Παρακολουθώντας την πολύ δημοφιλή στην Ελλάδα μίνι σειρά «Unorthodox» του Νetflix, ένα σχεδόν απάνθρωπο, περίκλειστο σύμπαν αποκαλύπτεται μπροστά στα έκπληκτα μάτια μας: ο κοινωνικός αποκλεισμός, οι απαράβατοι κανόνες και η ασφυκτική ρουτίνα της θρησκευτικής κοινότητας των χασιδικών υπερορθόδοξων Εβραίων του Μπρούκλιν.
Η επιθυμία να δραπετεύσουμε. Αυτός είναι ένας από τους πολλούς λόγους που τα τέσσερα επεισόδια της νέας σειράς του Νetflix «Unorthodox» ουσιαστικά καταναλώθηκαν σε μία βραδιά. Βασισμένη –αλλά όχι αυστηρά– στην αυτοβιογραφία της 33χρονης Ντέμπορα Φέλντμαν, που πριν από δέκα χρόνια αποσχίστηκε από την αυστηρή θρησκευτική κοινότητα των Σατμάρ, η σειρά περιγράφει το ταξίδι της 19χρονης Έστι Σαπίρο (συγκλονιστική στον ρόλο η Ισραηλινή πρωταγωνίστρια Σίρα Χάας) από το Γουίλιαμσμπεργκ της Νέας Υόρκης σε μια διαφορετική «Γη της Επαγγελίας», στο Βερολίνο, εκεί όπου ξεκίνησε το μεγάλο συλλογικό τραύμα του Εβραϊσμού.
Η Έστι αναζητά τον εαυτό της μακριά από το καταπιεστικό γκέτο του Κράουν Χάιτς, εκεί όπου η πολυπληθής κοινότητα των υπερορθόδοξων Εβραίων (η μέση οικογένεια έχει οκτώ παιδιά και είναι απόγονοι Ούγγρων και Πολωνών Εβραίων, που θρήνησαν τα περισσότερα θύματα στο Ολοκαύτωμα) μιλάει αποκλειστικά στα γίντις και τα αγγλικά είναι σπαστά. Ο ραββίνος παρεμβαίνει ως καθοδηγητής στις αποφάσεις μιας οικογένειας, τα παιδιά μεγαλώνουν αγνοώντας την ύπαρξη του διαδικτύου και των smartphones, η μόρφωση θεωρείται ανούσια (και πιθανότατα επιβλαβής για τη συνέχεια της κοινότητας), το ντύσιμο δεν θυμίζει σε τίποτα εκείνο των χίπστερ του Γουίλιαμσμπεργκ και των καλλιτεχνών του Μπρούκλιν. Οι ραββίνοι της χασιδικής κοινότητας φρόντισαν ώστε τα μέλη της να υποστηρίξουν σθεναρά τον Τραμπ, όπως μαθαίνουμε από το ντοκιμαντέρ «One of Us» (επίσης του Netflix), το οποίο προηγήθηκε δύο χρόνια της μίνι σειράς.
Μια κοινότητα που επιλέγει να ζει στη χρονοκάψουλα. Σκηνή από τη σειρά «Unorthodox», της πρώτης παραγωγής του Netflix στα γίντις.
Σε αυτό το πατριαρχικό περιβάλλον οι γυναίκες «μένουν σπίτι» 365 μέρες τον χρόνο. Κύριος λόγος της ύπαρξής τους στους κανονισμένους γάμους είναι η τεκνοποίηση και η ανάδειξη του συζύγου σε βασιλιά της. Οι προγαμιαίες σχέσεις απαγορεύονται από την Τορά και η νύφη υπακούει στις βουλές της πεθεράς της. Η πεθερά την πρώτη νύχτα του γάμου ξυρίζει το κεφάλι της νύφης, η οποία υποχρεωτικά φοράει περούκες –πανομοιότυπες με εκείνες των γυναικών της κοινότητας, ώστε να απουσιάζει κάθε μορφή αυτοδιάθεσης–, μακριές φούστες και δεν επιτρέπεται να αποκαλύπτει ούτε ίχνος δέρματος. Η επιβίωση αυτών των γυναικών στον πραγματικό κόσμο είναι σχεδόν αδύνατη.
Στο ντοκιμαντέρ «One of Us», που περιγράφει την αποκόλληση τριών μελών της χασιδικής κοινότητας Σατμάρ, μαθαίνουμε την ύπαρξη του οργανισμού Footsteps, που βοηθά μέλη της κοινότητας στην προσπάθειά τους να ζήσουν μια «κανονική» ζωή. «Πρέπει να είσαι έτοιμος να πληρώσεις το τίμημα», ακούγεται συχνά στο ντοκιμαντέρ, ακόμη κι αν αυτό το τίμημα είναι να μην μπορείς να δεις τα παιδιά σου ή να χάσεις κάθε επικοινωνία με τους γονείς σου. Δεν είναι τυχαίο που τα «απελευθερωμένα» μέλη αντιμετωπίζουν συχνά το σύνδρομο της Στοκχόλμης: κάνουν απόπειρες αυτοκτονίας και πολλές φορές καταλήγουν για αποτοξίνωση ύστερα από υπερβολική χρήση ναρκωτικών.
