Η Αθήνα πατάει… πετάλι

7' 54" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Όταν πριν από περίπου διακόσια χρόνια, το 1816, το ποδήλατο έκανε για πρώτη φορά την εμφάνισή του στον πλανήτη, ήρθε ως λύση στο πρόβλημα που είχε προκύψει από την καταστροφή των σπαρτών, με συνέπεια πολλούς θανάτους αλόγων από λιμό. Και το ποδήλατο, ένα ξύλινο, τότε, άλογο, ήταν η εφεύρεση που ήρθε να αλλάξει τον τρόπο μεταφοράς και μετακίνησης για τις επόμενες δεκαετίες. Πολλά χρόνια αργότερα –εκατόν πενήντα για την ακρίβεια–, όταν τα άλογα είχαν γίνει πολλά και σιδερένια, το ποδήλατο ήταν το μέσο εκείνο που στα μέσα της δεκαετίας του ’70 εμφανίστηκε ως απάντηση στη μεγάλη πετρελαϊκή κρίση και ταυτόχρονα ως λύση στο τεράστιο πρόβλημα της κυκλοφοριακής συμφόρησης των ευρωπαϊκών πόλεων. Και δημιουργήθηκαν οι πρώτοι ποδηλατόδρομοι. Το 2020, πενήντα χρόνια αργότερα, εν μέσω πανδημίας και μιας από τις μεγαλύτερες κρίσεις του αιώνα, το ποδήλατο έρχεται να επιβεβαιώσει ότι μπορεί να αποτελέσει και πάλι την πιο απλή λύση στα πιο περίπλοκα προβλήματα των πόλεων.

Η απαγόρευση των μετακινήσεων οδήγησε σε εντυπωσιακή μείωση των αυτοκινήτων στους δρόμους, οι οποίοι ξαφνικά έγιναν ασφαλείς και ευχάριστοι. Και οι πολίτες μέσα σε λίγες μέρες ανακάλυψαν ότι τελικά οι αποστάσεις ήταν μικρότερες απ’ όσο νόμιζαν, οι ανηφόρες πιο ήπιες και το ποδήλατο όντως αποτελούσε εξαιρετική επιλογή!

Και αμέσως, ένας μεγάλος αριθμός πόλεων σε όλο τον κόσμο –από το Βερολίνο, τη Βιέννη, το Λονδίνο και το Παρίσι έως τη Νέα Υόρκη, την Μπογκοτά και το Μεξικό– αναγνωρίζουν ότι το ποδήλατο, ως μέσο μετακίνησης, μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στους τομείς της υγείας και της αποσυμφόρησης των μέσων μαζικής μεταφοράς και αντιδρούν αμέσως.

Και φυσικά, επειδή «δωρεάν» δεν γίνεται τίποτα, οι προϋπολογισμοί τους είναι μεγάλοι, αλλά ακόμα σημαντικά μικρότεροι από εκείνους για τη δημιουργία αυτοκινητόδρομων. Περίπου 300 εκατ. ευρώ έχει δεσμεύσει ήδη ο δήμαρχος του Λονδίνου για την ανάπτυξη του ποδηλάτου ως μέσου μεταφοράς από και προς την εργασία, στο πλαίσιο του «Cycle to Work». 

Άλλα 300 εκατ. ευρώ έχουν ήδη προστεθεί στο πρότζεκτ «Plan Velo» της δημάρχου του Παρισιού, σύμφωνα με το οποίο στόχος είναι έως το 2024 να έχουν γίνει όλοι οι δρόμοι της πόλης φιλικοί στο ποδήλατο και να δημιουργηθούν 650 χιλιόμετρα αποκλειστικών ποδηλατόδρομων, προκειμένου να γίνει το Παρίσι η πρωτεύουσα του ποδηλάτου στην Ευρώπη!

Οι αποφάσεις της Anne Hidalgo για το Παρίσι και του Sadiq Kahn για το Λονδίνο ακολουθούν μεν την παγκόσμια τάση, που ξεκίνησε κατά τη διάρκεια της κρίσης του κορωνοϊού, αλλά εντάσσονται σε ένα ευρύτερο πλάνο ανάπτυξης της χρήσης του ποδηλάτου, που τώρα βρήκε την «ευκαιρία» να αναπτυχθεί γρηγορότερα και να κερδίσει την άμεση αποδοχή των πολιτών.

