Λίγες ημέρες πριν παραδοθεί στους Αθηναίους η νέα πλατεία Ομονοίας, ο Κώστας Μπακογιάννης μιλάει στο «Κ» για το πολυσυζητημένο project, το πρώτο εξάμηνο της θητείας του, τα Εξάρχεια και κυρίως για τα δικά του μεγάλα προσωπικά στοιχήματα.
Την πρώτη φορά που βρεθήκαμε, εκεί στις αρχές Οκτωβρίου του περασμένου χρόνου, οι εργασίες στην Ομόνοια δεν είχαν ξεκινήσει ακόμα· το έργο μόλις είχε περάσει ομόφωνα από το Δημοτικό Συμβούλιο. Σε εκείνη τη συνάντηση, που θα κρατούσε κανονικά μισή ώρα, αλλά κατέληξε να διαρκέσει δύο, γιατί λόγω απεργιών και πορειών τα υπόλοιπα ραντεβού του ακυρώθηκαν, δεν είπαμε τίποτα γι’ αυτήν. Ο Κώστας Μπακογιάννης είχε κλείσει μόλις έναν μήνα στον δήμο, οπότε ήταν μια χαλαρή συνάντηση, σχεδόν ψυχαναλυτική, για τις πρώτες εντυπώσεις και τις προθέσεις του ως νέου δημάρχου Αθηναίων. Ήταν ευγενής, αλλά άνετος, και είχε εκείνη την οικειότητα που δεν είσαι σίγουρος αν οφείλεται στη μεταξύ σας χημεία ή αν απλώς είναι ο τρόπος που επιστρατεύει για να σε κερδίσει· ή και να σε αφοπλίσει.
Βρεθήκαμε δύο φορές ακόμα τις επόμενες μέρες σε εκδηλώσεις στις οποίες παρευρέθηκε: στα εγκαίνια του Κέντρου Νεότητος και Μουσικής Παιδείας της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών και ενός ψητοπωλείου στον Κολωνό. Ήταν ευδιάθετος, παρότι ο μέσος άνθρωπος θα έπληττε, αν όχι και στις δύο, σίγουρα σε μία από αυτές. Τον παρατηρούσα να κινείται ανάμεσα στον κόσμο που ερχόταν για σέλφι ή χειραψίες, ήταν εξίσου άνετος με όλους. Στις 11 το βράδυ που τελείωσαν οι υποχρεώσεις, συσκέφθηκε σύντομα με την ομάδα του σε μια γωνία του δρόμου, τηλεφώνησε σε αντιδημάρχους για εκκρεμότητες και, όπως μου είπε η βοηθός του, θα συνέχιζε στο γραφείο με άλλες δουλειές.
Ομόνοια εξπρές
Ήμουν έτοιμη να γράψω το κείμενο όταν ο προγραμματισμός των τευχών άλλαξε και το θέμα πήρε παράταση λίγων μηνών. Το ραντεβού δόθηκε για άλλη μία φορά στο δημαρχείο, ίσως το πιο επιβλητικό εσωτερικό κτιρίου στην Αθήνα. «Ο αέρας στην Κοτζιά μπορεί να δημιουργήσει κρίσεις μεγαλείου», μου είχε πει την προηγούμενη φορά, και έχει δίκιο. Τα μεγαλοπρεπή σκαλιά, οι αίθουσες με τα πορτρέτα των παλιών δημάρχων και το γραφείο του, με αυτή την ξυλόγλυπτη πόρτα που φτάνει μέχρι το ταβάνι. Όταν ανοίγει, απλώνεται μπροστά σου ένα γήπεδο, νιώθεις ότι πρέπει να περπατήσεις 100 μέτρα για να φτάσεις σε αυτόν. Ίσως γι’ αυτό τους υποδέχεται όλους στην πόρτα. «Θα βρεθούμε ξανά τον Ιούλιο, τι λέτε;» μου λέει γελώντας. Αυτή τη φορά, τεσσερισήμισι μήνες μετά, η Ομόνοια είναι σχεδόν έτοιμη (αναμένεται να παραδοθεί στο δεύτερο δεκαήμερο του Μαρτίου) και αν ο καιρός είχε υπάρξει λίγο πιο συνεργάσιμος, θα είχε παραδοθεί ήδη. Στην πραγματικότητα το μόνο που απομένει είναι να λειτουργήσει (επιτέλους) το υδροκίνητο γλυπτό του Γιώργου Ζογγολόπουλου.
