ είναι μια θαυμάσια αρχή. Στο βιβλίο του, που έχει μεταφραστεί σε δεκατέσσερις γλώσσες (και στα ελληνικά, από τις εκδόσεις Ασίνη), ο καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι αφηγείται με κατανοητό τρόπο τα όσα καθόρισαν τη σημερινή ταυτότητα των Φινλανδών. Παράλληλα, πλαισιώνει την εξιστόρησή του. Σουηδόφωνος Φινλανδός ο ίδιος, ο 60χρονος Μεϊνάντερ δεν παραλείπει να ανοίγει το βλέμμα του, άλλοτε κοιτάζοντας προς τη Ρωσία, άλλοτε προς την Ευρώπη, άλλοτε προς τις υπόλοιπες Βόρειες Χώρες. Η συζήτηση μαζί του έχει ενδιαφέρον όχι μόνο επειδή οι απόψεις του προκύπτουν μετά από σε βάθος μελέτη, αλλά και επειδή συνήθως καταθέτει μια λοξή, ασυνήθιστη ματιά γύρω από ζητήματα που δεν προσφέρονται για εύκολες απαντήσεις. 

 

Πώς η Φινλανδία έγινε η πιο ευτυχισμένη χώρα στον κόσμο-1

Ένα από τα νέα μουσεία που τέθηκαν σε λειτουργία πρόσφατα στο Ελσίνκι. Η πρωτεύουσα της Φινλανδίας έχει εξελιχθεί σε ένα ζωντανό μητροπολιτικό κέντρο με έμφαση στην καλή αρχιτεκτονική και στο ντιζάιν. © Vesa Laitinen/The New York Times

 

Πρόσφατα, με αφορμή την ανάδειξη της νέας κυβέρνησης, η Φινλανδία υπήρξε το επίκεντρο ενός θετικού κύκλου δημοσιότητας, ως μια χώρα με ισχυρή κουλτούρα ενδυνάμωσης των γυναικών. Είναι πράγματι έτσι;

Η χώρα όπου για πρώτη φορά επετράπη στις γυναίκες να ψηφίσουν ήταν η Νέα Ζηλανδία, αλλά το 1907 η Φινλανδία, όσο ήταν ακόμη μια αυτοδιοικούμενη επαρχία της ρωσικής αυτοκρατορίας, τους επέτρεψε επιπλέον να βάλουν υποψηφιότητα. Μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει πράγματι μια τέτοια κουλτούρα στη χώρα, αλλά μπορούμε επίσης, με σκωπτική διάθεση, να αναρωτηθούμε πόση ισχύ έχουν οι πρωθυπουργοί και οι κυβερνήσεις των μικρών χωρών σήμερα. Συχνά δεν έχουν τα εργαλεία και τους πόρους να λύσουν πολλά ευρύτερα προβλήματα σε έναν κόσμο με υπερδυνάμεις όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα. 

Ωστόσο, καθώς ο κόσμος ακόμη αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα διακρίσεων με βάση το φύλο, πολλοί στρέφουν το βλέμμα τους στις Βόρειες Χώρες, για να βρουν θετικά παραδείγματα.  

Είναι γεγονός ότι οι νέες γυναίκες σήμερα στη Φινλανδία είναι πιο μορφωμένες από τους άνδρες. Παρακολουθούν πιο τακτικά μαθήματα στο πανεπιστήμιο, καθώς και στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Υπάρχουν και εδώ πολλές προκλήσεις, οι οποίες έχουν σχέση με το πώς μπορεί να συνδυαστεί μια καριέρα με την οικογενειακή ζωή. Επιπλέον, στη Φινλανδία και στις υπόλοιπες Βόρειες Χώρες, παρότι οι νέες γυναίκες είναι πιο μορφωμένες από τους άνδρες, ο μισθός τους παραμένει πιο χαμηλός. Όμως, σίγουρα από μια διεθνή σκοπιά, οι Βόρειες Χώρες είναι μπροστά. Η ιδέα της ισότητας αρχίζει από το ότι άνδρες και γυναίκες είναι ίσοι. Αν δεν αποδεχτείς αυτό, τότε πώς μπορείς να πεις ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι;

