Από νωρίς μέσα στη φετινή σεζόν είχε φανεί ότι η Λίβερπουλ ήταν η καλύτερη ομάδα στην Αγγλία και όσο προχωρούσε η σεζόν ξέφευγε όλο και περισσότερο στη βαθμολογία. Τον Μάρτιο χρειαζόταν ακόμα λίγους βαθμούς για να κατακτήσει και μαθηματικά την πρώτη θέση, και κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί πώς θα μπορούσε να στερηθεί αυτό το πρωτάθλημα, το πρώτο έπειτα από τριάντα χρόνια. Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί, για παράδειγμα, ότι αυτός ο ιός που ξεφύτρωσε από μια γωνιά της Κίνας θα προκαλούσε μια τέτοιου μεγέθους πανδημική κρίση. Η αγωνιστική δράση διακόπηκε και για τους ανυπόμονους οπαδούς της Λίβερπουλ όλη αυτή η περιπέτεια έμοιαζε με μια κακιά φάρσα. Όταν έχεις κάνει υπομονή για τρεις δεκαετίες, έστω και μια μικρή καθυστέρηση μοιάζει αιώνας.
Υπήρξαν πάντως και σκέψεις η σεζόν να διακοπεί οριστικά, όπως συνέβη στην Ολλανδία. Θα ήταν άδικο. Κατά κάποιον τρόπο, βέβαια, είναι άδικο και αυτό που έγινε τελικά: το αγγλικό πρωτάθλημα ξεκίνησε, η Λίβερπουλ μάζεψε τους βαθμούς που χρειαζόταν και γιόρτασε τον τίτλο σε ένα άδειο γήπεδο – κάθε ομάδα στερείται ταυτότητας χωρίς τους οπαδούς της, αλλά ειδικά η συγκεκριμένη έχει έναν ιδιαίτερο δεσμό με τον κόσμο της. Οι κάτοικοι της πόλης βγήκαν στους δρόμους για να πανηγυρίσουν και να καταγράψουν στη μνήμη τους την ιστορική στιγμή. Η Τζίνα Τσανγκ, καθηγήτρια καλλιτεχνικών, έβγαζε φωτογραφίες, όταν συνάντησε έναν ρεπόρτερ του Guardian και του είπε την ιστορία της και την ιστορία του πατέρα της, φανατικού οπαδού της Λίβερπουλ, ο οποίος πέθανε δύο μήνες νωρίτερα αφού νόσησε από τον κορωνοϊό. «Πέθανε περιμένοντας αυτό», είπε η κ. Τσανγκ, που ήταν εννέα χρονών στο τελευταίο πρωτάθλημα της ομάδας της, το 1990.
Οπαδός της Λίβερπουλ με φανέλα που παραπέμπει στα θύματα του Χίλσμπορο κατά τη διάρκεια του περσινού τελικού του Τσάμπιονς Λιγκ. © Matthew Ashton via Getty Images/ Ideal Image
Από την τραγωδία στο σήμερα
Το πρωτάθλημα του 1990 ήταν πιθανόν εκείνο που οι οπαδοί της Λίβερπουλ πανηγύρισαν λιγότερο απ’ όλα. Ήταν το 18ο πρωτάθλημα της ιστορίας της ομάδας και το 7ο τα τελευταία δέκα χρόνια. Το BBC ανέτρεξε στα αρχεία του τοπικού Τύπου της εποχής και βρήκε πώς είχε σχολιάσει η Liverpool Daily Post την κατάκτηση εκείνου του τίτλου: «Η Λίβερπουλ είναι πρωταθλήτρια ξανά και είναι δύσκολο να σκεφτεί κανείς πώς οι ίδιες αυτές λέξεις δεν θα γραφτούν και πάλι τέτοιες μέρες του χρόνου». Οι εγχώριοι τίτλοι ήταν ρουτίνα για τον κόσμο της ομάδας, που εκείνη την εποχή είχε δύο άλλες πιο σημαντικές έγνοιες. Η πρώτη ήταν να δει τη Λίβερπουλ να επιστρέφει στα Κύπελλα Ευρώπης μετά τον εξαετή αποκλεισμό της λόγω των επεισοδίων στο Χέιζελ το 1985. Η δεύτερη και σημαντικότερη ήταν να αποδοθεί δικαιοσύνη για τα θύματα του Χίλσμπορο. Έναν χρόνο νωρίτερα, να θυμίσω, τον Απρίλιο του 1989, σε έναν αγώνα Κυπέλλου απέναντι στη Νότιγχαμ είχαν χάσει τη ζωή τους 96 οπαδοί της Λίβερπουλ από ασφυξία και είχαν τραυματιστεί άλλοι 776. Το αρχικό πόρισμα της αστυνομίας επέρριψε την ευθύνη στους ίδιους τους οπαδούς και στην κακή τους τύχη να βρεθούν υπεράριθμοι στην ίδια εξέδρα, αλλά αυτή ήταν μόνο η αρχή ενός πολυετούς δικαστικού αγώνα. Με τα χρόνια φάνηκε ότι η αλήθεια ήταν κρυμμένη πίσω από αλλοιωμένες καταθέσεις, χαμένους φακέλους, εξαφανισμένα στοιχεία και ψευδείς μαρτυρίες. Έπρεπε να φτάσουμε στο 2016 για να αποδειχθεί ότι η τραγωδία ήταν αποτέλεσμα κακής οργάνωσης και εγκληματικής διαχείρισης της κατάστασης εκ μέρους της αστυνομίας. Ήταν επίσης αποτέλεσμα της καθυστερημένης επέμβασης του ιατρικού προσωπικού και της ακαταλληλότητας του γηπέδου.
Μέχρι σήμερα υπάρχουν υποθέσεις που εκκρεμούν, απορίες και αναπάντητα ερωτήματα. Ωστόσο, πλέον, είναι ξεκάθαρο ότι την επομένη της τραγωδίας έγινε μια προσπάθεια να μην υπάρξει πολιτικό κόστος και να μην καταστραφούν καριέρες και, χωρίς ίχνος σεβασμού για τους νεκρούς και τις οικογένειές τους, αποφασίστηκε να φορτωθεί την ευθύνη το οπαδικό κίνημα, που ήταν (και ακόμη είναι συχνότατα) η εύκολη λύση. Η ιστορία αυτή δημιούργησε ένα επιπλέον δέσιμο ανάμεσα στην ομάδα και στον κόσμο της. Ο Ντάμιαν Κάβαναχ, 51 ετών σήμερα, θαμώνας στο Άνφιλντ, περιγράφει στο ESPN ότι έχει παρακολουθήσει αγώνα δίπλα δίπλα με τον γιο ενός φίλου του που σκοτώθηκε στο Χίλσμπορο. Για μία ολόκληρη γενιά το να είσαι Λίβερπουλ ήταν και ένας φόρος τιμής, μια συναισθηματική κατάθεση, μια ιερή υποχρέωση. Αμέτρητες ακόμα αφηγήσεις οπαδών είδαν το φως της δημοσιότητας αυτές τις μέρες και μαρτυρούν ότι αυτά τα τριάντα χρόνια αναμονής για ένα πρωτάθλημα ήταν συγχρόνως ένα διάστημα όπου η πόλη πάλευε με τα φαντάσματα των νεκρών της.
Η Λίβερπουλ κέρδισε αυτό το πρωτάθλημα για την ιστορία και τους ανθρώπους της που έκαναν πράξη τα λόγια του ύμνου της – You will never walk alone. Σε αυτά τα τριάντα χρόνια της παρακμής, των αρνητικών ρεκόρ και μιας παρ’ ολίγον χρεοκοπίας, το Άνφιλντ δεν έπαψε ποτέ να αποτελεί τη σημαντικότερη εμπειρία γηπέδου στην Ευρώπη. Eίναι σαν να ξεχνάμε, πάντως, ότι η Λίβερπουλ όλα αυτά τα χρόνια είχε και καλές στιγμές. Έπαιξε τέσσερις τελικούς Τσάμπιονς Λιγκ και κέρδισε τους δύο, σπουδαίοι παίκτες φόρεσαν τη φανέλα της και πολλές βραδιές της σημάδεψαν τη σύγχρονη εποχή του ποδοσφαίρου. Ήταν όμως περισσότερο εκλάμψεις. Πυροτεχνήματα σε μια σκοτεινή νύχτα. Η ουσία είναι ότι μετά την καταιγίδα –για να χρησιμοποιήσω τους στίχους του ύμνου ξανά– υπάρχει ένας χρυσός ουρανός. Το χρώμα του ουρανού του Λίβερπουλ σήμερα δηλαδή. ■