Λίγες εβδομάδες πριν από την ολοκλήρωση της ανάπλασης, ο Κώστας Μπακογιάννης επισκέπτεται την πλατεία Ομονοίας για να επιβλέψει τις εργασίες. (Φωτογραφία: Νίκος Πηλός)
Άρα δεν μπορούσα παρά να ξεκινήσω από εκεί. Δεν συνηθίζονται αυτές οι ταχύτητες στα δημόσια έργα, σχολιάζω. «Η ανάπλαση της πλατείας Ομονοίας είναι ένα έργο που, αν παγιδευόμασταν στη γραφειοκρατία, θα κόστιζε πολλά χρήματα και θα χρειαζόταν τρία χρόνια επιπλέον για να ξεκινήσει. Τώρα έγινε σε μερικούς μήνες. Αποφασιστικά. Με νέο σχέδιο. Με ένα νέο μοντέλο συνεργασίας με δωρητές. Εν προκειμένω με το Ίδρυμα Λασκαρίδη, τη FONTANA FOUNTAINS, την ΗΛΕΚΤΩΡ ΑΕ, το Ίδρυμα Ωνάση και την ΤΟΜΗ ΑΒΕΤΕ, αλλά και τη LANDCO ΕΠΕ, την AGROHOUM ΑΕ, την KERGON ΙΚΕ και την Green Code – Γ. Χ. Μπακούλας & ΣΙΑ ΕΕ». Άρα προτιμάτε τις συμπράξεις με ιδιώτες. «Εμάς δεν μας ενδιαφέρει τι χρώμα έχει η γάτα, αρκεί να πιάνει ποντίκια. Και βέβαια να μην είναι Ιμαλαΐων. Δεν υπάρχει καλό δημόσιο και κακό ιδιωτικό, και το ανάποδο. Πιστεύουμε στις συμπράξεις των δύο, κι αυτό είναι το μέλλον». Και γιατί δεν γίνονταν αυτές οι συμπράξεις μέχρι τώρα; «Γιατί έριξα τα μούτρα μου και το ζήτησα. Όλο αυτό το κάνουμε πολύ ακομπλεξάριστα και δεν έχουμε πρόβλημα να βγούμε και να πούμε ένα μεγάλο ευχαριστώ. Έτσι γίνεται στις μεγάλες πόλεις του κόσμου, έτσι χτίστηκε και η Αθήνα – δείτε το Μετσόβιο, το Ζάππειο, την ΑΣΟΕΕ. Με ευεργεσίες. Με αυτή τη λογική προχωράμε».
«Δεν συνομιλούμε με τον Περικλή»
Η κουβέντα πάει σύντομα στον «πολιτισμό της καθημερινότητας», το μότο του και προεκλογικά. «Καταλαβαίνω ότι ο Δήμος Αθηναίων, λόγω ιστορικότητας, πολλές φορές μάς μπερδεύει. Για να μην ξεχνιόμαστε, όμως, δεν συνομιλούμε με τον Περικλή. Ούτε με τον Δράκοντα. Συνομιλούμε με την καθημερινότητα της πόλης. Ο δήμαρχος σε αυτή τη συγκυρία πρέπει να ανταποκριθεί στις ανάγκες των δημοτών. Καθαριότητα, φωτισμός, πράσινο, ασφάλεια, πολιτισμός της καθημερινότητας. Είναι μεγάλος ο πειρασμός να σκέφτεται κανείς φαραωνικά ή ως Πτολεμαίος. Επιμένω στην καθημερινότητα. Επιμένω να δουλεύω από κάτω προς τα πάνω. Για μένα ήταν πολύ σημαντικό ότι, για παράδειγμα, μετά από χρόνια πλύθηκαν οι κάδοι της πόλης. Δεν ακούγεται σπουδαίο και θα έπρεπε να είναι αυτονόητο. Όμως δεν ήταν και τώρα έγινε».