 

Πώς η Φινλανδία έγινε η πιο ευτυχισμένη χώρα στον κόσμο-2

Στιγμιότυπο από εξετάσεις σε δημόσιο σχολείο επαρχιακής πόλης της Φινλανδίας. Το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας παίρνει τα τελευταία χρόνια σταθερά υψηλούς «βαθμούς» από ανεξάρτητους διεθνείς οργανισμούς. © Lena Mucha/The New York Times

 

Το θαύμα της εκπαίδευσης

Οι κολακευτικές αναφορές για τη Φινλανδία και τις υπόλοιπες Βόρειες Χώρες δεν σταματούν μόνο στα θέματα γύρω από την ισότητα των φύλων, αλλά και σε ευρύτερες λειτουργίες του κράτους. 

Οι Φινλανδοί καταφέραμε, μέσα από κρίσεις και προβλήματα, να μετασχηματίσουμε την κοινωνία μας. Υπάρχουν κάποια πλεονεκτήματα όταν ένας σχετικά μικρός πληθυσμός κατοικεί σε μια σχετικά μεγάλη έκταση: έχεις χώρο και είναι πιο εύκολο να αλλάξεις τον τρόπο ζωής σου και τις τεχνολογίες που χρησιμοποιείς. Δεν υπάρχουν τόσο ισχυρές παραδόσεις ως προς το πώς πρέπει να ζεις και η στάση απέναντι στις νέες τεχνολογίες χαρακτηρίζεται από ρεαλισμό.

Εδώ στον νότο, διαβάζουμε συχνά για τις καλές επιδόσεις του φινλανδικού εκπαιδευτικού συστήματος, που αναδεικνύεται σταθερά από τα κορυφαία στον κόσμο στις μετρήσεις του ΟΟΣΑ, εδώ και 20 χρόνια. Και αναρωτιόμαστε, πώς χτίστηκε ένα τέτοιο σύστημα;

Και οι ίδιοι αναρωτιόμαστε γιατί μπορεί να συμβαίνει αυτό, επειδή δεν θα το είχαμε σκεφτεί αν δεν είχαν γίνει αυτές οι συγκρίσεις μεταξύ χωρών. Ασχέτως πάντως των επιδόσεων, στη Φινλανδία κυριαρχεί η αντίληψη της εκπαίδευσης ως ενός πολύ βασικού τρόπου εκμοντερνισμού και αλλαγής της κοινωνίας. Αυτό συνέβη σταδιακά. Με τη μετάβαση της Φινλανδίας από τη Σουηδία στη Ρωσία, οι Φινλανδοί φοβήθηκαν ότι θα «ρωσοποιηθούν» και η κουλτούρα ήταν η μοναδική άμυνά μας. Όταν τα σχολεία πέρασαν από την εκκλησία στη δικαιοδοσία του κράτους το 1860, οι δάσκαλοι αναβαθμίστηκαν. Η επικράτηση της ιδέας του έθνους ήταν πολύ σημαντική και οι δάσκαλοι αναδείχθηκαν σε πολίτες-πρότυπα στα χωριά και στις πιο μικρές πόλεις. Συχνά και οι ίδιοι είχαν ταπεινή καταγωγή και ήταν ζωντανή απόδειξη ότι η εκπαίδευση μπορεί να φέρει προκοπή. Η επόμενη πολύ κρίσιμη μεταρρύθμιση έγινε το 1968, με τον νόμο περί υποχρεωτικής εννιάχρονης εκπαίδευσης, και έφερε την ισότητα των μαθητών. Μέχρι τότε υπήρχε άλλο σύστημα για τους απλούς ανθρώπους, ενώ οι μεσαίες και ανώτερες τάξεις πήγαιναν στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, και έτσι είχαν τη δυνατότητα να συνεχίσουν στο πανεπιστήμιο. Με αυτόν τον τρόπο φτάσαμε στις σημερινές καλές επιδόσεις.

