Τα παράπλευρα οφέλη της εκούσιας απομόνωσης όταν υποχωρεί ο θόρυβος του κόσμου και αφηνόμαστε στη χάρη της σιωπής.
Η απομόνωση είναι βάλσαμο. Είναι ευλογία. Η ταχύτητα που είχε αποκτήσει η κοινωνική ζωή με τις «υποχρεωτικές υποχρεώσεις» της και τα δεκάδες «πότε-θα-τα-πούμε» που δεν θέλεις να αποδεχτείς, αλλά ούτε και μπορείς να αρνηθείς χωρίς να προσβάλλεις και να παρεξηγηθείς, με είχε κάνει να σκέφτομαι πολύ σοβαρά τον ασκητισμό και την πιθανότητα της μοναστηριακής ζωής, ακόμα και στην προχωρημένη ηλικία των πενήντα παρά κάτι. Ο κυριότερος λόγος που δεν έχω ντυθεί ακόμα μοναχός ήταν ότι η ισχυρή πίστη μου στον Θεό δεν συμβαδίζει με μια ανάλογα ισχυρή πίστη σε οποιαδήποτε θρησκεία. Κι έτσι, τα τελευταία χρόνια αναζητούσα την απομόνωση στο σπίτι μου για όλο και περισσότερες μέρες. Πλέον αδιαφορώ για τις εκδρομές, βαριέμαι τα ταξίδια. Θέλω να ταξιδεύω στη σκέψη μου και να μη φεύγω μακριά από τη γειτονιά μου. Αυτό που κάνω αυτές τις μέρες δεν διαφέρει πολύ από τη ζωή μου τα τελευταία χρόνια, με την εξαίρεση ότι τώρα δεν πηγαίνω ούτε στο γραφείο. Εργάζομαι από το σπίτι, με αποτέλεσμα μια κάθετη άνοδο της παραγωγικότητας και της δημιουργικότητας.
Η απομόνωση είναι ευλογία, γιατί υποχωρεί ο θόρυβος και η «συνάφεια του κόσμου», που λέει ο ποιητής, και διευκολύνεται η προσέγγιση της αλήθειας ή έστω μιας κάποιας γνησιότητας στη σκέψη. Οι άλλοι είναι όλοι ίδιοι. Είναι ίδιοι γιατί δεν έχουμε τη δυνατότητα να βλέπουμε στους άλλους παρά μόνο κάποιες όψεις του εαυτού μας. Ουσιαστικά με τον εαυτό μας μιλάμε μια ολόκληρη ζωή, υπό το πρόσχημα των σχέσεων με άλλους. Επομένως, για να έχουμε καλύτερη σχέση με τους άλλους, πρέπει οι άλλοι να λιγοστέψουν, να μειωθεί ο θόρυβος και να δώσουμε περισσότερο χρόνο στον εαυτό μας, να τον γνωρίσουμε καλύτερα. Γνωρίζοντας καλύτερα τον εαυτό μας, ανακαλύπτουμε νέες πλευρές των άλλων. Τότε η ζωή μας γίνεται πλουσιότερη.
© Mar£a Medem/The New York Times
Η καλύτερη συνέντευξη που έχω κάνει στο «Κ» ήταν με τον Έρλινγκ Κάγκε, τον Nορβηγό εξερευνητή που έφτασε μέχρι το Έβερεστ, την Αρκτική και την Ανταρκτική (ο μόνος στον κόσμο που έχει κατακτήσει αυτές τις τρεις κορυφές της Γης) για να κατακτήσει τη σιωπή. Γιατί ένιωθε ότι στη σιωπή βρίσκεται η αλήθεια του κόσμου και το νόημα της ζωής, όπως άλλωστε διδάσκουν όλες οι φιλοσοφίες και οι θρησκείες. Μεγαλώνοντας, κατόρθωσε να βρίσκει τη σιωπή μέσα του ακόμα κι όταν περπατάει στο Όσλο. Σήμερα, το Όσλο, το Παρίσι, η Αθήνα είναι πόλεις σιωπηλές. Η σιωπή απλώνεται παντού, δεν χρειάζεται να ψάξεις να τη βρεις μέσα σου. Και είναι λυτρωτική. Απολαύστε τη για όσο κρατήσει.
Ενδοσκόπηση και αναθεωρήσεις
Θα μπορούσα να σταματήσω εδώ, αλλά δεν είναι σωστό. Θα ήταν ναρκισσιστικό και εγωπαθές. Η κρίση είναι πρωτόγνωρη και μπορεί να κρατήσει πολύ καιρό. Η σιωπή μπορεί να είναι επιλογή, αλλά δεν είναι σύστημα λειτουργίας της οικονομίας και της κοινωνίας. Οι περισσότεροι δεν έχουν την πολυτέλεια και την ολιγάρκεια ενός φευγάτου εξερευνητή ή ενός μονήρους δημοσιογράφου. Έχουν οικογένειες και πρέπει να σκεφτούν πώς θα τις προστατεύσουν από την ασθένεια και από την κρίση, κι όχι πότε θα βυθιστούν για μέρες στον διαλογισμό και στην ευλογία της σιωπής. Πέρα από τον φόβο για την απειλή στην υγεία, οι συμπολίτες μας υποψιάζονται εύλογα ότι το lockdown στην πόλη ισοδυναμεί με lockdown στην οικονομία και, αν κρατήσει πολύ, μπορεί να οδηγήσει την παραγωγή και τη διανομή αγαθών στον δρόμο των αντισηπτικών, δηλαδή να γίνονται όλο και πιο σπάνια και πιο ακριβά. Την ίδια ώρα, οι θέσεις εργασίας κλονίζονται. Όταν τα σκέφτεσαι όλα αυτά, δεν μπορείς να απολαμβάνεις τη σιωπή, ιδίως όταν δεν την έχεις, όταν πρέπει να εργάζεσαι στο σπίτι δίπλα σε μέλη μιας οικογένειας η οποία μπορεί να αισθάνεται εγκλωβισμένη. Για πολλούς η σιωπή υπήρχε μέσα στη βοή, εκεί την έβρισκαν μυστικά, όταν έφευγαν από το σπίτι, γιατί μόνο τότε βυθίζονταν στον εαυτό τους. Τους καταλαβαίνω. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η καραντίνα και το lockdown μπορούν να δράσουν καθαρτικά. Να σκεφτούμε ότι η ασέβεια απέναντι στη φύση που έχει προκαλέσει την καταστροφή της βιοποικιλότητας μπορεί να είναι αυτή που μας φυλάκισε στα σπίτια μας. Να προχωρήσουμε σε κάθε λογής αναθεωρήσεις. Κυρίως να βρούμε λύσεις για να βοηθήσουμε περισσότερο τους άλλους αυτές τις δύσκολες ώρες. Μόνο έτσι θα βοηθήσουμε τον εαυτό μας. Γιατί οι άλλοι είμαστε εμείς. Είναι οι αντανακλάσεις μας επάνω στον φλοιό της συνείδησης. Αν το καταλάβουμε αυτό, τότε ποτέ δεν θα ζητάμε κάτι από τους άλλους αγανακτώντας επειδή μπορεί να μη θέλουν να μας το προσφέρουν. Θα καταλάβουμε το παράδοξο ότι είναι ο εαυτός μας εκείνος που δεν θέλει να μας προσφέρει αυτό που θέλουμε. Και τότε θα το αποκτάμε. Η σιωπή προσφέρει «παράθυρα» σε αυτές τις εσωτερικές αποκαλύψεις. Ανοίξτε τα. ■