Ένα προσωπικό ημερολόγιο καραντίνας, εστιάζοντας στα αναπάντεχα αγαθά του πρόσφατου εγκλεισμού.
Στην αρχή υπάρχει η πεποίθηση ότι ο χρόνος κυλάει αργά, τρεις εβδομάδες αργότερα χάνεται η αίσθηση του χρόνου. Είναι Τρίτη, Τετάρτη ή Πέμπτη; Λίγη σημασία έχει. Όλα μοιάζουν σαν τα λιωμένα ρολόγια του Νταλί. Θυμόμαστε τις μέρες όταν υπάρχουν σημεία αναφοράς, ένα πάρτι γενεθλίων, ένα ταξίδι, την ημέρα που βγήκε το διαζύγιο. Το πριν και το μετά από ένα γεγονός. Η πεποίθηση ότι ο χρόνος πρέπει να ορίζεται από ρουτίνα ήταν το μεγαλύτερο λάθος των τελευταίων πενήντα ημερών. Οι μέρες που ξεχώρισαν ήταν εκείνες που δεν προσδιορίζονταν από μονοτονία, οι βόλτες στα κοντινά, αλλά ανεξερεύνητα μέρη, η εμμονική παρατήρηση των φυτών, η οποία αργότερα έγινε φροντίδα και ανταπέδωσε με το πρώτο μπουμπούκι που το εξέλαβες προσωπικά, η συνειδητή απόφαση να σβήσεις την ημέρα από το ημερολόγιο, να κλείσεις τον υπολογιστή και το κινητό για ένα βύθισμα στον νεανικό τρόπο ανάγνωσης, την ύπαρξη του οποίου είχες λησμονήσει και αμφισβητούσες πλέον την ικανότητά σου: με σκοπό να τελειώσεις σήμερα το βιβλίο. Όλοι παρατηρήσαμε την αναβαθμισμένη ποιότητα του ύπνου. Με ελάχιστα αυτοκίνητα να διασχίζουν τους δρόμους και μηδαμινά απρόοπτα τις νυχτερινές ώρες, οι ήχοι περιορίζονται και τα όνειρα εκτυλίσσονται απρόσκοπτα σε μορφή ταινίας, χωρίς κάποιο ξυπνητήρι να τα διακόπτει.
Η ζωή με τις κάμερες
Μετά από αυτή τη σχεδόν ρομαντική εισαγωγή, έμαθα ότι, όταν είσαι κλειδωμένος σπίτι το έτος 2020, οι κάμερες είναι πολλές. Ακόμα και στην ολιγομελή οικογένειά μου, μια κάμερα παραμονεύει συνέχεια. Δεν υπάρχει διαφυγή. Είτε βρίσκομαι στον καναπέ και ο γιος μου αποφασίζει να κάνει τουρ του σπιτιού στον φίλο του, είτε ο άντρας μου κάνει τηλεδιάσκεψη και πρέπει να μπουσουλήσω για να μη με δουν οι συνεργάτες του, είτε γίνομαι μάρτυρας της ακαταστασίας της κουζίνας του διευθυντή του σχολείου. Εννοείται ότι παρατήρησα το φλιτζάνι με το «I love Mykonos» της δασκάλας και τον λεκέ στον αριστερό της ώμο, ανακουφίστηκα όταν άκουσα και άλλες μανάδες να επιπλήττουν σε υψηλούς τόνους τα παιδιά τους, πιστεύοντας ότι κανείς δεν τις ακούει την ώρα του μαθήματος, την πάτησα όταν άκουσα τον συμμαθητή να μιλάει και μου ξέφυγε το «είσαι γλείφτης». Σίγουρα δεν με χρειάζονται, ούτε χρειάζομαι όλο αυτόν τον όγκο πληροφορίας. Χαίρομαι που θα τελειώσει αυτή η αίσθηση ότι ζω σε ένα τηλεπαιχνίδι όπου δεν υπάρχει βραβείο στη λήξη και θα παύσει η άρση ορίων στην ιδιωτικότητα. Η τεχνολογία σε αυτή τη μορφή έχει επίδραση στην ποιότητα της ζωής μας.