Στη Γερμανία, πολιτεία και τοπική αυτοδιοίκηση προτείνουν στους πολίτες να χρησιμοποιούν ποδήλατο, με τον ίδιο τον υπουργό Υγείας να προτείνει την ποδηλασία ως τον ασφαλέστερο τρόπο μετακίνησης, ενώ περισσότερες από 130 πόλεις σε όλη τη χώρα ζητούν αύξηση των ποδηλατικών υποδομών.

Το Βερολίνο επεξέτεινε αμέσως το δίκτυο των ποδηλατόδρομων με προσωρινές επεμβάσεις και ήταν η πρώτη πόλη που εξέδωσε κι ένα εγχειρίδιο για το πώς οι αρχές μπορούν να μετατρέψουν μέρος των δρόμων τους σε προσωρινούς ποδηλατόδρομους.

Στο Μιλάνο ο σχεδιασμός προβλέπει την αναδιανομή 35 χιλιομέτρων δρόμου από το αυτοκίνητο στο ποδήλατο, με χρήση προσωρινών λωρίδων, επέκταση πεζοδρομίων, πεζόδρομους μεικτής χρήσης από ποδήλατα και πεζούς, αλλά και δρόμους με όριο ταχύτητας τα 30 χλμ./ώρα και μεικτή χρήση από ποδήλατα και αυτοκίνητα.

Πριν αρχίσουν οι αναπόφευκτες συγκρίσεις –και για να είμαστε δίκαιοι–, οι περισσότερες από τις πόλεις αυτές είχαν ήδη ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για το ποδήλατο και διαθέσιμο προϋπολογισμό. Το είχαν εντάξει σε πλάνο δεκαετίας και βρήκαν την ευκαιρία να ολοκληρώσουν κάποια από τα ήδη προγραμματισμένα σχέδια. 

 

Η Αθήνα πατάει… πετάλι-1
Υποψήφιος αγοραστής δοκιμάζει ποδήλατα στο γνωστό κατάστημα του Νέου Ψυχικού «Τσιρίκος». Φωτογραφία: Βαγγέλης Ζαβός 

 

Ελλάδα: όχι τόσο πίσω όσο πιστεύουμε

Υπό αυτό το πρίσμα, η αντίδραση τόσο του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας όσο και του δημάρχου Αθηναίων ήταν άμεση και στο πνεύμα της εποχής, καθώς με τα ελάχιστα που είχαν στα χέρια τους –κανένα πλάνο δεκαετίας δεν υπήρχε στην Ελλάδα του 2020 για τη βιώσιμη κινητικότητα– έδρασαν γρήγορα και αποτελεσματικά. Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κωστής Χατζηδάκης, ανακοίνωσε την άμεση δημιουργία δύο μεγάλων έργων υποδομής για το ποδήλατο. Και η παρουσία του Ευθύμιου Μπακογιάννη στη θέση του γενικού γραμματέα, με την πολύχρονη εμπειρία του στον τομέα της βιώσιμης κινητικότητας, ήταν σίγουρα καταλυτική στην ταχύτητα της αντίδρασης αυτής.

Το πρώτο έργο αφορά τη δημιουργία του ποδηλατόδρομου «Κηφισιά-Κέντρο», που θα σημάνει και την ολοκλήρωση του μητροπολιτικού ποδηλατόδρομου «Φάληρο-Κηφισιά». Το δεύτερο, την υλοποίηση του ποδηλατόδρομου «Μετρό Κατεχάκη-Πολυτεχνειούπολη-Ευαγγελισμός». 

Και τα δύο έργα, μήκους περίπου 10 χιλιομέτρων το καθένα, είναι ενταγμένα σε πρόγραμμα χρηματοδότησης του Πράσινου Ταμείου και έχουν ορίζοντα υλοποίησης τους δεκαπέντε έως δεκαοκτώ μήνες.

Υλοποίηση σε χρόνο-ρεκόρ

Από την άλλη, ο δήμαρχος Αθηναίων Κώστας Μπακογιάννης αιφνιδίασε τους πάντες με τον «Μεγάλο Περίπατο» και την άμεση υλοποίησή του. Αξιοποιεί μελέτες, προσθέτει στοιχεία, βρίσκει λύσεις, λαμβάνει υπόψη το δύσκολο κεφάλαιο των μέσων μαζικής μεταφοράς και παρουσιάζει μια ολοκληρωμένη και κοστολογημένη πρόταση, η οποία γίνεται αποδεκτή αμέσως από το δημοτικό συμβούλιο. Οι αντιδράσεις αναμενόμενες: κάποιοι ενθουσιάζονται, κάποιοι βιάζονται να πουν «άλλη μία εξαγγελία…».

Όμως ξαφνικά, περίπου έναν μήνα αργότερα, Σάββατο απόγευμα, η Βασιλίσσης Όλγας γεμίζει πεζούς και ποδήλατα, οι οποίοι απολαμβάνουν τα πρώτα μέτρα του «Μεγάλου Περιπάτου». Χρήστες ποδηλάτου που λες και ήδη κυκλοφορούσαν με άνεση σε μια πόλη με εκτεταμένο δίκτυο ποδηλατόδρομων και απλώς είχαν στρίψει στη Βασιλίσσης Όλγας για να συνεχίσουν τον δρόμο τους. Φαινόταν τόσο απλό, τόσο λογικό, που ήταν δύσκολο να πιστέψεις πως αυτός είναι ο πρώτος οργανωμένος ποδηλατόδρομος στο κέντρο της Αθήνας.

Δεν ήταν λίγοι εκείνοι που ποδηλατούσαν πάνω κάτω περίπου τα 500 μέτρα του μήκους του, για να απολαύσουν την εμπειρία και τη θέα: από τη μια ο Παρθενώνας, από την άλλη ο λόφος του Αρδηττού. Στη μια πλευρά ο Εθνικός Κήπος και στην άλλη οι Στύλοι. Δεν το λες κι άσχημο. 

Πολλοί και διαφορετικοί οι επισκέπτες: παιδιά με τους γονείς τους, ζευγάρια, παρέες, μεμονωμένοι χρήστες ποδηλάτου, αθλητές ποδηλάτες με κράνη και εξοπλισμό, όλοι. Και οι ηλικίες; Από 5 έως 65 τουλάχιστον.

Άνθρωποι απλοί, καθημερινοί, όχι απαραίτητα αθλητικοί τύποι, που απλώς επιλέγουν να απολαύσουν τη θέα από το Καλλιμάρμαρο προς την Ακρόπολη πάνω σε ένα ποδήλατο. Και είναι πολλοί. Πόσοι; Ας τολμήσουμε έναν απλό συλλογισμό: Τα τελευταία χρόνια πουλιούνται περίπου 100.000 ποδήλατα τον χρόνο στην Αττική. 

«Φέτος την άνοιξη, εν μέσω πανδημίας, οι πωλήσεις είχαν μια εντυπωσιακή αύξηση της τάξεως του 65%», μας είπε ο κ. Βασίλης Τσιρίκος, ιδιοκτήτης ποδηλατικού καταστήματος, και μας το επιβεβαίωσε ο κ. Σπήλιος Ζερβός, ως εκπρόσωπος της Ένωσης Βιομηχανιών Ποδηλάτου Ελλάδας. Άρα, με τους πιο απαισιόδοξους υπολογισμούς, μόνο τα τελευταία τρία χρόνια έχουν πουληθεί πάνω από 300.000 ποδήλατα στην Αττική. Και πάλι απαισιόδοξα και λίγο αυθαίρετα, αλλά για τις ανάγκες του συλλογισμού, αν μόνο το 10% αυτών χρησιμοποιηθεί για ανάγκες μετακίνησης, υπάρχουν πάνω από 30.000 ποδήλατα στην Αττική έτοιμα προς χρήση, μόνο από αυτά που έχουν αγοραστεί τα τελευταία τρία χρόνια. Αλλά δεν υπάρχουν υποδομές να τα υποδεχτούν.

 

Η Αθήνα πατάει… πετάλι-2
Η νέα εποχή της λεωφόρου Βασιλίσσης Όλγας: ποδηλάτες όλων των ηλικιών απολαμβάνουν τον πρώτο οργανωμένο ποδηλατόδρομο στο κέντρο της Αθήνας. Φωτογραφία: Βαγγέλης Ζαβός

 

Το χάος της Δευτέρας 

Δύο μέρες αργότερα, ξεκινούν οι εργασίες για τη δημιουργία ποδηλατόδρομου στην Πανεπιστημίου. Συμπίπτει με την πρώτη μέρα των Πανελληνίων, είναι Δευτέρα, οι εικόνες από τους μποτιλιαρισμένους δρόμους και τους έξαλλους οδηγούς κάνουν τον γύρο του Διαδικτύου. Τις επόμενες μέρες η κατάσταση εμφανίζεται βελτιωμένη. 