Με εργαζομένους της υπηρεσίας Πρασίνου του δήμου στη διάρκεια εργασιών αναμόρφωσης στην πλατεία Μεταξουργείου. (Φωτογραφία: Νίκος Πηλός)
Στόχος του, όπως λέει, είναι η επανεκκίνηση του δήμου και των υπηρεσιών του. Στην καθαριότητα οι νέες ενισχυμένες επιχειρήσεις καθαρισμού σε διάφορα διαμερίσματα της πόλης με πολλά μηχανήματα, συντονισμό του ηλεκτροφωτισμού και του πρασίνου παράλληλα, έχουν και αυτόν τον σκοπό: να καθαριστούν μέρη που με το business as usual δεν καθαρίζονται πια, αλλά και να ενεργοποιηθούν οι υπηρεσίες. Ταυτόχρονα γίνεται προσπάθεια να προστεθούν νέα εργαλεία. Μιλάει με πρωτόγνωρο πάθος για τις νέες ηλεκτρικές σκούπες πεζοδρομίων που έχουν παραγγείλει –«είναι μίζερο που φτιάχνομαι με σκούπες, αλλά είναι φανταστικές, ρουφάνε τα πάντα, θα σου δείξω βίντεο», μου λέει–, μηχανήματα για τσίχλες και anti-graffiti. «Πρέπει να αξιοποιήσεις στο έπακρο όσα μέσα έχεις προκειμένου να κερδίσεις χρόνο για να προμηθευτείς κι άλλα. Καθαριότητα δεν είναι μόνο η αποκομιδή των κάδων. Η Αθήνα θέλει πλύσιμο με νερό και σαπούνι. Πόσα αποφρακτικά για τα φρεάτια νομίζετε έχει ο Δήμος Αθηναίων;» με ρωτά. «Για την οικονομία της συζήτησης θα σας πω ότι ο Δήμος Καρπενησίου είχε δύο». Δέκα, απαντώ. «Δεν έχει κανένα. Είναι πολύ εύκολο όταν είσαι στη δική μου θέση να μιλάς για τους προηγούμενους, αλλά θα ήταν γελοίο».
Τέσσερις μήνες μετά από αυτές τις κουβέντες, δεν μπορώ παρά να τον ρωτήσω. Έχει αλλάξει η εικόνα της πόλης έστω σε αυτά; «Θα πρέπει να ρωτήσετε τους δημότες», απαντά. Είμαι δημότης και στη δική μου γειτονιά, την Κυψέλη, εκτός του χλοοτάπητα που τοποθετήθηκε στη Φωκίωνος, δεν βλέπω τεράστια διαφορά, λέω. Βλέπω ακόμα χαλασμένα πεζοδρόμια, ανεξέλεγκτα μηχανάκια στον πεζόδρομο. «Δεν θα σου πω ποτέ ότι είμαι ευχαριστημένος, λόγω χαρακτήρα. Όμως, μέρα με τη μέρα η Αθήνα αλλάζει. Τα πολλά μικρά κάνουν τα μεγάλα. Νομίζω ότι είμαστε στο μέγιστο που αντικειμενικά θα μπορούσαμε να είμαστε μέσα σε 150 μέρες. Για παράδειγμα, δημοπρατήσαμε ήδη ένα έργο 42 εκατ. ευρώ για ασφαλτικά. Μέσα στις επόμενες εβδομάδες δημοπρατούμε ένα έργο 30 εκατ. ευρώ για πεζοδρόμια. Είναι από αυτά τα έργα που επεμβαίνουν εκεί όπου υπάρχει το πρόβλημα στις γειτονιές. Σε μικρούς και μεγάλους δρόμους που σήμερα είναι γεμάτοι λακκούβες. Σε πεζοδρόμια που σήμερα είναι απροσπέλαστα. Σε όλη την πόλη και στα επτά διαμερίσματα. Και μπορώ να πω ότι θα είναι οι μεγαλύτερες παρεμβάσεις στους δρόμους και στα πεζοδρόμια της πόλης τις τελευταίες δεκαετίες. Στο πράσινο τετραπλασιάσαμε τον προϋπολογισμό, από 2,5 εκατομμύρια τον χρόνο στα 10. Ήδη ο διαγωνισμός είναι στον αέρα και θα έχουμε ανάδοχο μέχρι το φθινόπωρο. Το ίδιο θα καθυστερήσουν και τα μηχανήματα, οι σκούπες, ό,τι εργαλείο παραγγέλνουμε, λόγω αυτού του φρικτού νόμου, του 4412, για τις δημόσιες συμβάσεις ταλαίπωρων έργων και προμηθειών. Χρειάζονται 9 με 12 μήνες από την εκκίνηση των διαγωνιστικών διαδικασιών μέχρι τη συμβασιοποίηση. Στην ασφάλεια, όμως, νομίζω ότι είναι καλύτερη η εικόνα. Συνεργαζόμαστε με το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και λειτουργούμε ήδη για πρώτη φορά το ενιαίο συντονιστικό κέντρο μεταξύ Ελληνικής και Δημοτικής Αστυνομίας».