Σε καραντίνα πριν από την καραντίνα
Η Ντέμπορα Φέλντμαν, συγγραφέας του βιβλίου στο οποίο βασίστηκε η σειρά. © Gordon Welters/The New York Times
Το βιβλίο της Ντέμπορα Φέλντμαν εκδόθηκε το 2012 και περιγράφει τη μαρτυρική ζωή της συγγραφέως: σε ποιον μπορούσε να μιλάει, τι επιτρεπόταν να φοράει και τι να διαβάζει. Στο 20λεπτο βίντεο «Making Unorthodox» η Φέλντμαν μιλάει για τη γέννηση της σειράς έπειτα από συζητήσεις με τις φίλες της παραγωγούς Άννα Γουίνγκερ (γνωστή και από τη σειρά «Deutschland 83» και «Deutschland 86») και Αλέξα Καρολίνσκι. «Κάθε κανόνας της ζωής μου ήταν ερμηνείες του ραββίνου από τον εβραϊκό νόμο», λέει η Φέλντμαν, που μεγάλωσε με τη γιαγιά της, μια και η ομοφυλόφιλη μητέρα της εγκατέλειψε την κοινότητα και ζει στο Μπρούκλιν. Στην πρόσφατη τηλεφωνική συνέντευξή της με τους New York Times (ζει πλέον στο Βερολίνο) αστειεύτηκε ότι προετοιμαζόταν όλη τη ζωή της για τον κορονοϊό, αφού και οι παππούδες της (επιζήσαντες του Ολοκαυτώματος) τη μεγάλωσαν με τη συνήθεια να αγοράζει προμήθειες για το τέλος του κόσμου. Την απασχολούσε κυρίως ένα ερώτημα σχετικά με τη μεταφορά του βιβλίου της στη μικρή οθόνη: «Πώς θα μπορέσω να αφηγηθώ την ιστορία μου, έτσι ώστε να με πιστέψουν και να με κατανοήσουν άνθρωποι που δεν ξέρουν τίποτα για την κοινότητα που με μεγάλωσε».
Η μητρόπολη ως καταφύγιο
Η απάντηση στο ερώτημά της δόθηκε μέσα από μια πόλη, το Βερολίνο. Γιατί αν θεωρήσουμε ότι η ιστορία του «Unorthodox» ξετυλίχθηκε σε δύο μέρη, παρόν και παρελθόν, το Βερολίνο λειτουργεί θεραπευτικά για τα επώδυνα τραύματα της Εβραίας πρωταγωνίστριας. Μπαίνει σε μια πολυπολιτισμική μικρή κοινότητα που την αγκαλιάζει και την υποστηρίζει να αναδείξει την καταπιεσμένη προσωπικότητά της, της δίνει το δικαίωμα να ζήσει μια ζωή όπου απολαμβάνει την ερωτική πράξη, νιώθει προστατευτικά ανάμεσα σε γυναίκες, δεν φοβάται να μιλήσει σε άνδρες και κυρίως μπορεί να ανακαλύψει χωρίς περιορισμούς τον εαυτό της.
Η 24χρονη βραβευμένη ηθοποιός Σίρα Χάας κλήθηκε, για τις ανάγκες της σειράς, να υποδυθεί αρχικά το μικρό κορίτσι που μεγαλώνει για να γίνει σύζυγος και μητέρα, μετά την καταπιεσμένη ενήλικη που στερείται κάθε ελευθερία και τέλος την απελευθερωμένη γυναίκα που μαθαίνει να ζει.
Η επιθυμία για την ουτοπία, λοιπόν, είναι ένας από τους κύριους λόγους επιτυχίας της σειράς. Γιατί στο Βερολίνο του «Unorthodox» το παρελθόν συναντά το παρόν και, επουλώνοντας τις παλιές πληγές, δημιουργούν ένα συναρπαστικό μέλλον που «μυρίζει» ανθρώπινη κατάσταση σε όλη τη μαγική της πολυπλοκότητα. Γιατί περισσότερα σε ενώνουν με τον διπλανό σου παρά σε χωρίζουν. Και στον καιρό της καραντίνας εκείνο που μας έλειψε περισσότερο είναι η επαφή (κατά προτίμηση χωρίς αντισηπτικό).■