Οι κάμερες φανέρωσαν το μυστικό. Αυτό που όλοι έβλεπαν το αντιλήφθηκα με τον σκληρότερο τρόπο: ο ιός δεν είναι φωτογενής. Υπάρχουν λόγοι που στη μέση ηλικία ετοιμάζεσαι για να αντικρίσεις τον κόσμο. Βγαίνεις φορώντας την περιποιημένη πανοπλία. Έμαθα ότι δεν χρειάζεται να είσαι ο Σκορσέζε για να σκηνοθετήσεις υποτυπωδώς τον εαυτό σου: ο φωτισμός πίσω από την οθόνη, ο υπολογιστής ψηλότερα, ας ακουμπάει σε δύο βιβλία –κανείς δεν θέλει να βλέπει το προγούλι–, και αρκετά μακριά από το πρόσωπο –κανείς δεν θέλει να βλέπει την τριχοφυΐα στα αλλόκοτα σημεία που ξεπετάγεται–, όσοι ενδιαφέρονται να δείχνουν την καλύτερη πλευρά τους ας στραφούν στο πλάι. Ισχύουν οι κανόνες της πραγματικότητας, μέχρι τέσσερα άτομα γίνεται κανονική κουβέντα, δυστυχώς τους κοινωνικά συνεσταλμένους τους εκθέτει η τεχνολογία, καθώς είναι ανέφικτη η παράκαμψη για να μιλήσεις ήρεμα με κάποιον στη γωνία. Βρίσκω ότι είναι μαρτυρικό να αντικρίζεις τον εαυτό σου για τόση ώρα. Οι πρωταγωνιστές του Σαρτρ στο «Κεκλεισμένων των θυρών» συνομιλούν σε έναν περιορισμένο χώρο, χωρίς δίοδο διαφυγής. Ο διάλογος είναι πρωτοποριακός: «Όταν δεν βλέπω τον εαυτό μου, αναρωτιέμαι αν υπάρχω στ’ αλήθεια». «Είστε τυχερή. Εγώ πάντα νιώθω τον εαυτό μου εσωτερικά», έρχεται η απάντηση.
Συγκέντρωση και βραδύτητα
Τι άλλο έμαθα αυτή την περίοδο; Ότι ένας εγκλεισμός επιβάλλει όρια και είναι μάταιο να προσπαθείς να αντισταθείς ή να τα παρακάμψεις. Πρέπει να αφεθείς σε αυτά χωρίς να νιώθεις αιχμάλωτος, αλλά ασφαλής στο καταφύγιο. Έμαθα επίσης ότι ένας περιορισμός σε κατευθύνει σε εσωστρέφεια. Μια ακούσια εσωστρέφεια, όπου επιβεβλημένα ακούς τη φωνή σου. Εάν μέχρι τώρα ψάχναμε τον ορισμό της καλής ζωής στην ελευθερία κινήσεων και στους περισπασμούς, ο περιορισμός μάς φανέρωσε χαμηλόφωνα το μυστικό με τρεις ερωτήσεις όπου ο καθένας απαντά ιδιωτικά: Περνάς ωραία με τον εαυτό σου; Θα διάλεγες αυτούς με τους οποίους βρίσκεσαι τώρα, εάν είχες επιλογή; Σου δίνει χαρά η δουλειά σου; Γιατί στην ουσία, όταν υπάρχει υγεία και δουλειά –που μπορεί να γίνει από το σπίτι–, αυτά ορίζουν την καλή ζωή.
Ο χρόνος υπάρχει σε συνάρτηση με ένα συναίσθημα ή μια εμπειρία. Δεν εμπιστεύομαι τα συναισθήματα (και ας με κατηγορήσουν οι ψυχολόγοι και οι ψυχίατροι), τα συναισθήματα είναι πολλά, ρευστά και ευμετάβλητα. Δεν είναι όλα αξιόπιστα. Αξίζουν την προσοχή μας όσα επανέρχονται. Εμπιστεύομαι επίσης το νέο είδος εμπειρίας όπως προέκυψε τον τελευταίο μήνα. Δίνω όλη μου την προσοχή στην κάθε δραστηριότητα, στις μεγάλες, αλλά και στις ευτελείς, είμαι παρούσα σε αυτό με το οποίο αποφασίζω να ασχοληθώ, εστιάζω χωρίς να φεύγει ο λογισμός μου, χωρίς να πιάνω το κινητό, χωρίς να τρέχω να προλάβω. Θα προσπαθήσω να διατηρήσω τη συγκέντρωση, αλλά και τη βραδύτητα. Η πρότερη ζωή μου ξεπερνούσε σε ταχύτητα τις ικανότητές μου και η προσοχή μου βρισκόταν συχνά στο ανώφελο της περιφέρειας. Τουλάχιστον έτσι θα έχω την ψευδαίσθηση ελέγχου. Όσο για τις ανησυχίες μου, οι ανούσιες διαπιστώνω ότι ξεθωριάζουν, όπως κάθε τι περιττό, και για τα απρόβλεπτα, όπως είναι η πανδημία, δεν μπορώ να κάνω τίποτα.