Η υπόθεση «Εξάρχεια»
Είναι μια πάσα. Συμφωνείτε δηλαδή με τις αστυνομικές επιχειρήσεις που έχουν γίνει και γίνονται στα Εξάρχεια, είναι λύση; ρωτάω. «Είναι ένα κομμάτι της λύσης. Τα Εξάρχεια έχουν ιδεολογικοποιηθεί στον δημόσιο διάλογο, έχουν γίνει πολιτικό εργαλείο και για τους μεν και για τους δε, με αποτέλεσμα να προκύπτει ένα τεράστιο δεν. Στις μυλόπετρες όμως συνθλίβονται οι δεκάδες χιλιάδες κάτοικοί τους. Ο δήμος τι κάνει; Τίποτα περισσότερο και τίποτα λιγότερο από τη δουλειά του. Γιατί να είναι θέμα συζήτησης το ότι καθαρίσαμε μια πλατεία; Θέλουμε να αποφορτίσουμε τη συζήτηση. Ας μπούμε σε μια λογική ότι απλώς κάνουμε τη δουλειά μας. Το ίδιο ισχύει και για την αστυνομία. Γιατί αποδεχόμαστε ότι υπάρχουν κομμάτια της πόλης που λειτουργούν ανεξέλεγκτα; Δεν είναι ΟΚ να καταλαμβάνουμε ένα κτίριο και με τους πιο αγαθούς σκοπούς για να κάνουμε ό,τι θέλουμε». Υπάρχουν όμως ειδικές συνθήκες στην Αθήνα σήμερα. «Ποιες; Αυτές είναι δικαιολογίες που όλοι εμείς που συμμετέχουμε στη λήψη αποφάσεων χρησιμοποιούμε για να μην κάνουμε τη δουλειά μας». Σας αρέσει η εικόνα ενός σχολείου που χτίζεται με τούβλα από την αστυνομία; «Δεν είναι ωραία. Η εικόνα όμως του να καταλαμβάνεται και να παύει να είναι σχολείο μάς αρέσει;» Δεν λειτουργούσαν αυτά τα σχολεία, είχαν εγκαταλειφθεί από την πολιτεία χρόνια. «Σύμφωνοι, σήμερα όμως έχουμε το Καλλιτεχνικό Σχολείο που δρομολογούμε να στεγάσουμε εκεί, είναι ένα μεγάλο έργο».