Η σκιά του λαϊκισμού

Την προηγούμενη δεκαετία, στη διάρκεια της κρίσης του ευρώ, η Φινλανδία θεωρήθηκε μια χώρα της ευρωζώνης που κράτησε αρκετά σκληρή στάση απέναντι στην Ελλάδα, συχνά θέτοντας επιπλέον όρους στα προγράμματα προσαρμογής. Ήταν αλήθεια αυτό το κλίμα στη χώρα;

Η στάση αυτή είχε μεγάλη σχέση με το τοπικό λαϊκίστικο κόμμα, γιατί το 2011 σημείωσε μια μεγάλη νίκη στις κοινοβουλευτικές εκλογές. Άρχισαν να κατηγορούν την τότε κυβέρνηση, έναν συνασπισμό σοσιαλδημοκρατών και συντηρητικών, ότι τους κοροϊδεύουν οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι, μαζί και οι Έλληνες. Η δική μου αντίληψη είναι ότι δεν είχαν δίκιο. Εκμεταλλεύτηκαν το θέμα για λόγους εσωτερικής πολιτικής και είχαν μια περίεργη συμπεριφορά. 

Αναφέρεστε στους «Αληθινούς Φινλανδούς».

Βεβαίως, σήμερα είναι το μεγαλύτερο κόμμα στη Φινλανδία, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν τη δύναμή τους περίπου στο 24%, δηλαδή έχουν ξεπεράσει τους συντηρητικούς και τους σοσιαλδημοκράτες. Αντίστοιχα κόμματα υπάρχουν και στις υπόλοιπες Βόρειες Χώρες. 

Πώς θα περιγράφατε τον λαϊκισμό στις Βόρειες Χώρες;

Αυτά τα κόμματα κρατούν έναν «μπαλαντέρ» στα χέρια τους. Όπως και σε άλλες χώρες, έτσι και στη Φινλανδία υπάρχει μια ένταση μεταξύ κέντρου και περιφέρειας. Ένα όμορφο σπίτι στην εξοχή μπορεί να κοστίζει όσο ένα μέτριο διαμέρισμα στις πόλεις. Πολλοί κάτοικοι της περιφέρειας δεν είναι πρόθυμοι να μετακομίσουν στις πόλεις και να ενισχυθεί έτσι η οικονομία, επειδή πρακτικά θα έχαναν σε ποιότητα ζωής. Αυτό φαίνεται και από το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής: η Φινλανδία είναι τόσο βόρεια, που χρειάζεσαι ένα σπίτι με καλή θέρμανση και, αν μένεις στην περιφέρεια, πρέπει να οδηγήσεις μεγάλες αποστάσεις για να κάνεις βασικά πράγματα – χρειάζεσαι ενέργεια. Οι λαϊκιστές ρωτούν: Γιατί πρέπει οι Φινλανδοί, οι οποίοι αποτελούν μόνο ένα πολύ μικρό μέρος του προβλήματος, να είναι εκείνοι που θα υποφέρουν πρώτοι και όχι οι Κινέζοι, οι Ινδοί ή οι Αμερικανοί; Πώς μπορούν να απαντήσουν σε αυτό τα υπόλοιπα κόμματα; Η φιλελεύθερη ελίτ των πόλεων ασφαλώς αντιλαμβάνεται ότι υπάρχουν σημαντικά οφέλη από το να προσαρμόσεις τον τρόπο που ζεις και καταναλώνεις στην κλιματική αλλαγή. Αλλά αν ο τρόπος ζωής σου είναι διαφορετικός, η πρόκληση είναι πιο μεγάλη. Αυτά τα κόμματα ίσως ήρθαν για να μείνουν. Στη Φινλανδία δεν έχουμε κάνει αρκετά βήματα προς μια τέτοια μεταβιομηχανική κοινωνία και γι’ αυτό είμαστε σε δύσκολη θέση. Φαίνεται ότι δεν μπορούμε να προχωρήσουμε τις μεταρρυθμίσεις που χρειάζονται για να γίνει η χώρα πιο ελκυστική τόσο για τους επενδυτές όσο και για μετανάστες, που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν με τις δεξιότητές τους.

