Ο πρόεδρος της Βουλής, Κώστας Τασούλας, μας ξεναγεί στο ιστορικό κτίριο και αφηγείται πώς αντιμετωπίστηκε επιτυχώς η δοκιμασία της πανδημίας.
Η επίσκεψη στη Βουλή ισοδυναμεί με την είσοδο σε ένα πεδίο με διαστάσεις μεγαλύτερες από τα τρέχοντα. Η καθημερινότητα μέσα στους χώρους της καθιστά πιο έντονη την αίσθηση της προσωρινότητας της ζωής, γιατί αντιπαραβάλλεται με την ιστορικότητα που επιβάλλει η κτιριακή δομή. Πρόκειται, άλλωστε, για το κτίριο των Παλαιών Ανακτόρων του Όθωνα και της Αμαλίας και αργότερα του Γεωργίου Α΄ και της Όλγας, το οποίο θεμελιώθηκε στις 6 Φεβρουαρίου 1836 σε σχέδια του διευθυντή της Ακαδημίας Καλών Τεχνών του Μονάχου και επίσημου αρχιτέκτονα της βαυαρικής Αυλής, Φρίντριχ φον Γκέρτνερ.
Πολλοί ισχυροί του παρελθόντος έχουν περπατήσει στους ίδιους χώρους, αφήνοντας αποτυπώματα από τα πολιτικά πάθη και τις αποφάσεις τους, προτού γίνουν μια προτομή, ένα πορτρέτο ή απλώς μια αναφορά στην ιστοσελίδα της Βουλής. Δεν συζητάμε καθόλου αυτή τη διάσταση με τον Κώστα Τασούλα, παρότι είναι από τους λίγους που την αντιλαμβάνονται. Ο πρόεδρος της Βουλής επικεντρώνεται στο σημερινό πρωτόγνωρο κεφάλαιο της ιστορίας του Κοινοβουλίου, που αφορά τις προσαρμογές που επέβαλε η επιδημία.
Δείγμα αρνητικό! (ευτυχώς)
Πρώτα από όλα, μου δείχνει με ικανοποίηση το έγγραφο με ημερομηνία 24 Μαΐου 2020, με το οποίο η Ειδική Υπηρεσία Υγειονομικής Κάλυψης της Βουλής ενημερώνει τον πρόεδρο για τα αποτελέσματα του προληπτικού ελέγχου για τυχόν προσβολή από τον κορωνοϊό, ο οποίος διενεργήθηκε στη Βουλή από κλιμάκιο του ΕΟΔΥ. «Εξετάστηκαν συνολικά 1.020 άτομα σε εθελοντική βάση και ειδικότερα: βουλευτές 156, υπάλληλοι 546, λοιποί εργαζόμενοι 318 (φρουρά, από συστεγαζόμενες υπηρεσίες, κοινοβουλευτικοί συντάκτες κ.ά.). Τα δείγματα ελέγχθηκαν στο εργαστήριο του Εθνικού Κέντρου Αιμοδοσίας και βρέθηκαν όλα αρνητικά».
Ο κ. Τασούλας συνέβαλε στη συνέχιση της λειτουργίας της Βουλής με την ταχύτητα που επέδειξε στις αποφάσεις για την αλλαγή των κανόνων λειτουργίας, ασφαλώς σε συνεργασία με όλα τα κόμματα. Αρχικά εκφράστηκαν σκέψεις από κάποια κόμματα για το κλείσιμο της Βουλής, σύντομα όμως όλοι πείστηκαν ότι η διασφάλιση της συνέχισης της λειτουργίας της ήταν ένας σημαντικός στόχος. «Σκεφτήκαμε ότι πρέπει να προστατεύσουμε τους ανθρώπους μας, βουλευτές και υπαλλήλους, αλλά ταυτόχρονα ότι πρέπει να δώσει η Βουλή το παράδειγμα στους πολίτες: ότι λειτουργεί με ψυχραιμία και ευελιξία, λαμβάνοντας όλα τα μέτρα που περιορίζουν τον κίνδυνο. Μπορεί να ήμασταν απροετοίμαστοι για μια πανδημία, αλλά δεν αποδειχθήκαμε απροσάρμοστοι. Προσαρμοστήκαμε στις συμβουλές και στις οδηγίες του ΕΟΔΥ και της Ειδικής Υπηρεσίας Υγειονομικής Κάλυψης της Βουλής». Ο πρόεδρος μου λέει ότι απαγόρευσε τις επισκέψεις σχολείων στη Βουλή πριν ληφθούν επίσημα τα μέτρα περιορισμού, γεγονός που του δημιούργησε και κάποια προβλήματα με τα Ιωάννινα, την εκλογική του περιφέρεια.