Αλλά το σχέδιο για τον «Μεγάλο Περίπατο» αποδεχόταν τις πιθανές ελλείψεις, έκλεινε το μάτι στη γραφειοκρατία και στις αλληλοκαλυπτόμενες εξουσίες φορέων και μέσα σε ένα βράδυ, μαγικά, η πόλη είχε αποκτήσει άλλον έναν ποδηλατόδρομο. Εξάλλου, ένα από τα βασικά συστατικά της πρωτοβουλίας ήταν η ιδέα ότι οι διαβουλεύσεις θα γίνονταν με βάση την εμπειρία από τη χρήση του έργου, δηλαδή ο προσωρινός χαρακτήρας του. Αυτό που οι υπάλληλοι του δήμου έφτιαχναν μπορούσε να διορθωθεί ή να καταργηθεί τελικά. Ο δήμαρχος Αθηναίων δήλωσε στο ραδιόφωνο του ΣΚΑΪ ότι σύμφωνα με τη μελέτη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου η κυκλοφορία θα βρει την ισορροπία της τις επόμενες εβδομάδες, λέγοντας χαρακτηριστικά «κάθε αρχή και δύσκολη».

«Θυμάμαι την εποχή που άνοιξε το ΚΠΙΣΝ. Νόμιζα πως μόλις είχα προσγειωθεί σε άλλη χώρα… Έτσι μοιάζει κι εδώ», ήταν ένα από τα σχόλια που ακούστηκαν την πρώτη ημέρα της νέας εποχής της λεωφόρου Βασιλίσσης Όλγας.

Και κάποια στιγμή που εμποδίσαμε τη ροή για τις ανάγκες της φωτογράφισης, με τα ποδήλατά μας, ένας κύριος γύρω στα 65, με το ποδήλατό του κι εκείνος, απάντησε όταν ζητήσαμε συγγνώμη: «Δεν πειράζει. Τόσα χρόνια περιμέναμε, ας περιμένουμε και πέντε λεπτά…».

Ήταν πάρα πολλοί εκείνοι που ήρθαν να δοκιμάσουν το έργο το απόγευμα του περασμένου Σαββάτου, όταν μόλις πριν από λίγο είχε δοθεί στην κυκλοφορία και ακόμα δεν ήταν καν ολοκληρωμένο. Κάτι που δείχνει την ανάγκη των πολιτών για περισσότερο ελεύθερο δημόσιο χώρο, όπως το έχουμε διαπιστώσει και στον πεζόδρομο της Διονυσίου Αρεοπαγίτου, στο ΚΠΙΣΝ ή στο Εμπορικό Τρίγωνο.

Άν έχει ατέλειες; Ένα έργο που υλοποιείται σε λιγότερο από έναν μήνα προφανώς θα έχει. Αλλά ας σταθούμε σε αυτό: έργο στην Ελλάδα να υλοποιείται σε λιγότερο από έναν μήνα; Σε ένα αισιόδοξο (αλλά απολύτως υπαρκτό) σενάριο, ο «Μεγάλος Περίπατος» θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις αποδοχής των προτάσεων για την ανάπτυξη της βιώσιμης κινητικότητας στη χώρα μας. Θα αποδείξει αν η πόλη επιθυμεί (και μπορεί) να ζήσει με έναν πιο σύγχρονο, φιλικό στον πολίτη τρόπο. Και ίσως δώσει την ευκαιρία στο πλάνο του μητροπολιτικού ποδηλατόδρομου του Υπουργείου Περιβάλλοντος, που απαιτεί περισσότερο χρόνο, να υλοποιηθεί γρηγορότερα. Και τότε θα ξέρουμε αν η Αθήνα μπορεί να υπολογίζει στο ποδήλατο ως μια αξιόπιστη, εναλλακτική λύση μετακίνησης ή θα παραμείνουμε θεατές των όσων συμβαίνουν στην υπόλοιπη Ευρώπη, ξεχνώντας πολύ γρήγορα το παράθυρο ευκαιρίας που άνοιξε στη διάρκεια της καραντίνας. ■

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή