Το Τόκιο μπορεί να ανέβαλε τα ολυμπιακά του όνειρα, αλλά φαίνεται ότι τυπικές ιαπωνικές πρακτικές, όπως η χρήση μάσκας και η προσωπική υγιεινή, λειτούργησαν αποφασιστικά για την επιτυχημένη διαχείριση της πανδημίας – και χωρίς lockdown.
Ήταν 24 Ιανουαρίου του 2020 όταν η Περιφέρεια του Τόκιο ανακοίνωσε το πρώτο κρούσμα κορωνοϊού στην ιαπωνική μητρόπολη των 37 εκατομμυρίων κατοίκων. Mέχρι και τις 24 Μαρτίου, οπότε και ανακοινώθηκε επισήμως η αναβολή των Ολυμπιακών Αγώνων, τα κρούσματα παρέμεναν σε χαμηλούς αριθμούς.
Αλλά αμέσως μετά, σαν να συνέβη κάτι ξαφνικά και η επιδημιολογική καμπύλη άρχισε να παίρνει την ανιούσα. Η απότομη μεταβολή στους δείκτες έδωσε τροφή σε θεωρίες συνωμοσίας: μήπως οι αρχές έκρυβαν τα πραγματικά στοιχεία, με την ελπίδα ότι οι Ολυμπιακοί θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν;
Εθελοντική καραντίνα
Αυτό που έχει σημασία είναι ότι η δήμαρχος Γιουρίκο Κόικε κήρυξε στις 7 Απριλίου την πρωτεύουσα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Με καθημερινές εμφανίσεις στην τηλεόραση και σε γιγαντοοθόνες μέσα στην πόλη, φορώντας μάσκα και με τόνο μητρικό, αλλά αυστηρό, προέτρεπε τους κατοίκους να πλένουν και να απολυμαίνουν τα χέρια τους, να φορούν μάσκες, να κρατούν αποστάσεις, να αποφεύγουν να βγαίνουν από τα σπίτια τους, και ζήτησε από τις επιχειρήσεις να υιοθετήσουν το σύστημα της τηλεργασίας ή και να κλείσουν προσωρινά. Δεν ήταν κάτι που επιβλήθηκε με πρόστιμα και αστυνόμευση, απλώς ζητήθηκε από τους κατοίκους να μπουν σε εθελοντική καραντίνα και να κάνουν ό,τι μπορούν για να περιοριστεί η πανδημία. Φυσικά υπήρξε πολύς φόβος, καθώς η τηλεόραση συνέχεια μετέδιδε το τι γινόταν σε άλλες χώρες, όπως η Ιταλία, η Ισπανία και οι ΗΠΑ. Και ο κόσμος ανταποκρίθηκε.
Η συνήθεια της μάσκας
Αλλά οι Ιάπωνες ήδη ήταν συνηθισμένοι στη χρήση μάσκας σε περίοδο γρίπης, είτε για να μη μεταδώσουν τον ιό, είτε για να μην τον κολλήσουν, είτε για να αποφύγουν τη γύρη που προκαλεί σε πολλούς αλλεργία την άνοιξη. Η καταγωγή της σωτήριας πρακτικής της χρήσης της μάσκας έχει καταγωγή ήδη από την εποχή της ισπανικής γρίπης. Στη χώρα είναι απολύτως συνηθισμένο να βλέπεις τους πολίτες να καλύπτουν το στόμα τους με ένα μαντήλι όταν βήχουν. Έτσι, σήμερα όλοι πλέον φορούν μάσκες από τη στιγμή που βγαίνουν από το σπίτι τους μέχρι να επιστρέψουν. Παρ’ όλα αυτά, πολλά εστιατόρια, καταστήματα και εμπορικά κέντρα έκλεισαν, τα τρένα ταξίδευαν σχεδόν άδεια και εμπορικές περιοχές ερήμωσαν.
Η συνταγή της επιτυχίας
Στις 27 Μαΐου, όταν μειώθηκαν σημαντικά τα κρούσματα, ανακοινώθηκε η άρση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης. Μέχρι τότε, επαγγελματικές ενώσεις είχαν προτείνει μέτρα προστασίας για τον Covid-19 και τα μαγαζιά άνοιξαν με μετρήσεις θερμοκρασίας στους εισερχόμενους πελάτες, με αντισηπτικά παντού, με διάφανα διαχωριστικά μπροστά στα ταμεία. Τα ξένα μέσα ενημέρωσης που τον Απρίλιο έκαναν αυστηρή κριτική στην ιαπωνική κυβέρνηση ότι δεν έκανε αρκετά τεστ για τον ιό και προέβλεπαν καταστροφική πορεία άρχισαν να γράφουν για τη «μεγάλη έκπληξη»: πώς η Ιαπωνία και ιδιαίτερα το πυκνοκατοικημένο Τόκιο γλίτωσαν τα χειρότερα… Ίσως γιατί ο κόσμος είναι πειθαρχημένος, γιατί όλοι φορούν μάσκες, γιατί είναι πολύ επιμελείς με την καθαριότητα, γιατί ίσως έχουν περάσει παρόμοια επιδημία στο παρελθόν, γιατί ο πληθυσμός είχε ήδη εμβολιαστεί για φυματίωση, και αυτό βοήθησε… Δεν υπήρχε ξεκάθαρη απάντηση. Σε ανακοίνωση της ιαπωνικής κυβέρνησης, πάντως, φαίνεται ότι ο ιός στην Ιαπωνία είναι κυρίως ευρωπαϊκού τύπου, που μάλλον ταξίδεψε στην Ιαπωνία από την Ευρώπη.
Κλειστά σύνορα
Σε κάθε περίπτωση, στην Ιαπωνία δεν έγινε ποτέ lockdown προκειμένου να προστατευτεί η οικονομία. Όλοι οι κάτοικοι έλαβαν μια βασική οικονομική ενίσχυση περίπου 800 ευρώ, ενώ δρομολογήθηκαν οικονομικές ενισχύσεις για επαγγελματίες και επιχειρήσεις που επλήγησαν από περιοριστικά μέτρα που ελήφθησαν. Τα σύνορα παραμένουν κλειστά για τουρίστες από σχεδόν όλες τις χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Στις αρχές Αυγούστου άρχισαν και πάλι να αυξάνονται τα κρούσματα στο Τόκιο, κυρίως στους νέους (20-30 ετών), που είναι συνήθως οι λιγότερο προσεκτικοί στις συναθροίσεις τους, με αποτέλεσμα να αγγίζουν τις τελευταίες ημέρες τα 200 την ημέρα. Η Ιαπωνία, αν και το 27,5% των κατοίκων της είναι ηλικιωμένοι, ανήκει στις χώρες με τη μικρότερη θνησιμότητα από Covid-19, με 11,5 θανάτους ανά εκατομμύριο πληθυσμού (ενδεικτικά, ο αντίστοιχος αριθμός στις ΗΠΑ είναι 596). Όλοι έχουμε πλέον προσαρμοστεί στις καινούργιες συνθήκες: οι μάσκες έχουν γίνει τα καινούργια μας αξεσουάρ, κουβαλάμε παντού αντισηπτικά, δεν μιλάμε μέσα στα μέσα μαζικής μεταφοράς, κρατάμε τις αποστάσεις όσο γίνεται, ψωνίζουμε και συναντιόμαστε διαδικτυακά πολύ περισσότερο από ό,τι πριν. Και περιμένουμε να έρθουν καλύτερες μέρες.■