Πρωί Κυριακής στη Φωκίωνος Νέγρη. (Φωτογραφία: Νίκος Πηλός)
Μερίδα κατοίκων επιμένει πως η αστυνομία αγνοεί το ποινικό έγκλημα από το οποίο υποφέρουν – διαρρήξεις αυτοκινήτων, διακίνηση ναρκωτικών στην πλατεία. Ο διοικητής του Αστυνομικού Τμήματος Εξαρχείων είχε δηλώσει σε ανύποπτο χρόνο ότι δίνεται προτεραιότητα στο πολιτικό και κοινωνικό έγκλημα και μετά στο ποινικό. «Δεν αναγνωρίζω τον όρο “πολιτικό έγκλημα”. Ούτε ο Ποινικός μας Κώδικας κυρίως το αναγνωρίζει. Μπορεί εμείς οι δύο να καταλάβουμε ένα κτίριο και να πούμε ότι το κάνουμε για τη φουκαριάρα την Καρέτα καρέτα, να το χαρακτηρίσουμε πράσινο έγκλημα. Είναι έγκλημα όμως, τελεία, και ως τέτοιο καλώς το αντιμετωπίζει η ελληνική πολιτεία. Η αλήθεια είναι πως δεν έχω την αίσθηση ότι η αστυνομία δίνει προτεραιότητα σε αυτό. Αυτό που βλέπω είναι ότι, π.χ., πρόσφατα εξαρθρώθηκε ένα πολύ μεγάλο δίκτυο εμπορίας ναρκωτικών, 50 εκατομμύρια σε κοκαΐνη, αλλά η κάλυψη που είχε από τα ΜΜΕ ήταν ισχνή σε σχέση με την εκκένωση μιας κατάληψης». Πάντως πρέπει να παραδεχτείτε ότι εκ του αποτελέσματος στις σημαντικές επετείους, όπως του Πολυτεχνείου και της δολοφονίας Γρηγορόπουλου, φάνηκε να υπάρχει αποτέλεσμα, καθώς επεισόδια δεν έγιναν, όμως τα σπασίματα αυτοκινήτων και οι έμποροι στην πλατεία υπάρχουν ακόμα. «Είναι πολύ διαφορετικό, γιατί το ένα είναι μια ημερομηνία-ορόσημο που την περιμένεις, μπορείς να δράσεις και κρίνεσαι στη μέρα αυτή, ενώ στο άλλο κρίνεσαι στη διάρκεια. Και πιστεύω πως σταδιακά η εικόνα βελτιώνεται».
Η αυτοδιοίκηση σε τρέφει
Ξυπνάει στις 6 το πρωί, γυρίζει στις 12 το βράδυ, φοβάται την παγίδα του να φορέσει το καπέλο του πυροσβέστη και να σβήνει φωτιές δεξιά κι αριστερά, χωρίς να μπαίνει στην ουσία, ποιο είναι το καλό τού να είσαι δήμαρχος τελικά; «Ανακαλύπτεις όλη την πόλη και έχεις τη δύναμη να κάνεις κάτι γι’ αυτήν. Προεκλογικά ακόμα, περπατώντας, ανακάλυψα τον Βοτανικό Κήπο του ΕΚΠΑ, που είναι κλειστός. Τρελάθηκα, άρχισα να ψάχνομαι, είπα αυτό γιατί δεν το ανοίγουμε; Ένα από τα πρώτα πράγματα που έκανα όταν ανέλαβα ήταν ότι μίλησα με τον πρύτανη και συνυπογράψαμε προγραμματική συμφωνία για να αποδοθεί στους δημότες. Είναι ωραία αυτή η αίσθηση. Η αυτοδιοίκηση σε τρέφει. Όταν ξεκινήσαμε στον Δήμο Καρπενησίου, είχαμε κρίση, Καλλικράτη. Ένα πρωί που πήγαινα στο γραφείο, με είχε πιάσει το παράπονο, μαυρίλα, έλεγα κάτι δεν κάνουμε καλά, κούραση, απογοήτευση. Και όπως ανεβαίνω τον δρόμο, βλέπω μια παιδική χαρά που μόλις είχαμε τελειώσει. Εκείνη τη στιγμή σαν να άναψε ένα φως στο κεφάλι μου. Είπα αυτό είναι. Αυτό κάνουμε. Δεν θα λύσουμε τα μεγάλα, δεν θα πάμε στα Ηνωμένα Έθνη, δεν θα πάρουμε Βραβείο Νόμπελ με το έργο μας, θα κάνουμε όμως την παιδική χαρά. Θα κάνουμε καλύτερη τη ζωή των ανθρώπων».