Είναι φυσιολογικό να διστάζουμε να βγούμε από το σπίτι; Πώς θα μας επηρεάσει το social distancing; Μήπως η παλιά καθημερινότητα δεν χωράει στη νέα μας ζωή; Το τέλος της καραντίνας μάς έφερε αντιμέτωπους με καινούργια ερωτήματα για το μέλλον.
Αλήθεια, εσείς ποιο ονειρευτήκατε ότι θα ήταν το πρώτο πράγμα που θα κάνατε μετά το τέλος της καραντίνας; Θέλατε να ξεχυθείτε στους δρόμους, ξεχειλίζοντας από ευτυχία –τρέχοντας με την πρωτόγνωρη δύναμη που θα έδινε στα πόδια σας η πολυπόθητη ελευθερία–, και να αγκαλιάσετε γνωστούς και αγνώστους; Σχεδιάζατε ένα μεγάλο πάρτι επανένωσης με όσους σας έλειψαν τις εβδομάδες του εγκλεισμού; Ήσασταν αποφασισμένοι ότι ποτέ ξανά δεν θα μείνετε σπίτι;
Ίσως τα πράγματα να έγιναν έτσι, ίσως και όχι. Το τέλος του lockdown, όπως ακριβώς και η αρχή του, σήμανε το τέλος κάθε είδους βεβαιότητας, κάθε πρόβλεψης για το μέλλον. «Η επιστροφή στην κανονικότητα μετά την καραντίνα μπορεί να είναι πιο δύσκολη από την αρχική εφαρμογή της. Είναι μια διαδικασία σταδιακής μετάβασης και ανάκτησης της παλιάς μας ρουτίνας», τονίζει η ψυχοθεραπεύτρια Πολύνα Ρούσσου. «Είναι φυσικό να πλανάται μια αίσθηση ανασφάλειας την περίοδο αυτή, καθώς κανείς δεν ξέρει ακόμα σε τι κόσμο θα επιστρέψει, δεν είμαστε σίγουροι για το κατά πόσο το “μετά” θα είναι ακριβώς όπως το “πριν” και, όσο επιστρέφουμε και μεταβαίνουμε στην “ελευθερία”, πιθανότατα θα έρθουμε αντιμέτωποι με περαιτέρω αλλαγές που θα πρέπει να κάνουμε στην καθημερινότητά και στις συνήθειές μας. Αυτός ο κύκλος της συνεχούς αλλαγής που συμβαίνει τους τελευταίους μήνες είναι λογικό να συνοδευτεί από συναισθήματα κόπωσης και αντίστασης σε μία ακόμη επερχόμενη αλλαγή, καθώς, από ό,τι φαίνεται τη στιγμή αυτή, δεν διαπραγματευόμαστε την επιστροφή στα “παλιά”, αλλά την εύρεση μιας “νέας ζωής”».
Θα μείνω σπίτι
«Ήμουν από τους ανθρώπους που ανυπομονούσαν για το τέλος της καραντίνας, έκανα σχέδια για επανένωση με τους φίλους μου, είχαμε μάλιστα ορίσει και μετά-lockdown πάρτι. Όταν όμως τελείωσε η καραντίνα, ένιωσα ένα μούδιασμα, μια απροθυμία να αφήσω την ασφάλεια του σπιτιού μου. Το ίδιο και κάποιοι από τους φίλους μου. Το πάρτι δεν έγινε ποτέ», ομολογεί η Χριστίνα Σπυροπούλου. Τον τελευταίο μήνα έχει σταματήσει τις τηλεφωνικές παραγγελίες και πηγαίνει στο σούπερ μάρκετ, δυσκολεύεται όμως να προγραμματίσει δραστηριότητες εκτός σπιτιού που δεν είναι πραγματικά αναγκαίες.