 

Πώς η Φινλανδία έγινε η πιο ευτυχισμένη χώρα στον κόσμο-3

Ο καθηγητής Ιστορίας Χένρικ Μεϊνάντερ, συγγραφέας του βιβλίου «History of Finland», φωτογραφίζεται για λογαριασμό του «Κ».

 

Διαβάζοντας το βιβλίο σας, αναγνωρίζει κάποιος πολλές φορές την ένταση μεταξύ Δύσης και Ανατολής σε διάφορες στιγμές της φινλανδικής ιστορίας, λόγω της εγγύτητας με τη Ρωσία. Για τον  Έλληνα αναγνώστη, είναι μια γνώριμη αίσθηση. 

Η Ρωσία είναι μια μεγάλη χώρα και πολλοί στη δυτική Ευρώπη ξεχνούν ότι η Ρωσία είναι μέρος της Ευρώπης, γεωγραφικά αλλά και πολιτισμικά. Πράγματι, συνήθως οι Έλληνες δεν είναι ανάμεσα σε εκείνους που το ξεχνούν αυτό. Έτσι και στη Φινλανδία δεν μπορούμε να διανοηθούμε μια ευρωπαϊκή ιστορία χωρίς τη Ρωσία. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το θέμα είναι απλό. Πολλές μικρές χώρες, όπως η Φινλανδία, γεννήθηκαν μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η εθνική ταυτότητά τους αλλά και τα κράτη τους έχουν προκύψει από την αντίθεση, τον διάλογο ή ακόμα και τη σύγκρουση με τη Ρωσία. 

Η Φινλανδία, μεταξύ αυτών των χωρών, φαίνεται πως είχε μια καλύτερη τύχη. 

Η δική μας περίπτωση είναι ενδιαφέρουσα επειδή, παρότι η Φινλανδία πολέμησε κι αυτή με τη Ρωσία, σε σύγκριση με τις υπόλοιπες μικρές χώρες γύρω από τη Ρωσία πράγματι σταθήκαμε πιο τυχεροί. Μπορείτε να δείτε τι συνέβη στη Γεωργία και στην Ουκρανία ή πώς η Ρωσία αλληλεπιδρά με την ΕΕ. Υποθέτω ότι αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο υπάρχει ένα γενικότερο ενδιαφέρον ως προς το πώς αντιμετωπίσαμε αυτή τη σχέση, είναι ένα φαινόμενο που συνεχώς προκαλεί προβληματισμό. Σήμερα βέβαια κάποιος θα μπορούσε να μιλήσει επίσης για την αλληλεπίδραση μεταξύ ΕΕ και ΗΠΑ. Υπάρχουν πολλά πράγματα από όσα λέει ο Ντόναλντ Τραμπ που δεν τα καταλαβαίνουμε, μαζί και το γιατί οι Αμερικανοί εξέλεξαν έναν πρόεδρο με αυτά τα χαρακτηριστικά. Καμιά φορά φαίνεται να ζούμε μέσα σε μια πολιτισμική φούσκα και ελπίζω το βιβλίο μου να είναι, μεταξύ άλλων, μια αφορμή κάποιος να κοιτάξει έξω από τη φούσκα. ■

«Η ιστορία της Φινλανδίας», Χένρικ Μεϊνάντερ, εκδόσεις Ασίνη

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή