Η επιτομή της αγγλικής εξόδου επέστρεψε στη βρετανική ζωή, αλλά τίποτα δεν θα είναι ίδιο με όσα συμπυκνώνουν το πνεύμα της. Ή μήπως όχι ακριβώς;
Τον Μάρτιο εικάζω ότι είχατε σημαντικότερα θέματα να σας απασχολούν και ίσως σας διέφυγαν οι φωτογραφίες των συντετριμμένων Άγγλων με δάκρυα σχεδόν έξω από τις κλειστές με κυβερνητική εντολή παμπ. Ίσως γλιτώσατε από το άκουσμα της ομιλίας του Μπόρις Τζόνσον, που αφιέρωσε στις παμπ αρκετές γραμμές στον λόγο που έβγαλε. Η 4η Ιουλίου ήταν μια μεγάλη μέρα για τους Άγγλους, σηματοδότησε το άνοιγμα των πιο αγαπημένων τους χώρων ψυχαγωγίας, που ποτέ δεν έχουν κλείσει για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα από τον 17ο αιώνα, που πήρε άδεια λειτουργίας η πρώτη παμπ στην πρωτεύουσα.
Όταν μετακόμισα στο Λονδίνο, θεώρησα ότι είναι μέρος της εκπαίδευσής μου να μπαινοβγαίνω σε παμπ, δεν μου είχαν πει όμως ότι, αν δεν έβγαινα ποτέ έξω από τις παμπ για πέντε χρόνια, θα μάθαινα ακριβώς τα ίδια -μεταξύ μας ίσως και περισσότερα ταχύτερα- για τους Άγγλους και την αγγλική νοοτροπία.
Στις παμπ μαθαίνεις τη χώρα με αντεστραμμένους κανόνες. Οι παμπ είναι οι δημοκρατικότερες γωνιές της χώρας, όλοι είναι ευπρόσδεκτοι. Παιδιά και κατοικίδια. Με ή χωρίς καροτσάκια και λουριά. Με κοστούμια και στολές εργασίας, με τακούνια και αθλητικά παπούτσια. Πρώτα το σημαντικότερο: η απουσία σερβιτόρων. Αν σας τύχει το θέαμα να δείτε μια παρέα Γάλλων να περιμένουν επί 45 λεπτά για να δώσουν παραγγελία ξεφυσώντας και μουρμουρίζοντας στα γαλλικά φυσικά, καθίστε αναπαυτικά και απολαύστε το.
«Κανείς δεν θα σε κοιτάξει περίεργα»
© EPA/VICKIE FLORES
Όπως όλα τα μέρη όπου σερβίρεται αλκοόλ, είναι τόποι κοινωνικοποίησης και φλερτ. Οδεύεις στο μπαρ για να παραγγείλεις και να παραλάβεις το ποτό σου και η μπάρα έχει ένα επιπλέον ειδικό βάρος για δύο λόγους. Πρόκειται για μια αποκλειστική περιοχή στην επικράτεια, όπου επιτρέπεται να πιάσεις κουβέντα με αγνώστους. Η ανθρωπολόγος Κέιτ Φοξ είναι σαφής: «Κανείς δεν θα σε κοιτάξει περίεργα, ουδείς θα θεωρήσει ότι είσαι ψυχικά διαταραγμένος». Δεύτερον, είναι ένα εξαιρετικό μέρος στη Βρετανική Αυτοκρατορία, καθώς είναι το μοναδικό όπου δεν συντελείται μια οργανωμένα συντεταγμένη ουρά. Στην μπάρα της παμπ ισχύει ο παγκοσμιοποιημένος κανόνας των μπαρ, ένα ενορχηστρωμένο μικρό χάος που το διευθύνει ο μπάρμαν με τα μάτια. Όλοι ξέρουν ποιος προηγείται. Το σύστημα βεβαίως είναι διάτρητο, αλλά οι συντονισμένες ματιές και η καλή διάθεση αντικαθιστούν την «ουρά», που είναι κανόνας σε οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα ασχέτως αν χρειάζεται ή όχι. Διότι, όπως είπε ο Georges Mikes, «ακόμα και ένας Άγγλος μόνος συστήνει ουρά».
Νέοι κανόνες
Είχα μάθει πώς λειτουργεί το σύστημα, είχα εμπεδώσει τους κανόνες και τις εξαιρέσεις που τους επιβεβαιώνουν, μέχρι που τα νέα δεδομένα τα ανέτρεψαν όλα. Για παράδειγμα, η σύντομη, μη λεκτική συνομιλία με τον μπάρμαν που οι Άγγλοι τη χειρίζονται εξαίσια: άηχα, χωρίς χειρονομίες, μόνο με τις εκφράσεις του προσώπου -κατά βάση με σήκωμα του φρυδιού- και με ανύψωση του άδειου ποτηριού, που είναι η ένδειξη ότι πρέπει να ξαναγεμίσει, όλη αυτή δηλαδή η σκηνογραφημένη παντομίμα θα λαμβάνει μέρος πίσω από το διαχωριστικό πλέξιγκλας. Δίπλα σου δεν θα βρεθεί κανείς για να πιάσεις κουβέντα, καθώς η προσέλευση στο μπαρ θα γίνεται πλέον όπως παντού στη χώρα, σε μια συντεταγμένη ουρά μονόδρομο, η αρχή της οποίας θα είναι το μπαρ και η κατάληξη το πεζοδρόμιο. Εάν η επήρεια του αλκοόλ μέχρι τώρα διευκόλυνε την κοινωνικοποίηση, τώρα θα πρέπει να αναχαιτίζει την παρόρμηση. Απαγορεύονται ο χορός, η δυνατή μουσική που θα σε αναγκάζει να φωνάζεις εκσφεδονίζοντας μικροσωματίδια και το τραγούδι όπως και στις εκκλησίες. Εάν έχεις όρεξη να χαιρετήσεις/να μιλήσεις/να συναναστραφείς κάποιον στον διπλανό τραπέζι, οι εντολές είναι σαφείς: μην κουνηθείς από εκεί που κάθεσαι, άλλωστε δικαιούσαι να βρίσκεσαι εκεί μόνο για δυόμισι ώρες, μετά λήγει το δικαίωμα παραμονής σου στον χώρο. Αλλά οι Άγγλοι κάνουν πολύ καλή χρήση του χρόνου, παρόλο που δεν ζούμε σε εποχή ποτοαπαγόρευσης. Πώς τα καταφέρνουν; Με εξάσκηση, όπως είχε πει και ο Τσόρτσιλ. Κατά τη διάρκεια του πολέμου συνειδητοποίησαν ότι το ποτό κάνει μεγαλύτερη ζημιά απ’ ό,τι όλα τα γερμανικά υποβρύχια μαζί και το ωράριο λειτουργίας περιορίστηκε.
Σαν δεύτερο σπίτι
Τώρα πια, εδώ και μία εβδομάδα, βγαίνουν από το σπίτι και η βόλτα έχει νόημα. Τους νιώθω τους Άγγλους. Μπορούν να κατευθυνθούν στην παμπ της γειτονιάς για να πιουν μια μπίρα. Είναι σαν να έχουν προβλεφθεί όλα, αλλά όχι το πιο προφανές, ότι τα τρία τέταρτα των Άγγλων θεωρούν την αγαπημένη τους παμπ το δεύτερό τους σπίτι και μέσα εκεί αισθάνονται οικεία, πίνουν γρήγορα και μεγάλες ποσότητες. Οι παμπ έχουν τη δική τους κουλτούρα και το δικό τους μικροκλίμα. Είναι συνυφασμένες με συμπεριφορά διασκέδασης, πρόσκαιρης χαλάρωσης, άρση ελέγχου, κοινωνικής άφεσης και απαλλαγής. Αν και υπάρχει μια διαύγεια στη σκέψη ότι οι μεθυσμένοι δεν μπορούν ή δεν θέλουν να τηρούν τις αποστάσεις, εν τέλει έχει λίγη σημασία. ■