Μια «περίεργη νευρικότητα», όπως λέει, διακατέχει και τον Αντώνη Πάνου, ο οποίος, παρότι χρειάστηκε να επιστρέψει στη δουλειά του, άρα μετακινείται εκτός σπιτιού τρεις ημέρες την εβδομάδα, βιώνει ακόμη ένα «ενοχλητικό άγχος. Κάθε φορά που πρέπει να φύγω από το σπίτι, αισθάνομαι σαν να με περιμένει μια απειλή έξω από την πόρτα. Προσπαθώ να το ξεχνάω στη διάρκεια της ημέρας, αλλά νιώθω μεγάλη ανακούφιση όταν επιστρέφω στο σπίτι. Και δεν σχετίζεται μόνο με τη δουλειά, τα συναισθήματα είναι τα ίδια και όταν έχω ραντεβού με φίλους. Δεν ντρέπομαι να πω ότι δύο φορές το ακύρωσα». Μήπως τελικά η μετάβαση από την καραντίνα στην «ελευθερία» δεν είναι μια απλή και «αυτόματη» διαδικασία; Μήπως για κάποιους ανθρώπους το πολυπόθητο, πριν από μερικές εβδομάδες, τέλος του lockdown έφερε μαζί του αισθήματα άγχους, φόβου, άρνησης να επιστρέψουν στην «παλιά» καθημερινότητα; Και είναι αυτό «φυσιολογικό»;
«Απολύτως», διαβεβαιώνει η κυρία Ρούσσου. «Περάσαμε δύο μήνες βγαλμένους από ταινία. Φοβηθήκαμε πολύ για τον εαυτό μας και τους δικούς μας και ανατριχιάσαμε βλέποντας όλα αυτά που γίνονταν και γίνονται ακόμα στον κόσμο. Αρκετοί από εμάς θερμομετρηθήκαμε όσες φορές δεν έχουμε θερμομετρηθεί στη ζωή μας! Κατ’ αρχάς, θα πρέπει να αποδεχτούμε τα συναισθήματα αυτά ως φυσιολογικά, καθησυχάζοντας τον εαυτό μας ότι σιγά σιγά θα ηρεμούν και θα περνούν. Ο καθένας από εμάς έχει τον δικό του χρόνο και ρυθμό, και οφείλουμε να σεβαστούμε τον εαυτό μας και τις ανάγκες του. Είναι σημαντικό να εστιάζουμε σε αυτά που μπορούμε να ελέγξουμε αντί σε εκείνα που είναι έξω από τον έλεγχό μας. Μπορούμε να πάρουμε όλα τα μέτρα για να προστατεύσουμε καλά τον εαυτό μας, ακολουθώντας τις οδηγίες των ειδικών.
Δεν θα πρέπει να πιέζουμε τον εαυτό μας να κάνει πράγματα για τα οποία δεν αισθάνεται ακόμα έτοιμος και μπορούμε να πειραματιζόμαστε με μικρά ανοίγματα που μας είναι ανεκτά, για παράδειγμα μια μικρή βόλτα, μια έξοδο στην τοπική αγορά, μια συνάντηση με έναν φίλο. Σταδιακά, θα μπορούμε πιο εύκολα να ανοίξουμε το πεδίο πειραματισμού και τελικά να επανέλθουμε στην καθημερινότητα. Πολύ σημαντικό επίσης είναι να μοιραστούμε αυτά τα συναισθήματα και τους φόβους με τους οικείους μας, να μιλήσουμε γι’ αυτά, να εισπράξουμε κατανόηση και ενθάρρυνση, αλλά και να δούμε ότι δεν είμαστε μόνοι, γιατί αρκετοί άνθρωποι γύρω μας μπορεί να παλεύουν με τις ίδιες αγωνίες. Τώρα, αν κάποιος δυσκολεύεται πολύ έντονα για καιρό και φοβάται την έξοδο από το σπίτι, καλό θα ήταν να αναζητήσει τη βοήθεια ενός ειδικού».
Για αναμενόμενα συναισθήματα κάνει λόγο και η Σοφία Πόπορη, συνθετική σύμβουλος ψυχικής υγείας, που επισημαίνει ότι «οι ψυχολογικές διεργασίες κάποιου ώστε να έρθει στη δική του εσωτερική ισορροπία, ελευθερία, κανονικότητα έχουν τον δικό τους χρόνο και δεν παραβιάζονται. Η προσαρμοστικότητα του καθενός εξαρτάται από τις παλαιότερες εμπειρίες του, από το επίπεδο συνείδησης όπου βρίσκεται και από τη θέλησή του να προχωρήσει. Μια διαδικασία μετάβασης χρειάζεται μέθοδο και ειλικρίνεια. Το πού θα πάμε εξαρτάται από το πού βρισκόμαστε. Καλό θα είναι να αναρωτηθεί κάποιος τι σημαίνει για τον ίδιο ελευθερία. Να προσπαθήσει να προσδιορίσει πόσο ελεύθερος ήταν ή ένιωθε πριν από την καραντίνα και στη συνέχεια να ξεκινήσει από εκεί τη δική του μετάβαση. Δεν υπάρχει λόγος να νιώθει κάποιος άσχημα για τα συναισθήματά του. Ο καλύτερος τρόπος διαχείρισης των συναισθημάτων είναι να μην τα κρίνουμε», τονίζει.
Κοινωνική αποστασιοποίηση
Μία από τις αλλαγές που φαίνεται ότι ήρθε για να μείνει είναι η κοινωνική αποστασιοποίηση, το γνωστό πια social distancing. Το άγγιγμα στους αγκώνες, το χαμόγελο, το κούνημα του κεφαλιού έχουν ήδη γίνει η νέα αγκαλιά, το νέο φιλί, η νέα χειραψία. Και αν αρχικά όλο αυτό το περίεργο τελετουργικό μάς φαινόταν σε κάποιο βαθμό αστείο, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι μακροπρόθεσμα μπορεί να επηρεάσει με δυσάρεστο τρόπο την πνευματική, την ψυχική, ακόμα και τη σωματική μας υγεία: «Είναι γνωστό ότι το άγγιγμα ρυθμίζει τη βιολογία και την ψυχολογία μας. Το θετικό άγγιγμα προάγει την απελευθέρωση ορμονών και νευροδιαβιβαστών όπως οι ντοπαμίνη, σεροτονίνη, ωκυτοκίνη και μειώνει την έκκριση κορτιζόλης. Με απλά λόγια, το άγγιγμα γεννά συναισθήματα ευχαρίστησης, ικανοποίησης, κίνητρο, προωθεί τη δημιουργία δεσμών και μειώνει το στρες. Επίσης, το άγγιγμα ενισχύει το ανοσοποιητικό μας σύστημα! Η απουσία αγγίγματος έχει ερευνητικά συνδεθεί με πολλές δυσμενείς επιπτώσεις στην ψυχολογία μας, στην υγεία, αλλά και στην ανάπτυξη των παιδιών, όπως αυξημένο στρες, επιθετικότητα, γνωστική και αναπτυξιακή καθυστέρηση, αδύναμο ανοσοποιητικό. Η κοινωνική αποστασιοποίηση αποτελεί μια σημαντική πρόκληση για την ψυχική, αλλά και τη σωματική μας υγεία, τα αποτελέσματα της οποίας μένει να φανούν ερευνητικά τα επόμενα χρόνια», σημειώνει η κυρία Ρούσσου.
Η «νέα» ζωή
Στο τέλος του lockdown, πολλοί άνθρωποι βρέθηκαν σε ένα ακόμη απρόσμενο σταυροδρόμι: εκεί όπου συναντάται η «παλιά» καθημερινότητα με αυτήν που διαμορφώθηκε σε συνθήκες εγκλεισμού, αλλά ήταν τελικά πιο ανθρώπινη και ήρεμη και τους έδωσε την ευκαιρία να γευτούν μια ζωή που θα ήθελαν να διατηρήσουν. «Συνειδητοποίησα ότι το σπίτι μου είναι ένας χώρος χαλάρωσης, ότι νιώθω όμορφα στην οικογενειακή ρουτίνα και απολαμβάνω την παρέα των παιδιών μου. Είδα πώς θα μπορούσε να είναι η ζωή μου και μου αρέσει, αλλά δεν ξέρω αν θα μπορούσα να διατηρήσω αυτή την καθημερινότητα», ομολογεί η Ανθή Καρύδη, ελεύθερη επαγγελματίας και μητέρα δύο παιδιών.
«Αρκετά έχουν αλλάξει και θα αλλάξουν», τονίζει η κυρία Πόπορη. «Η “παλιά”, οικεία καθημερινότητα ίσως ανήκει στο παρελθόν. Η τάση του ανθρώπου είναι να γυρίζει στο οικείο, πολλές φορές δίχως να εξετάζει πόσο του ταιριάζει τώρα και αν του ταιριάζει, γιατί το οικείο προσφέρει μια οπτική ασφάλειας. Όποιος επιθυμεί να διατηρήσει στη ζωή του μια νέα επιλογή θα χρειαστεί να τη στηρίξει μέχρι να γίνει οικεία και αυθόρμητη. Αυτό για να επιτευχθεί χρειάζεται καθημερινή προσπάθεια και δέσμευση. Θεωρώ, όμως, ότι όλοι έχουμε δικαίωμα και αξίζει να προσπαθήσουμε να διεκδικήσουμε τη ζωή που επιθυμούμε να ζήσουμε!» ■