Ανώτατο όριο βουλευτών
Στο γραφείο του προέδρου της Βουλής, το οποίο πριν από 180 χρόνια ήταν το μπουντουάρ της βασίλισσας Αμαλίας, ακούμε να παίζει η άρια «Mi par d’udir ancor» από τους «Αλιείς μαργαριταριών» του Ζορζ Μπιζέ, στην ηχογράφηση του 1904 από τον Ενρίκο Καρούζο. Τα μουσικά γούστα του προέδρου είναι μάλλον απροσδόκητα. Λίγο νωρίτερα βρισκόταν στην αίθουσα της Ολομέλειας, σε συνεδρίαση για το εκπαιδευτικό νομοσχέδιο. Η Ολομέλεια λειτουργεί με ανώτατο όριο παρευρισκόμενων βουλευτών τους εξήντα. Οι θύρες είναι ανοιχτές, για πρώτη φορά στην ιστορία της Βουλής. Άλλο ένα από τα μέτρα που έχουν ληφθεί για την εξασφάλιση της ανανέωσης του αέρα. Περπατώντας στο περιστύλιο, διέκρινα στα έδρανα των βουλευτών τον πρώην πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου, που ήταν υπουργός Παιδείας πριν από 35 χρόνια. Παρακολουθούσε την ομιλία της νυν υπουργού Παιδείας, Νίκης Κεραμέως.
Ανοιχτές θύρες στην Ολομέλεια για πρώτη φορά στην ιστορία της Βουλής, προκειμένου να εξαερίζεται επαρκώς η αίθουσα. Διακρίνεται στο βήμα η υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως.
Το πρώτο ηλεκτρικό υπηρεσιακό αυτοκίνητο της Βουλής
Ο Κώστας Τασούλας έχει δυσανεξία στις μοντέρνες συνήθειες. Για παράδειγμα, είναι φανατικός εχθρός της σέλφι. Κάθε φορά που τον συναντώ, προσπαθώ να του υποκλέψω μια σέλφι, αλλά αποτυγχάνω, γιατί μετακινείται σβέλτα μακριά από το πεδίο της κάμερας του κινητού μου. «Να μας φωτογραφίσουν, ναι. Αλλά όχι σέλφι. Δεν μπορώ να φανταστώ τον Αβέρωφ ή τον Τσάτσο να κάνουν σέλφι». Σε άλλα θέματα, όμως, είναι προχωρημένος. Στις 13 Φεβρουαρίου 2020 παρέλαβε το πρώτο ηλεκτρικό υπηρεσιακό αυτοκίνητο της Βουλής και από τότε κυκλοφορεί με αυτό. Τριάντα βουλευτές ακολούθησαν το παράδειγμά του, ενώ εγκαταστάθηκαν πέντε σημεία φόρτισης στο γκαράζ της Βουλής, προσφορά της ΔΕΗ.
Το θρυλικό καφενείο της Βουλής παραμένει κλειστό μέχρι νεωτέρας.
Η πράσινη πολιτική του προέδρου επεκτείνεται στην αντικατάσταση όλων των παραθύρων της Βουλής –και των διακοσίων– με νέα, σύγχρονα παράθυρα που θα συμβάλλουν στη μείωση κατά 40% του ενεργειακού αποτυπώματος του κτιρίου. «Όχι οικολογία, αλλά οικοπραξία», λέει κάνοντας ένα ακόμα παιχνίδι με τις λέξεις. Παράλληλα, σε συνεννόηση με την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, αρχίζει σύντομα ο καθαρισμός και η συντήρηση όλων των μαρμάρινων επιφανειών της Βουλής. Θυμίζουμε ότι για την ανέγερση του κτιρίου λειτούργησαν ξανά μετά από πολλούς αιώνες τα αρχαία λατομεία της Πεντέλης. Τα μάρμαρα της Βουλής έχουν την ίδια προέλευση με τα μάρμαρα του Παρθενώνα.
«Μήπως να πάρω την γκλίτσα;»
Το έπιπλο του γραφείου του προέδρου πλαισιώνεται, ως είθισται, από δύο σημαίες, της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δίπλα στη σημαία της Ένωσης ο Κώστας Τασούλας έχει τοποθετήσει μια γκλίτσα αρχιτσέλιγκα από το Μέτσοβο. «Τοποθέτησα την γκλίτσα, γιατί θέλω να δείξω ότι μπορεί να φτάσαμε στην Ευρώπη και να κάνουμε teleconferences, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε την προέλευσή μας». Ο Τασούλας, όπως και ο Αντώνης Σαμαράς, ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του κοντά στον Ευάγγελο Αβέρωφ. Ο Μετσοβίτης πολιτικός είχε σήμα κατατεθέν την γκλίτσα. «Αβέρωφ Τοσίτσα, βάρα με την γκλίτσα» ήταν το σύνθημα. Σαράντα χρόνια μετά, όταν ο Τασούλας πληροφορείται για κάποια παραφωνία στη Βουλή, αποφορτίζει αμέσως την ατμόσφαιρα με τη φράση: «Μήπως να πάρω την γκλίτσα;». Όταν περπατάμε στον διάδρομο του ισογείου, μου δείχνει το γραφείο του πρώην πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά. «Είναι το ίδιο γραφείο που είχε ο Αβέρωφ ως αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας».
Για τον Τασούλα η αυτογνωσία πάει χέρι χέρι με τον αυτοσαρκασμό. Εκλέχθηκε πρόεδρος της Βουλής στις 18 Ιουλίου 2019 με τις ψήφους 283 βουλευτών, αριθμός-ρεκόρ. Τον ρωτώ αν κάποιος πολιτικός αρχηγός μετάνιωσε που τον ψήφισε. «Μέχρι σήμερα έχω αποτύχει να κάνω κάποιον να μετανιώσει αφόρητα», απαντά. Δεν έχει μετανιώσει ούτε ο Αλέξης Τσίπρας; «Με τον Τσίπρα είχαμε μόνο κάποιες διαφωνίες νομικής φύσεως – για τη σύσταση της Προανακριτικής Επιτροπής και για το αν έπρεπε να επιτραπεί η επιστολική ψήφος. Αλλά γενικά τα πάμε καλά». Η επιστολική ψήφος στην οποία αναφέρεται είναι η απόφαση κατά τη διάρκεια της κρίσης να ψηφίζουν οι βουλευτές της επαρχίας στις ονομαστικές ψηφοφορίες με επιστολική ψήφο. Μέχρι τότε η επιστολική ψήφος ίσχυε μόνο σε περίπτωση ταξιδιού του βουλευτή στο εξωτερικό.
Διαρκείς προσαρμογές στους χώρους του Κοινοβουλίου για την προστασία από τον κορωνοϊό.
Η βασική αρχή της εποχής του κορωνοϊού είναι να συγκεντρώνονται στους ίδιους χώρους λιγότεροι άνθρωποι. Σε αυτή την αρχή προσαρμόστηκε η λειτουργία της Βουλής. Για παράδειγμα, υπάρχουν 25 κοινοβουλευτικές επιτροπές, οι 19 από τις οποίες απαρτίζονται από λιγότερους από 25 βουλευτές. Αυτές οι επιτροπές συνεδριάζουν στη μεγάλη Αίθουσα Τροπαίων, στον πρώτο όροφο. Οι υπόλοιπες επιτροπές συνεδριάζουν στη Γερουσία και στην Αίθουσα της Ολομέλειας. Κατά τη διάρκεια του lockdown πολλοί βουλευτές συμμετείχαν στις συνεδριάσεις των διαρκών επιτροπών διαδικτυακά. Διαδικτυακά έγινε και η ακρόαση φορέων. Η Ολομέλεια δεν λειτούργησε διαδικτυακά, γιατί δεν υπήρχε η σχετική υποδομή. Σήμερα είναι έτοιμη η υποδομή που επιτρέπει τη συμμετοχή των βουλευτών στις εργασίες από το σπίτι τους. Θα αξιοποιηθεί σε περίπτωση νέου γύρου περιοριστικών μέτρων. Ο Τασούλας μού λέει να μην ξεχάσω να επισημάνω ότι, μέχρι να επιβληθεί η απαγόρευση κυκλοφορίας στις 16 Μαρτίου, η Βουλή επέδειξε σημαντικό έργο, αφού είχε ολοκληρωθεί η τέταρτη αναθεώρηση του Συντάγματος του 1975, ενώ μέχρι σήμερα έχουν ψηφιστεί 75 νομοσχέδια. Μια αλλαγή από την προηγούμενη κοινοβουλευτική περίοδο είναι ότι οι υπουργοί προσέρχονται για να απαντήσουν στο 90% των επίκαιρων ερωτήσεων, ενώ μέχρι το 2019 το σχετικό ποσοστό ήταν περίπου 50%.
Ο πρόεδρος διακρίνει ότι η κοινοβουλευτική στατιστική δεν με εμπνέει ιδιαίτερα. Αντίθετα, είμαι περίεργος να δω την Αίθουσα Τροπαίων, η οποία τους τελευταίους μήνες ανακαινίστηκε και φιλοξενεί τις κοινοβουλευτικές επιτροπές. Μαζί μας βρίσκεται η Τέτη Σίδερη, προϊσταμένη του Τμήματος Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Ιδρύματος της Βουλής, η οποία γνωρίζει όλες τις ιστορικές και αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες του κτιρίου. Αφήνουμε πίσω μας το παρόν της Βουλής και βυθιζόμαστε στο παρελθόν, ανεβαίνοντας το κλιμακοστάσιο της Δυτικής Εισόδου. Από την κορυφή μάς «παρακολουθεί» μια αυστηρή προτομή του Καποδίστρια. Και όχι μόνο. Ένας τάπητας του 17ου αιώνα στον τοίχο απεικονίζει τον Μέγα Αλέξανδρο στη Μάχη της Ισσού.
Στην Αίθουσα Τροπαίων
Φτάνουμε στην Αίθουσα Τροπαίων (που σήμερα ονομάζεται Αίθουσα Ελευθέριου Βενιζέλου). Η Αίθουσα περιστοιχίζεται από ζωφόρο με θέμα την Επανάσταση του ’21 σε σχέδια του Γερμανού γλύπτη Λούντβιχ Μίκαελ φον Σβαντχάλερ. Απεικονίζονται τα σημαντικότερα γεγονότα από την έναρξη της Επανάστασης έως την άφιξη του Όθωνα, καθώς και προσωπογραφίες αγωνιστών. Διαβάζω σε σχετική έκδοση της Βουλής ότι κατά τη διάρκεια της εξορίας της βασιλικής οικογένειας (1917-1920) το μεγαλύτερο μέρος των Παλαιών Ανακτόρων μετατράπηκε σε νοσοκομείο. Μετά την παλινόρθωση, η οικογένεια προτίμησε το Τατόι και μόνο η βασιλομήτωρ Όλγα έζησε για δύο χρόνια στα Παλαιά Ανάκτορα. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, σε χώρους των Παλαιών Ανακτόρων εγκαταστάθηκαν υπηρεσίες περίθαλψης και απασχόλησης προσφύγων.
Η ευρύχωρη Αίθουσα Τροπαίων στον πρώτο όροφο ανακαινίστηκε και ήδη φιλοξενεί τις συνεδριάσεις κοινοβουλευτικών επιτροπών, καθώς εξασφαλίζει συνθήκες κοινωνικής απόστασης.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος αποφασίζει το 1929 τη μεταφορά της Βουλής στα Παλαιά Ανάκτορα. Οι εργασίες διαμόρφωσης, σε σχέδια του Ανδρέα Κριεζή, διήρκεσαν έως το 1934 και η έναρξη των εργασιών της Ε΄ Εθνοσυνέλευσης έγινε την 1η Ιουλίου 1935. Την πρώτη ημέρα της λειτουργίας των Παλαιών Ανακτόρων ως Κοινοβουλίου εισέρχεται για πρώτη φορά στη Βουλή ένας 28χρονος πολιτικός, που είχε μόλις εκλεγεί βουλευτής Σερρών με το Λαϊκό Κόμμα στις εκλογές της 9ης Ιουνίου: ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Στην Αίθουσα Τροπαίων υπογράφηκε η Συμφωνία Σύνδεσης με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα το 1961, αλλά και το Σύνταγμα του 1975, δύο πρωτοβουλίες ταυτισμένες με τον Καραμανλή.
Μετά την Αίθουσα Τροπαίων βρίσκεται ο προθάλαμος της Αίθουσας του Θρόνου και η Αίθουσα του Θρόνου. Σήμερα, η Αίθουσα του Θρόνου αυτούσια, ως διάκοσμος, έχει μεταφερθεί στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο (Παλαιά Βουλή). Εκεί που βρισκόταν ο θρόνος σήμερα βρίσκεται το γραφείο των κοσμητόρων της Βουλής. Αναρωτιέμαι πώς αισθάνεται ο εκάστοτε κοσμήτορας αν γνωρίζει ότι ουσιαστικά… κάθεται επί του θρόνου. Πράγματι η δραστηριότητα στη Βουλή αποκτά διαστάσεις μεγαλύτερες από τα τρέχοντα. Υπάρχει ένα λεπτό πέπλο που διαχωρίζει την καθημερινότητα από την ιστορικότητα. Το κτίριο του Κοινοβουλίου είναι ο «αντιδραστήρας» της νεότερης ελληνικής περιπέτειας. Φεύγω με τη βεβαιότητα ότι βρίσκεται σε καλά χέρια. ■